Gia cố nền móng cho đất nước bước vào kỷ nguyên mới

Phiên họp bắt đầu khi trời tối của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội để thẩm tra chủ trương đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam

1.

Chiều muộn ngày 4/11/2024, khi phiên họp buổi chiều của Quốc hội khóa XV tại Kỳ họp thứ tám vừa kết thúc, phòng họp Tân Trào tại tầng 2 Nhà Quốc hội lại sáng đèn.

Không chỉ các thành viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đại diện các cơ quan của Quốc hội, mà một số lãnh đạo bộ, ngành, địa phương cũng có mặt tại đây. Ở vị trí chủ tọa, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nói, ông muốn lắng nghe các ý kiến thẳng thắn, trách nhiệm, giúp Ủy ban Kinh tế có thêm các sở cứ để hoàn thiện báo cáo thẩm tra về một nội dung rất hệ trọng: chủ trương đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Nếu theo yêu cầu của Luật Đầu tư công, thì hồ sơ dự án đặc biệt quan trọng này (có tổng mức đầu tư lớn nhất từ trước tới nay, lên tới 1.713.548 tỷ đồng) phải có, chậm nhất là 60 ngày trước khi khai mạc kỳ họp Quốc hội. Dù yêu cầu đó đã không được đáp ứng, dù các nội dung khác phải thẩm tra đang chất chồng, Ủy ban Kinh tế vẫn phải gấp rút tiến hành thẩm tra (khâu bắt buộc trước khi trình ra Quốc hội).

Nhưng, thẩm tra không có nghĩa là chỉ tổ chức họp để lắng nghe ý kiến chuyên gia, đại biểu Quốc hội và cơ quan trình.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế, đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng kể, sau khi khai mạc Kỳ họp, thì mới có tài liệu, nên dù Quốc hội đang họp, Ủy ban thẩm tra vẫn phải tổ chức các đoàn khảo sát Dự án. “Đó là việc chưa có tiền lệ”, ông Hùng nhấn mạnh.

Trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư, ông Hùng cho biết: “Chúng tôi chia làm hai đợt để khảo sát. Đợt 1 từ Hà Nội đến Ninh Bình và Nam Định, đợt hai từ TP.HCM ra Nha Trang, xem nhà ga đặt ở đâu; những nơi có cả ga hàng hóa và ga hành khách như Khánh Hòa, thì khoảng cách thế nào, kết nối giữa các ga ra sao, rồi quỹ đất ở các nơi có đáp ứng được không, công việc chuẩn bị ra sao…”.

Tại Kỳ họp thứ tám, Quốc hội khóa XV, không phải chỉ có chủ trương đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam được trình gấp gáp như thế. Đề xuất điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành cũng được trình khá muộn.

“Việc đến thì phải đi, phải dành thời gian, nên họp ngoài giờ, làm việc xuyên ngày nghỉ là chuyện hết sức bình thường”, ông Hùng chia sẻ.

Trở lại phiên họp toàn thể thẩm tra chủ trương đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam (cũng không nhớ là lần thứ bao nhiêu, người viết bài này tham dự những phiên họp buổi tối như thế), dường như không để ý đến thời gian, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh tạo không khí thoải mái để các đại biểu tham dự có thể trình bày đầy đủ ý kiến của mình.

“Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh là người rất trách nhiệm với công việc, nên cứ xong việc mới nghỉ, thời gian sớm hay muộn không có gì là ghê gớm cả”, một số thành viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cùng có nhận xét như vậy.

Đó là nói chung về công việc thẩm tra, còn với đại dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, thì sự cẩn trọng càng phải cao hơn.

Trong nhiều văn kiện, Đảng và Nhà nước đã xác định, mục tiêu đầu tư xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam nhằm tạo tiền đề quan trọng để đưa Việt Nam thành nước phát triển, thu nhập cao như nhiều quốc gia trên thế giới.

Việc đầu tư dự án mở ra không gian phát triển kinh tế mới, tạo động lực lan tỏa, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của cả nền kinh tế Việt Nam, từ sản xuất vật liệu đến chế tạo cơ khí, xây dựng hạ tầng, điện, công nghệ số... Vì thế, sự cần thiết đầu tư là điều không cần bàn nữa.

Nhưng phạm vi, quy mô, lựa chọn công nghệ và tiêu chuẩn kỹ thuật, hình thức, phương án đầu tư, đặc biệt là nguồn vốn cho Dự án… là những vấn đề cần cơ quan thẩm tra có quan điểm rõ ràng, để các đại biểu Quốc hội có căn cứ vững chắc hơn khi bấm nút.

Vì thế, không chỉ một lần các thành viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội kết thúc ngày làm việc khi ngày mới đã sắp sang. Và cũng không phải chỉ ủy ban này vất vả như thế, cho những nỗ lực hoàn thiện thể chế.

