'Gã khổng lồ' Toshiba hủy niêm yết, chấm dứt lịch sử 74 năm trên sàn chứng khoán

Ngày 20/12, Toshiba đã chính thức hủy niêm yết, khép lại 74 năm hoạt động trên sàn giao dịch chứng khoán Tokyo.

Theo hãng tin Reuters, nhóm các nhà đầu tư do công ty cổ phần JIP dẫn đầu đã tư nhân hóa Toshiba. Ngoài JIP, còn có công ty dịch vụ tài chính Orix, công ty tiện ích Chubu Electric Power và nhà sản xuất chip Rohm.

Bốn giám đốc của JIP sẽ tham gia hội đồng quản trị, cùng với người từ các nhà đầu tư khác. Đội ngũ quản lý mới còn có một cố vấn cấp cao từ đơn vị cho vay chính của Toshiba - tập đoàn tài chính Sumitomo Mitsui.

“Gã khổng lồ” Toshiba hủy niêm yết, chấm dứt lịch sử 74 năm trên sàn chứng khoán Tokyo.

Giới chuyên gia nhận định, mô hình hoạt động và số lượng ngành hàng đa dạng đến mức thiếu kiểm soát là nguyên nhân chính khiến Toshiba rơi vào kết cục như hôm nay. Ông Gerhard Fasol - Giám đốc điều hành công ty tư vấn kinh doanh Eurotechnology Japan cho biết: "Kết cục của Toshiba là hậu quả của việc quản trị doanh nghiệp không đầy đủ ở cấp cao nhất".

Cùng với đó, việc Toshiba được Chính phủ Nhật Bản "ưu tiên" cũng khiến công ty đi xuống. "Toshiba, trong mắt nhiều người dân Nhật Bản và đặc biệt là Chính phủ, là báu vật quốc gia. Đó là một phần của vấn đề", ông Fasol nhấn mạnh.

Chính vì vậy, Chính phủ Nhật Bản sẽ theo dõi chặt chẽ hoạt động sau này của Toshiba. Công ty hiện có khoảng 106.000 nhân viên và một số hoạt động của họ được xem là quan trọng với an ninh quốc gia.

Tiền thân của Toshiba là hai công ty Shibaura Seisaku-sho (thành lập năm 1875) và Tokyo Denki (thành lập năm 1890). Năm 1939, cả hai hợp nhất và lấy tên là Tokyo Shibaura Electric K.K. Năm 1978, tập đoàn đổi tên thành Toshiba Corporation. Công ty hoạt động với 4 nhóm mặt hàng chính gồm sản phẩm số, thiết bị điện tử, đồ gia dụng và cơ sở hạ tầng xã hội.

Theo Bloomberg, kinh tế Nhật Bản bùng nổ vào thập niên 50, giúp các ngành máy móc công nghiệp, điện tử và truyền thông phát triển. Doanh thu và lợi nhuận của Toshiba cũng tăng mạnh. Ngay sau đó, công ty đã tiến hành mở rộng sản xuất và chi nhánh bán hàng trên thế giới.

Trong suốt quá trình này, Toshiba đã chế tạo nhiều loại thiết bị đầu tiên của Nhật Bản. Đó là radar (1942), máy tính số TAC (1954), máy thu hình bán dẫn và lò vi sóng (1959), máy xử lý chữ Nhật (1978), hệ thống MRI (1982), laptop (1986), bộ nhớ NAND EEPROM (1991), đĩa DVD (1995) và đĩa HD DVD (2005). Hãng còn tiên phong trong các sản phẩm máy đọc zip code tự động, hay điều hòa công nghệ Inverter dùng trong gia đình.

Tuy nhiên, những năm gần đây, tình hình kinh doanh của Toshiba không mấy khả quan. Năm 2015, công ty thừa nhận đã gian lận kế toán. Theo kết luận của một ủy ban điều tra độc lập khi đó, Toshiba đã phóng đại lợi nhuận lên thêm 1,2 tỷ USD trong 6 năm. Công ty cũng bị phát hiện quản trị kém và thường hạn chế nhân viên đặt câu hỏi với cấp trên. Ngay sau đó, hàng loạt lãnh đạo cao cấp của Toshiba, trong đó có giám đốc điều hành và phó chủ tịch, phải từ chức.

Tháng 6/2016, tập đoàn Midea Group của Trung Quốc mua 80% cổ phần mảng sản xuất điện tử gia dụng Toshiba Lifestyle Products & Services Corporation với giá 473 triệu USD. Midea được quyền sử dụng thương hiệu Toshiba cho các thiết bị này trên toàn cầu trong vòng 40 năm.

Năm 2017, Toshiba tiếp tục gặp khó khi báo lỗ gần 5 tỷ USD kinh doanh điện hạt nhân ở nhà máy Westinghouse ở Mỹ. Để tránh phá sản, công ty đã bán mảng kinh doanh chip nhớ vào năm 2018, vốn được coi là "viên ngọc quý" trong danh mục đầu tư của hãng này.

Kể từ đó, Toshiba liên tục nhận được các lời đề nghị mua lại, nhưng công ty đều từ chối. Toshiba còn công bố kế hoạch chia công ty thành 3 doanh nghiệp riêng biệt. Tuy nhiên, các cổ đông đã không thông qua việc chia tách. Toshiba phải thành lập một ủy ban đặc biệt, nghiên cứu phương án rao bán.

Năm 2020, hãng tiếp tục bị phát hiện sai sót kế toán trong một công ty con. Năm 2021, nhà đầu tư cũng thông qua đề xuất của Effissimo Capital Management - cổ đông lớn nhất của Toshiba, để điều tra tính công bằng về biểu quyết trong đại hội cổ đông năm trước đó. Cũng trong năm 2021, quỹ đầu tư CVC Capital Partners của Anh đã ra giá 21 tỷ USD để thâu tóm công ty.

Tháng 6/2022, Toshiba nhận được 8 lời chào mua. Họ chọn ra 4 cái tên tiềm năng, trong đó có Bain Capital, CVC Capital Partners, Japan Industrial Partners và Japan Investment Corp. Đến tháng 3 năm nay, Hội đồng quản trị Toshiba chấp thuận đề nghị của Japan Industrial Partners với giá 15,3 tỷ USD.

PV/Reuters