Game di sản đưa văn hóa Việt vươn xa

Hơn cả một trò chơi

“Cách đây 15 năm chúng tôi làm tựa game 7554 nói về chiến thắng Điện Biên Phủ và mất khoảng 5 năm (từ 2008 - 2011) để thực hiện. Thời điểm ấy, ngành công nghiệp game Việt Nam có thể nói là con số 0” - ông Nguyễn Tuấn Huy, Phó Giám đốc Trung tâm sản xuất và phát triển game VTC Studio nhớ lại. Khi đó, đội ngũ phát triển game đối mặt với vô vàn thách thức: thiếu nhân lực, tri thức, và nguồn vốn. Lời kêu gọi làm game lịch sử không nhận được bất kỳ sự hưởng ứng nào.

Song những khó khăn ấy chưa là gì so với định kiến xã hội nặng nề. Thời bấy giờ, game mới du nhập vào Việt Nam, bùng nổ nhưng lại mang theo không ít cái nhìn tiêu cực. Các kênh phân phối, truyền thông thẳng thừng từ chối, thậm chí không có hạng mục để xin giấy phép phát hành.

Boardgame “Tiến về Sài Gòn”. Ảnh: CDIT

Dù vậy, khi ra mắt, 7554 đã chạm được đến trái tim một số bạn trẻ. Có những câu chuyện khiến những người thực hiện nhớ mãi như một cựu chiến binh Điện Biên Phủ đến mua 7554 cài cho cháu chơi; hay có những người sinh ra và lớn lên ở Điện Biên viết thư cảm ơn…

Điều đó cũng cho thấy, người Việt, trong đó có những người trẻ rất quan tâm đến lịch sử, văn hóa nước nhà, nhưng cần có cách truyền tải mới chạm đến trái tim của họ.

Đáng mừng là bối cảnh hiện tại có nhiều thay đổi. Ông Cao Minh Thắng, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Công nghệ Thông tin và Truyền thông CDIT cho biết, nhìn ra thế giới, các siêu phẩm game như Black Myth: Wukong của Trung Quốc ra mắt năm 2024 được đánh giá cao cả về công nghệ và giá trị văn hóa lâu đời mà nó khai thác. Điều này cho thấy tiềm năng to lớn của việc kết hợp công nghệ và văn hóa.

Tại Việt Nam, mới đây, boardgame “Tiến về Sài Gòn” do Quỹ Hỗ trợ bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam và Viện Công nghệ thông tin và Truyền thông CDIT phối hợp thực hiện, đã tạo ra cách tiếp cận gần gũi và sinh động về lịch sử tới công chúng. Không sử dụng công nghệ cao, “Tiến về Sài Gòn” lấy cảm hứng từ các trò chơi dân gian như ô ăn quan hay cờ cá ngựa, khơi gợi những giá trị nguyên bản, thu hút người chơi bằng sự đơn giản, tính tương tác và yếu tố tư duy, giúp các em nhỏ tiếp nhận kiến thức lịch sử một cách nhẹ nhàng, không gò ép, đồng thời tạo sự cạnh tranh và may mắn để thúc đẩy tinh thần học hỏi.

Dự án game sử dụng công nghệ thực tế ảo hiện đại, xây dựng lại bối cảnh ngày 2/9/1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập cũng đang được CDIT phối hợp với các đơn vị thực hiện. Người chơi sẽ đeo kính VR và chìm đắm vào không gian Lễ đài Ba Đình lịch sử. Họ không chỉ "nghe" mà còn "sống" trong khoảnh khắc lịch sử trọng đại ấy.

Boardgame "Tiến về Sài Gòn" được giới thiệu tại Lễ phát động Phong trào "Cả nước thi đua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số" tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông. Ảnh: CDIT

Mục tiêu chung của cả hai hướng đi đều mang tính giải trí, đồng thời khéo léo lồng ghép kiến thức lịch sử, văn hóa. Tuy nhiên, ông Cao Minh Thắng nhấn mạnh, để tạo ra các sản phẩm như vậy, chỉ công nghệ là không đủ. Để chuyển tải nguyên vẹn giá trị văn hóa lịch sử đến thế hệ sau, cần có sự hợp tác của các chuyên gia trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

Game thuần Việt và khả năng "cất cánh"

Trong kỷ nguyên số bùng nổ, khái niệm di sản văn hóa đang được định nghĩa lại. Bà Nguyễn Thị Thu Hường, Phó Giám đốc Quỹ Hỗ trợ bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam cho biết, bối cảnh hiện nay mở ra nhiều cơ hội sáng tạo cho thế hệ trẻ với sự hỗ trợ của công nghệ và chính sách phát triển các ngành công nghiệp văn hóa của Việt Nam. Thời gian qua, Quỹ đã có nhiều hoạt động lan tỏa giá trị di sản văn hóa Việt Nam, góp phần thúc đẩy công nghiệp văn hóa. Từ năm 2025, cùng với các đối tác, Quỹ cho ra mắt các sản phẩm như board game, flash game… giới thiệu di sản văn hóa, các điểm đến du lịch.

Đưa di sản đến với công chúng một cách sáng tạo

Thiếu tướng, TS. Nguyễn Xuân Năng, nguyên Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, khẳng định trong thời đại số hóa, toàn cầu hóa, lịch sử dân tộc không hề nhạt nhòa trong tâm trí giới trẻ. Ngược lại, đây là động lực, cơ hội để gắn kết và đưa di sản đến với công chúng hiệu quả hơn. Chỉ với một chiếc điện thoại thông minh, thế hệ trẻ có thể tìm hiểu về văn hóa, lịch sử, các triều đại, các cuộc kháng chiến và những trận đánh nổi tiếng. Công nghệ, trong đó có các game sáng tạo mang giá trị văn hóa lịch sử Việt, giúp các thế hệ người Việt đến với lịch sử và tự hào về truyền thống của mình.

Ngành game Việt Nam đang phát triển theo ba xu hướng chính: nhập khẩu và phân phối game nước ngoài, sản xuất game xuất khẩu, và phát triển game thuần Việt mang đậm giá trị văn hóa. Ông Cao Minh Thắng nhận định, game di sản đang ngày càng phổ biến. So với thập kỷ trước, bối cảnh hiện tại đã thay đổi đáng kể: hạ tầng công nghệ phát triển vượt bậc, hỗ trợ sản xuất game chất lượng cao; người Việt đã sẵn sàng chi trả cho phần mềm bản quyền…

Tuy nhiên, việc làm game thuần Việt vẫn còn là thách thức lớn. Những câu chuyện lịch sử, văn hóa Việt Nam cần được khai thác và kể lại một cách sáng tạo, hấp dẫn hơn. Việc đưa yếu tố văn hóa, lịch sử vào game cần tinh tế, tránh gượng ép. Bên cạnh đó là yếu tố thị trường và doanh thu từ thị trường nội địa khó bù đắp chi phí phát triển, vươn ra thị trường quốc tế thì cần có cách tiếp cận khéo léo để tiếp cận người chơi có nền tảng văn hóa khác biệt...

Mặc dù vậy, các chuyên gia cho rằng, khả năng "cất cánh" của game thuần Việt rất lớn. Đặc biệt với thế hệ trẻ đang được đào tạo chuyên nghiệp, hội nhập, kỳ vọng sẽ đóng góp vào sự phát triển của ngành công nghiệp game Việt Nam, mang giá trị văn hóa Việt Nam vươn ra thế giới.

Thảo Nguyên