2.

Hình như, chưa có thống kê nào đầy đủ (được công bố công khai) về các hoạt động ngoài giờ hay làm việc vào những ngày nghỉ của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội. Chỉ biết rằng, việc đại biểu Quốc hội rời phòng họp Diên Hồng (nơi Quốc hội họp các phiên toàn thể) là tới ngay phòng họp của các ủy ban đã trở thành chuyện thường ngày ở Quốc hội. Hình ảnh các vị đại diện của dân rời phòng làm việc lúc nửa đêm cũng dần trở nên bình thường.

Với các dự án luật, các vấn đề quan trọng cần Quốc hội quyết định hay giám sát, các cơ quan của Quốc hội làm việc càng kỹ càng bao nhiêu, thì những nút bấm ở nghị trường càng bớt ngập ngừng bấy nhiêu.

Chỉ riêng Kỳ họp thứ tám (cuối năm 2024), trong 29,5 ngày làm việc, Quốc hội khóa XV đã thông qua 18 luật, 21 nghị quyết; quyết định nhiều vấn đề cấp bách, phục vụ quốc kế dân sinh, phát huy tối đa các nguồn lực, cơ hội phát triển. Trong đó có Chương trình Mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 - 2035, Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam; chủ trương khởi động lại việc đầu tư Dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận...

Liên tục 3 nhiệm kỳ làm người đại diện cho dân ở cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, Quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, đại biểu Hà Sỹ Đồng nói rằng, chưa có kỳ họp nào lại có khối lượng công việc đồ sộ như ở Kỳ họp thứ tám vừa qua.

“Có những tài liệu nhận được lúc nửa đêm, cũng có khi đến tay lúc 12h30 và cần phải có ý kiến hồi âm ngay, nên đôi khi không tránh được sự cập rập, bấm nút vẫn còn chút băn khoăn. Song để đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn, thì những quyết sách từ nghị trường phải kịp thời, không thể quá cầu toàn”, ông Hà Sỹ Đồng trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư.

Vị đại biểu trực tiếp điều hành kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Trị cũng chia sẻ rằng, những quyết sách thể hiện sự phân cấp, phân quyền mạnh mẽ có hiệu lực ngay từ đầu năm 2025 (như phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Thủ tướng Chính phủ cho UBND cấp tỉnh với một số dự án, thủ tục đầu tư đặc biệt; nâng hạn mức chỉ định thầu từ 100 triệu đồng, lên 300 triệu đồng đối với gói thầu thuộc dự toán mua sắm không hình thành dự án…) thực sự là điểm tựa để các địa phương khơi thông các nguồn lực cho phát triển.

3.

Trước yêu cầu cấp bách của công tác sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của đất nước trong giai đoạn mới, Quốc hội lại chuẩn bị họp bất thường.

Tuần đầu năm mới 2025, Chính phủ đã dành một ngày xem xét, cho ý kiến đối với các nội dung quan trọng sẽ trình tại kỳ họp tới. Đó là các dự án Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi), Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi).

Các dự thảo nghị quyết gồm Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội giải quyết các vấn đề phát sinh trong các quy định của pháp luật liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy, về thành lập một số bộ của Chính phủ khóa XV, nhiệm kỳ 2021 - 2026, về cơ cấu số lượng thành viên Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI…

Ngoài ra, Chính phủ còn đề xuất đưa Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp và Tờ trình Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi Dự án Đầu tư tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng vào nội dung Kỳ họp bất thường lần thứ chín.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh giải thích, sửa Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp là một vấn đề hết sức quan trọng liên quan đến chỉ tiêu tăng trưởng năm 2025.

Còn với Dự án Đầu tư tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, Phó chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Đỗ Ngọc Huỳnh thông tin, Thủ tướng Chính phủ đã tập trung chỉ đạo quyết liệt để kịp trình Quốc hội trong tháng 2/2025, có thể khởi công toàn tuyến trong tháng 10/2025.

Lần đầu tiên trong lịch sử 79 năm của Quốc hội, nhiệm kỳ này, số kỳ họp bất thường không chỉ bằng, mà có lúc còn vượt số kỳ họp thường kỳ. Bởi vì, như Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính từng nhấn mạnh: “Thể chế phải đi trước, mở đường cho những đột phá phát triển”.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, Kỳ họp bất thường lần thứ chín của Quốc hội sẽ không tính thời gian, mà phải hoàn thành sửa luật, nghị quyết của Quốc hội phục vụ việc tinh gọn bộ máy.

Từ nay đến đó, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nói, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẵn sàng bố trí làm việc ngoài giờ, thứ Bảy, Chủ nhật, để công việc chuẩn bị được chu đáo nhất.

Vì những quyết sách đúng, Quốc hội luôn sáng đèn.

Nguyễn Lê