Ford và giấc mơ xe điện từ 100 năm trước

Trước khi Ford Focus Electric ra mắt vào năm 2012, Henry Ford đã từng thử nghiệm sản xuất xe điện từ năm 1914. Dù dự án này không thành công, nó đã để lại một dấu ấn đặc biệt trong lịch sử ngành công nghiệp ô tô.

Bối cảnh lịch sử: Xe điện đầu thế kỷ 20

Vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, xe điện không phải là khái niệm mới. Chiếc xe điện đầu tiên được ghi nhận là Flocken Elektrowagen năm 1888, một phương tiện nhỏ gọn chạy bằng pin axit chì với tốc độ tối đa 15km/h. Vào thời điểm đó, xe điện cùng với xe chạy xăng và xe hơi nước chia sẻ thị trường phương tiện giao thông cá nhân.

Ford và giấc mơ xe điện từ 100 năm trước

Detroit Electric là một trong những dòng xe điện đáng chú ý nhất, được Công ty Xe điện Anderson sản xuất từ năm 1907 đến năm 1939. Họ sản xuất khoảng 13.000 chiếc, sử dụng pin axit chì hoặc pin niken-sắt Edison. Tuy nhiên, giá thành của pin Edison rất đắt, lên tới 600 USD (hiện nay sẽ vào khoảng hơn 18.000 USD nếu tính theo lạm phát), khiến xe điện khó tiếp cận với số đông.

Dự án xe điện của Henry Ford

Năm 1914, Henry Ford, nhà sáng lập hãng xe Ford, từng là người tiên phong trong việc thử nghiệm xe điện. Ông không chỉ mua một chiếc Detroit Electric cho vợ mình, Clara, mà còn hợp tác với Thomas Edison – bạn thân và người cố vấn – để phát triển loại pin mới cho xe điện.

Ford công bố kế hoạch sản xuất xe điện trong một tuyên bố trên tờ New York Times: “Tôi hy vọng rằng trong vòng 1 năm, chúng tôi sẽ bắt đầu sản xuất ô tô điện. Tôi không thích nói về những điều chưa hoàn thành, nhưng tôi sẵn sàng chia sẻ một số kế hoạch của mình”.

Model T Mach-E 1914

Nguyên mẫu xe điện của Ford là một chiếc xe khung thang nhỏ gọn, sử dụng bánh xe nan hoa, có hệ thống tay lái đơn giản và pin đặt dưới ghế. Phiên bản sản xuất dự kiến là một mẫu Model T cải tiến, với động cơ điện được gắn dưới buồng lái, dẫn động trục sau. Giá bán xe được dự kiến ở mức 500 USD, tương đương gần 16.000 USD ngày nay.

Vì sao dự án xe điện thất bại?

Henry Ford rất kỳ vọng vào loại pin niken-sắt của Edison. Loại pin này có tuổi thọ cao, khả năng sạc lại nhiều lần và không dễ hư hỏng. Nhưng nó cũng có những hạn chế nghiêm trọng: thời gian sạc rất lâu, công suất không bằng pin axit chì và giá thành lại quá cao, đôi khi còn đắt hơn cả chiếc xe.

Henry Ford rất kỳ vọng vào loại pin niken-sắt của Edison

Các kỹ sư của Ford đã cố gắng thay thế pin niken-sắt bằng pin axit chì để cải thiện hiệu quả, nhưng điều đó vẫn không đủ để cứu vãn dự án. Sau khi chi 1,5 triệu USD (khoảng 47 triệu USD theo giá trị hiện nay) và không đạt được tiến triển nào đáng kể, Henry Ford quyết định dừng lại.

Nguyên nhân sâu xa hơn nằm ở sự cứng nhắc của chính Ford. Ông muốn sử dụng pin Edison vì sự tôn trọng đối với người bạn và người cố vấn của mình. Khi pin này không đáp ứng được yêu cầu, ông không còn hứng thú theo đuổi ý tưởng xe điện.

Những cơ hội bị bỏ lỡ

Thất bại của Ford trong việc đưa xe điện vào sản xuất hàng loạt đã khiến ngành công nghiệp ô tô đi theo con đường sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Nếu Ford thành công vào thời điểm đó, bối cảnh ô tô ngày nay có thể đã hoàn toàn khác, xe điện sẽ trở thành tiêu chuẩn thay vì chỉ là lựa chọn thay thế.

Giấc mơ xe điện không hoàn toàn bị lãng quên

Tuy nhiên, giấc mơ xe điện không hoàn toàn bị lãng quên. Đến những năm 1990, Ford quay lại với ý tưởng này qua mẫu xe tải điện Ford Ranger EV. Ranger EV sử dụng khung gầm xe tải nhẹ của Ford Explorer, với động cơ điện và pin niken-kim loại hydride (NiMH).

Ford Ranger EV: Một nỗ lực khác

Ra mắt năm 1998, Ranger EV là một trong những bước đi quan trọng của Ford trong lĩnh vực xe điện. Dù không mang tính đột phá, Ranger EV cố gắng tạo cảm giác quen thuộc cho người lái, giống như các mẫu xe Ford chạy xăng. Thậm chí, xe còn có cần số cột truyền thống với các chế độ như Park, Reverse, Neutral, Drive và Economy.

Tuy nhiên, Ford Ranger EV tiếp tục gặp trở ngại về công nghệ pin. Pin NiMH không hoạt động hiệu quả trong môi trường quá nóng hoặc quá lạnh, và tuổi thọ của chúng chỉ khoảng 40.233 km– tương đương hai hoặc ba năm sử dụng đối với một tài xế xe tải trung bình. Những vấn đề này khiến Ranger EV không thể tạo ra sự thay đổi lớn trên thị trường.

Xe Ford Ranger EV

Sự hồi sinh: Ford Focus Electric

Cuộc cách mạng xe điện của Ford thực sự bắt đầu vào năm 2012 với Ford Focus Electric. Dựa trên thế hệ thứ ba của dòng xe Ford Focus, mẫu xe này được trang bị pin lithium-ion 23 kWh, cho phạm vi hoạt động 122 km mỗi lần sạc. Đây là bước tiến lớn so với các mẫu xe điện trước đây của Ford, mở đường cho những nỗ lực phát triển xe không phát thải trong tương lai.

Dù vậy, không thể phủ nhận rằng lịch sử xe điện của Ford đã trải qua nhiều khúc quanh thất bại và bỏ lỡ. Từ mẫu xe điện Model T không thành công, đến Ranger EV với những hạn chế kỹ thuật, Ford đã gặp không ít khó khăn trong hành trình chinh phục thị trường xe điện.

Nếu nhìn lại lịch sử hơn 100 năm, xe điện đã từng có cơ hội định hình ngành công nghiệp ô tô sớm hơn rất nhiều. Nhưng các yếu tố như công nghệ chưa hoàn thiện, chi phí cao, và sự ưu tiên cho nhiên liệu hóa thạch đã khiến giấc mơ xe điện bị trì hoãn.

Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ pin và nhận thức về bảo vệ môi trường, xe điện đã trở thành xu hướng tất yếu. Những mẫu xe như Ford Focus Electric và gần đây là Ford Mustang Mach-E, cho thấy Ford đang nỗ lực lấy lại vị thế trong cuộc đua xe điện. Nếu Henry Ford có thể nhìn thấy điều này, có lẽ ông sẽ tự hào khi biết rằng giấc mơ của mình cuối cùng đã trở thành hiện thực – dù muộn hơn một thế kỷ.

Nguyễn Kim Nhâm