Future Lab: Mở lối cho giáo dục STEM trong tương lai

STEM: Hướng đi chiến lược trong đổi mới giáo dục phổ thông

Tại Việt Nam, giáo dục STEM (Khoa học – Công nghệ – Kỹ thuật – Toán học) đang dần khẳng định vai trò như một định hướng mang tính chiến lược trong quá trình đổi mới giáo dục phổ thông. Theo thống kê từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, tính đến hết năm học 2022–2023, đã có hơn 75.000 lượt bài dạy STEM được tổ chức tại các trường phổ thông trên cả nước. Con số này không chỉ phản ánh mức độ tiếp cận ngày càng sâu rộng của mô hình giáo dục liên ngành, mà còn cho thấy STEM đang từng bước trở thành một phần không thể thiếu trong chương trình giảng dạy phổ thông.

Đáng chú ý, trong những năm gần đây, các cấp quản lý giáo dục – từ Trung ương đến địa phương – đã có nhiều động thái cụ thể nhằm thúc đẩy giáo dục STEM trên phạm vi toàn quốc. Hệ thống chính sách được xây dựng tương đối đồng bộ: từ việc ban hành các văn bản hướng dẫn, tổ chức các chương trình hành động, các cuộc thi cấp quốc gia, đến đầu tư cơ sở vật chất, thí điểm mô hình lớp học tích hợp và mở rộng hợp tác quốc tế. Tất cả đều hướng đến mục tiêu hình thành ở học sinh năng lực tư duy khoa học, sáng tạo và thích ứng – những năng lực nền tảng của công dân thời đại số.

Trong số đó, hoạt động nổi bật có thể kể đến cuộc thi “Học sinh, sinh viên với ý tưởng khởi nghiệp” (SV.STARTUP) – sự kiện thường niên do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức từ năm 2018, thu hút hàng trăm dự án sáng tạo từ học sinh phổ thông, trong đó nhiều ý tưởng mang tính ứng dụng cao trong lĩnh vực STEM. Bên cạnh đó, Cuộc thi Khoa học Kỹ thuật cấp quốc gia (ViSEF), được khởi động từ năm 2013, cũng trở thành sân chơi học thuật lớn, nơi học sinh trung học được khuyến khích nghiên cứu khoa học, vận dụng kiến thức liên môn vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn.

Về hạ tầng, nhiều địa phương đã chủ động đầu tư để xây dựng các phòng học STEM chuyên biệt. TP. Hồ Chí Minh là một trong những địa phương tiên phong với Quyết định số 3249/QĐ-UBND năm 2021, phê duyệt Đề án “Giáo dục thông minh và học tập suốt đời tại Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2021–2030”. Đây là văn bản pháp lý quan trọng, đặt nền móng cho việc triển khai các mô hình giáo dục hiện đại, trong đó có phát triển giáo dục STEM, robot, trí tuệ nhân tạo và công nghệ in 3D trong trường học.

Tại Hà Nội, đề án “Giáo dục STEM trong trường phổ thông đến năm 2025” đã được thông qua với tổng kinh phí hơn 80 tỷ đồng. Đề án này tập trung vào việc phát triển chương trình giảng dạy, trang bị thiết bị dạy học, đào tạo giáo viên và tăng cường kết nối giữa nhà trường với doanh nghiệp công nghệ – một bước đi quan trọng nhằm gắn kết giáo dục với thị trường lao động trong tương lai.

Ở cấp độ quốc gia, Quyết định số 1002/QĐ-TTg ngày 24/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025–2035, định hướng đến năm 2045. Đây được xem là một chủ trương chiến lược dài hạn, thể hiện rõ định hướng đầu tư mạnh mẽ cho giáo dục STEM ở mọi cấp học. Không chỉ dừng lại ở chính sách phát triển, đề án còn đề xuất các cơ chế hỗ trợ tài chính cho người học trong các ngành công nghệ, nhằm xây dựng đội ngũ lao động chất lượng cao, đủ năng lực đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và hội nhập quốc tế trong giai đoạn mới.

