Giá điện cần thực sự thị trường

Toàn cảnh hội thảo.

Sáng 18/7, Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chuyên đề ''Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016 - 2021'' tổ chức Hội thảo "Chính sách giá điện, thị trường điện Việt Nam: Một số vấn đề đặt ra và giải pháp".

Phát biểu khai mạc, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn Giám sát Lê Quang Huy nhấn mạnh, thời gian qua, nhất là giai đoạn 2016 - 2021, ngành năng lượng có bước phát triển nhanh chóng, nhưng cùng còn những hạn chế cần khắc phục. Chính vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định thành lập đoàn giám sát chuyên đề nêu trên.

Trong phát triển năng lượng, theo ông Huy, thị trường điện và chính sách giá điện là vấn đề được cả đại biểu Quốc hội và cử tri rất quan tâm.

Ông Huy mong muốn các ý kiến tại hội thảo phân tích, mổ xẻ kỹ những vấn đề của thị trường điện, giá điện, nhất là đề xuất giải pháp về giá điện và thị trường điện trong thời gian tới.

Qua đó, Đoàn giám sát có thêm cơ sở báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội những đề xuất, kiến nghị đúng và trúng để hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về giá điện và thị trường điện, hướng tới mục tiêu dài hạn, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.

EVN sẽ tiếp tục gặp nhiều khó khăn

Trình bày về hệ thống chính sách, pháp luật về giá điện và thị trường điện Việt Nam, ông Trần Tuệ Quang, Phó cục trưởng Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công Thương) cho rằng, cần thiết quy định chính sách giá điện theo cơ chế thị trường và hoạt động mua bán điện đảm bảo định hướng phát triển thị trường điện, thực hiện các mục tiêu như, giá điện theo cơ chế thị trường, thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh minh bạch, công bằng và hiệu quả, tăng cường phân cấp, phân quyền trong quản lý và điều hành giá điện thông qua hoạt động mua bán điện.

Cụ thể là sửa đổi quy định về thẩm quyền ban hành cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện theo hướng Chính phủ ban hành Nghị định về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện, trong đó quy định thẩm quyền điều chỉnh giá bán lẻ điện theo từng mức điều chỉnh giá gồm Chính phủ, đơn vị điện lực (Tập đoàn Điện lực Việt Nam - EVN).

Bổ sung quy định về chính sách giá điện: giá bán lẻ điện theo vùng miền, giá phản ánh chi phí bán lẻ điện cho các nhóm khách hàng.

Trưởng ban Tài chính Kế toán của EVN, ông Nguyễn Đình Phước thông tin, theo tính toán sơ bộ, việc điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân 3% từ ngày 4/5/2023 dự kiến doanh thu của EVN tăng thêm trong năm 2023 (từ ngày 4/5 đến ngày 31/12/2023) là khoảng 8.000 tỷ đồng.

So với những khó khăn về tài chính rất lớn của năm 2022 và 2023 do giá nhiên liệu đầu vào sản xuất điện tăng cao thì mức tăng doanh thu này chỉ bù đắp được một phần khó khăn về tài chính của EVN trong năm 2023; dự kiến hoạt động sản xuất kinh doanh điện của EVN sẽ tiếp tục gặp nhiều khó khăn và mất cân đối tài chính, ông nhận định.

Cần giá điện thực sự thị trường

Nhiều tham luận gửi đến hội thảo và ý kiến phát biểu trực tiếp đều có chung quan điểm cần đưa giá điện thực sự thị trường.

Theo PGS. TS Bùi Xuân Hồi, Hiệu trưởng Cao đẳng điện lực miền Bắc, mặc dù đã có Quyết định 24/2017 về cơ chế điều chỉnh giá bán điện bình quân, song việc điều chỉnh giá lại không diễn ra mang tính định kỳ hay quy định. Do đó, ông Hồi nhìn nhận, đợt điều chỉnh gần nhất vào tháng 5/2023 sau 4 năm không điều chỉnh giá điện, là không phải điều tiết giá theo tín hiệu của thị trường.

“Việc không điều chỉnh quá lâu sẽ dẫn tới giá điện không phản ánh tín hiệu của thị trường và nguy cơ lỗ lớn có thể xảy ra. Như vậy EVN không có khả năng tái đầu tư mở rộng hệ thống điện và không có khả năng thanh toán cho các đơn vị bán điện, dẫn tới nguy cơ an ninh trong cung cấp điện không được đảm bảo. Thêm nữa, việc không điều chỉnh giá sẽ gây áp lực lớn cho nền kinh tế, các hộ tiêu dùng và thực thi lộ trình tái cấu trúc ngành điện”, ông Hồi phát biểu.

