Ghé thăm làng gốm truyền thống 500 năm tuổi ven sông Đáy

Làng nghề Quyết Thành xưa kia nổi tiếng với gốm son, chất son của làng được tạo nên hoàn toàn tự nhiên, nhờ sự gia giảm, kết hợp hài hòa giữa đất, nước và lửa.

Làng nghề Quyết Thành hình thành vào khoảng thế kỷ XVI, tính đến nay khoảng 500 năm. Sau nửa thiên niên kỷ, làng vẫn giữ được truyền thống với những gia đình sở hữu những lò nung hình bầu, được xây kiên cố. Đã từng có thời kỳ, nghề làm gốm tại Quyết Thành bị mai một do không có đầu ra cho sản phẩm, cả làng chỉ còn vài nhà còn duy trì nghề làm gốm.

Nhưng từ năm 2004, khi được UBND tỉnh Hà Nam công nhận là làng nghề truyền thống, điều này như thổi một luồng gió mới, vực lại sinh cơ cho nghề làm gốm truyền thống tại làng. Từ đó tới nay, các sản phẩm gốm của làng ngày càng được quảng bá tới nhiều người tiêu dùng và được yêu thích, tiếp thêm lửa cho những người nghệ nhân lành nghề.

Làng nghề Quyết Thành xưa kia nổi tiếng với gốm son, với chất son được tạo nên hoàn toàn tự nhiên, đến từ lớp đất nguyên liệu chứ không hề gia giảm thêm bất cứ hóa chất nào. Do đó Chất son trên mỗi sản phẩm gốm của làng đều được tạo nên do sự gia giảm, kết hợp hài hòa giữa đất, nước và lửa.

Làng gốm Quyết Thành là nơi còn lưu giữ nghề làm gốm cổ xưa với những lò gạch nung gốm bằng củi luôn cháy đỏ lửa.

Khác với những làng nghề phải mua đất sét từ nơi khác, gốm của làng Quyết Thành được làm từ đất sét được khai thác tại mỏ trong vùng. Lớp tài nguyên quý giá này nằm ngay dưới lớp đất thịt dày khoảng 50cm trên những đồng lúa ngay làng bên.

Ông Nguyễn Đức Phú, một nghệ nhân làng gốm, chủ xưởng gốm Phú Thỏa chia sẻ, đất sét nguyên liệu thường được tinh chế rất kỹ, thanh lọc hết các tạp chất trong đất để tạo thành bột đất rất mịn. Do đó, sản phẩm ra mịn, bóng, cầm vào rất mát tay.

Nguồn đất sét ở Quyết Thành có màu nâu vàng trước khi được tạo hình. Khi phôi gốm khô sẽ có ánh vàng tươi và khi nung lên sẽ cho ra nâu ánh vàng với chất lượng bền và không thấm nước đặc trưng của sản phẩm nơi đây.

Một trong những điểm đặc biệt của gốm làng Quyết Thành, đó là kỹ thuật nung dài ngày, hầu hết các sản phẩm đều được nung bằng lò đun củi. Để tạo nên chất lượng bền chắc của sản phẩm, nhiệt độ lò nung luôn được duy trì ở mức cao (trên 1.200 độ C). Mỗi sản phẩm ra lò sẽ phải trải qua 18 ngày gia nhiệt, trong đó có 10 ngày liên tục đỏ lửa, với 3 bậc lò.

Năm 2010, sản phẩm hàng son của làng nghề gốm truyền thống Quyết Thành tiếp tục được Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Hà Nam công nhận thương hiệu “Gốm son mỹ nghệ Quyết Thành”.

Làng gốm Quyết Thành hiện nay đã có thể tạo ra khoảng 6 triệu sản phẩm mỗi năm với hàng nghìn mẫu mã khác nhau từ các sản phẩm dân dụng tới những dòng gốm mỹ lệ tinh xảo dùng để trang trí hoặc thờ cúng.

Với 5 lò đốt luôn cháy lửa đỏ, trong đó chỉ có 1 lò đốt công nghệ cao, làng gốm Quyết Thành hiện nay đã có thể tạo ra khoảng 6 triệu sản phẩm mỗi năm với hàng nghìn mẫu mã khác nhau, từ các sản phẩm dân dụng thông thường như bình rượu, chum lọ, nồi niêu... tới những dòng gốm mỹ lệ tinh xảo dùng để trang trí hoặc thờ cúng như ấm trà, chén đĩa, tượng thờ, linh vật… và một số vật dụng cần thiết khác trong cuộc sống.

Cũng theo ông Phú chia sẻ, điểm đặc biệt của gốm Quyết Thành đó là khi ngâm rượu hoặc pha trà sẽ giúp giải phóng được andehit, giúp cho rượu mát hơn, pha trà cũng ngon hơn, nhờ đó được khách hàng tin dùng và tìm đến.

Làng Quyết Thành chỉ cách Hà Nội khoảng 70km, giao thông tiện lợi, gần danh thắng nổi tiếng chùa Bà Đanh và cụm kiến trúc Vương cung Thánh đường Sở Kiện. Nếu du khách có dịp đi qua, ghé thăm làng sẽ là một trải nghiệm khó quên về không gian bình dị, mộc mạc của một cơ sở làm nghề truyền thống.

Anh Thư