Future Lab - Mô hình tiên phong cho giáo dục tương lai

Ra đời trong bối cảnh ấy, Future Lab được ví như một “làn gió mới” đầy đột phá, mang theo tinh thần đổi mới và khát vọng kiến tạo một tương lai khác biệt cho giáo dục STEM tại Việt Nam. Future Lab mang trong mình sứ mệnh kiến tạo một hệ sinh thái học tập toàn diện - nơi học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức, mà còn được vận dụng, thực hành, hơn hết là thỏa sức sáng tạo trong môi trường khoa học thực tế.Future Lab được xây dựng theo mô hình học tập hiện đại gồm 5 bước: tiếp cận lý thuyết - quan sát hiện tượng - thực hành thí nghiệm - áp dụng thực tế - sáng tạo sản phẩm khoa học. Mỗi bước đi trong hành trình ấy đều được thiết kế theo lộ trình chuẩn nhằm khơi dậy sự tò mò, thúc đẩy tinh thần chủ động và nuôi dưỡng khả năng sáng tạo của học sinh - những yếu tố cốt lõi để hình thành nên tư duy khoa học.

Chia sẻ về dự án, thầy Mai Túc - chuyên gia có hơn 20 năm kinh nghiệm giảng dạy thực nghiệm các môn Khoa học tự nhiên, cố vấn chuyên môn của dự án chia sẻ: “Nhiều học sinh hiện nay có thể giải được bài tập nhưng lại không hiểu vì sao lại làm như vậy. Future Lab hướng tới việc giúp các em hiểu rõ ‘tại sao’ trước khi học cách ‘làm thế nào’. Từ đó xây dựng nền tảng tư duy vững chắc và phát triển khả năng học tập chủ động.”

Thầy Mai Túc cùng các học sinh làm thí nghiệm.

Từ trải nghiệm thực tế giảng dạy của mình, thầy Túc nhận thấy rằng tri thức chỉ thực sự có giá trị khi “học phải đi đôi với hành”, khi học sinh phải được đặt vào vai trò của người kiến tạo thay vì là người tiếp nhận thụ động. Và cũng chính từ quan điểm đó, Future Lab ra đời - như một môi trường học tập lý tưởng để gieo mầm những “hạt giống sáng tạo”, ở đó, mỗi học sinh không chỉ là người học, mà là một “nhà khoa học nhí” đang từng bước khám phá thế giới theo cách của riêng mình.Bên cạnh chương trình giảng dạy đổi mới, Future Lab còn mở rộng kết nối với doanh nghiệp công nghệ, viện nghiên cứu và cộng đồng khoa học trong – ngoài nước, tạo nên một môi trường học tập đa chiều, cập nhật liên tục và gắn liền với định hướng nghề nghiệp. Đặc biệt, mô hình sẽ sớm được triển khai tại Trung tâm Khám phá Khoa học và Đổi mới Sáng tạo Bình Định (ExploraScience Quy Nhơn) – phù hợp với tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ và nhân lực chất lượng cao cho giai đoạn tới.

Từ mô hình mẫu đến nền tảng giáo dục tương lai

Future Lab không chỉ dừng lại ở một dự án giáo dục thử nghiệm - mà là giải pháp phù hợp với xu hướng thời đại, đáp ứng yêu cầu đào tạo công dân số trong thế kỷ XXI. Mô hình này sẽ mở rộng thành trung tâm đào tạo - hướng nghiệp - đổi mới sáng tạo cấp tỉnh tại ExploraScience Quy Nhơn, kết nối với các dự án trại hè khoa học, câu lạc bộ sáng tạo và nền tảng giáo dục trực tuyến. Tạo ra một hệ sinh thái mở, nơi bất kỳ học sinh nào cũng có thể tham gia dù ở bất cứ đâu. Ngoài Bình Định, Future Lab sẽ tiếp tục phát triển ở các tỉnh thành trên khắp cả nước để đồng hành cùng ngành giáo dục đào tạo ra thế hệ công dân số - những người trẻ dám nghĩ lớn, biết làm thật và không ngại thay đổi.

Lễ ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác chiến lược giữa Trung tâm và Công ty Cổ phần Công nghệ và Đào tạo Future Me (đơn vị triển khai mô hình Future Lab).

Như TS. Atsuko Koyama, chuyên gia UNESCO khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, từng phát biểu: “Một quốc gia đầu tư cho STEM hôm nay là một quốc gia sẵn sàng đổi mới và dẫn dắt tương lai.”

Future Lab chắc chắn sẽ mở ra một tương lai mới cho giáo dục Việt Nam trong thời đại mới - thời đại của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Ngọc Diệp