Ghép phổi - hy vọng sống cho những lá phổi đang dần 'kiệt sức'

“Chỉ bước vài bước đã thở không nổi, tôi từng nghĩ mình sẽ không sống qua mùa Tết năm đó…”, một bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính giai đoạn cuối nghẹn ngào chia sẻ.

Với nhiều người, đây từng là dấu chấm hết. Nhưng nhờ bước tiến của y học hiện đại, ghép phổi đã mở ra cơ hội hồi sinh, giúp nhiều bệnh nhân lấy lại hơi thở và hy vọng sống.

Các bác sĩ Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là một trong những bệnh hô hấp mạn tính phổ biến nhất, gây tử vong đứng thứ tư toàn cầu với khoảng 3,5 triệu ca trong năm 2021 (theo WHO). Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh chiếm 7,1% ở nam giới và 1,9% ở nữ giới trên 40 tuổi.

Bệnh lý này thường khởi phát âm thầm, với các triệu chứng như ho, khạc đàm, khó thở kéo dài… Khi vào giai đoạn cuối, người bệnh phải phụ thuộc hoàn toàn vào oxy hoặc máy thở, điều trị nội khoa không còn hiệu quả dẫn đến chất lượng sống bị suy giảm nặng nề.

Thăm khám sức khỏe cho bệnh nhân mắc bệnh phổi mạn tính

Ngoài ra, một số bệnh lý khác ở phổi cũng gây hậu quả tương tự:

Bệnh phổi kẽ, đặc biệt là xơ phổi vô căn: Dẫn đến tình trạng xơ hóa phổi, làm giảm dần khả năng trao đổi oxy.

Giãn phế quản nặng (không do xơ nang): Bệnh nhân bị nhiễm trùng tái diễn, ho ra máu nhiều tái phát dù đã điều trị tắc mạch và chức năng hô hấp suy giảm.

Xơ nang: Bệnh lý di truyền hiếm gặp, ảnh hưởng đến phổi và các cơ quan khác.

Tăng áp lực động mạch phổi nguyên phát: Bệnh lý tăng áp lực trong động mạch phổi, khiến tim phải làm việc nhiều hơn, dẫn đến suy tim.

Bác sĩ xem phim chụp của bệnh nhân mắc bệnh phổi mạn tính - Ảnh BVCC

Ghép phổi là kỹ thuật thay thế 1 hoặc 2 lá phổi đã bị bệnh bằng phổi mới từ người hiến phù hợp. Đây là lựa chọn điều trị tối ưu cho bệnh nhân mắc: bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nặng, xơ phổi, giãn phế quản, tăng áp động mạch phổi… khi các phương pháp điều trị khác đã không còn hiệu quả.

Sau ghép, nếu phổi mới tương thích tốt với cơ thể và người bệnh tuân thủ điều trị, bệnh nhân có thể đi lại, vận động, sinh hoạt độc lập – điều mà trước đây tưởng chừng như không bao giờ làm được, chất lượng sống từ đó cũng được cải thiện rõ rệt.

Theo thống kê, khoảng 80% bệnh nhân sau ghép có thể sống khỏe sau 1 năm và 50–60% duy trì được cuộc sống chất lượng trên 5 năm.

Ghép phổi thường được chỉ định cho bệnh nhân ở giai đoạn cuối của các bệnh lý hô hấp mạn tính làm chức năng hô hấp giảm nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và sức khỏe, dù đã điều trị bằng các phương pháp nội khoa tối ưu nhưng bệnh vẫn tiến triển nặng, bao gồm các bệnh như:

- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

- Bệnh phổi kẽ, đặc biệt là xơ phổi vô căn

- Giãn phế quản nặng (không do xơ nang)

- Xơ nang

- Tăng áp lực động mạch phổi nguyên phát.

Phim chụp đánh giá tình trạng sức khỏe bệnh nhân trước khi ghép - Ảnh BVCC

Tuy nhiên, không phải ai mắc bệnh về phổi cũng đủ điều kiện để ghép phổi. Bệnh nhân có chỉ định ghép cần có chức năng tim, gan, thận ổn định; không nghiện rượu/thuốc lá; có người chăm sóc và khả năng tuân thủ điều trị sau ghép; không có bệnh lý toàn thân nặng như ung thư, nhiễm trùng lan rộng, suy đa cơ quan…

Đặc biệt, nhóm bệnh nhân tuổi cao (trên 65–70 tuổi), mắc nhiều bệnh nặng kèm theo hoặc thiếu hệ thống hỗ trợ sau ghép (chăm sóc y tế chuyên sâu, sử dụng thuốc chống thải ghép suốt đời, theo dõi y tế định kỳ để phòng ngừa biến chứng như nhiễm trùng và thải ghép, vật lý trị liệu phục hồi chức năng hô hấp…) cũng sẽ không phù hợp để thực hiện kỹ thuật này.

Những dấu ấn ghép phổi tại Việt Nam

Ca ghép phổi đầu tiên tại Việt Nam được thực hiện thành công vào năm 2017. Đến nay, đã có 14 người bệnh được hồi sinh nhờ kỹ thuật này.

Một hơi thở bình thường là điều giản dị với người khỏe mạnh, nhưng lại là giấc mơ của những người mắc bệnh phổi mạn tính. Có thể nói, ghép phổi chính là cánh cửa để hiện thực hóa giấc mơ ấy.

Ở khu vực phía Nam, Bệnh viện Chợ Rẫy là đơn vị được Bộ Y tế cho phép thực hiện nghiên cứu và triển khai kỹ thuật ghép phổi, góp phần mang đến cơ hội sống mới cho nhiều bệnh nhân có chỉ định.

Thúy Nga