Phát biểu cuối hội thảo, ông Đặng Hoàng An, Thứ trưởng Bộ Công thương khằng định, điều hành giá điện theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước vẫn phải tiếp tục, dù chúng ta có hình thành thị trường bán lẻ điện đi nữa thì Nhà nước vẫn phải kiểm soát.

“Giá năng lượng, giá điện luôn được Trung ương xác định phải theo thị trường, dần dần xóa bỏ bù chéo. Cơ cấu ngành điện thế nào thì Nhà nước vẫn phải kiểm soát, kiểm soát ở mức độ nào để tăng cạnh tranh, minh bạch là quan trọng”, ông An nhấn mạnh.

Về giá điện, Thứ trưởng An nói, không phải chi phí của riêng EVN, mà là chi phí toàn ngành, của các loại hình doanh nghiệp tham gia vào hoạt động điện lực cho tới khâu bán lẻ cuối cùng.

“Câu chuyện giá điện gắn chặt với chuyện quản lý của ngành điện. Nhưng tái cơ cấu gì thì cơ cấu thì mục tiêu số 1 là phải đủ điện. Giá điện phải tối ưu nhất và thực sự minh bạch dù là Nhà nước hay tư nhân làm”, Thứ trưởng An nêu quan điểm.

Vẫn theo Thứ trưởng, hiện đã có Luật Điện lực, Luật Giá - hai luật quan trọng nền tảng cho quản lý các chi phí của ngành điện. Tới đây sẽ tiếp tục phải sửa đổi Luật Điện lực, trong đó luật hóa điều hành giá điện chứ không để ở mức quyết định của Thủ tướng, luật hóa các quy định về thị trường điện. Bộ Công thương cũng đề xuất xây dựng Luật Năng lượng tái tạo và sửa đổi, bổ sung Luật tiết kiệm năng lượng hiệu quả.

Cần cách làm mới

Kết luận hội thảo, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, chính sách giá điện của Việt Nam thời gian qua đã góp phần vào ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, đảm bảo an sinh xã hội, nhưng cũng bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế.

Có ý kiến cho rằng cơ cấu phát điện, điều chỉnh giá điện chưa bù đắp được chi phí đầu vào và đảm bảo lợi nhuận hợp lý; cơ cấu biểu giá bán lẻ chưa phù hợp, chưa có lộ trình cụ thể để áp dụng giá điện hai thành phần… ông Hải nói.

Theo Phó chủ tịch Quốc hội, việc tái cơ cấu ngành năng lượng để từng bước hình thành thị trường năng lượng cạnh tranh lành mạnh trong đó có thị trường điện thực hiện còn chậm, còn tình trạng độc quyền Nhà nước trong một số lĩnh vực năng lượng. Việc hình thành thị trường điện triển khai chậm, nhiều vướng mắc, chưa thực sự cung cấp tín hiệu khách quan cho các nhà đầu tư cũng như người sử dụng điện. Chính sách giá năng lượng sơ cấp còn một số bất cập, có ý kiến cho rằng cần rà soát, đánh giá lại việc trợ giá than cho sản xuất điện, giá khí cho sản xuất đạm, giá điện cho một số hộ tiêu thụ điện…

“Cơ chế giá bán lẻ điện hiện nay chưa đồng bộ với thực tế phát triển thị trường điện; chưa dự báo tốt và tính toán đầy đủ những yếu tố ảnh hưởng từ thị trường năng lượng khu vực và thế giới”, Phó chủ tịch nhìn nhận.

Lưu ý từ Phó chủ tịch là những tồn tại, hạn chế, bất cập và khó khăn, vướng mắc về giá điện, thị trường điện hiện nay ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành điện, ngành năng lượng và sự phát triển ổn định, bền vững của đất nước.

“Cần có cách làm mới, giải pháp đột phá tháo gỡ vướng mắc, vượt qua khó khăn, bảo đảm mục tiêu cung cấp đủ điện cho nền kinh tế, cho sản xuất, kinh doanh và đời sống của người dân với giá cả hợp lý trong một thị trường lành mạnh, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia”, ông Hải nói và nêu rõ đây cũng là mục tiêu của Đoàn giám sát chuyên đề được Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao phó.

Nguyễn Lê