Giá kim loại hiếm giảm mạnh nên mừng hay lo?
Giá khoáng sản và kim loại cần thiết cho quá trình chuyển đổi năng lượng giảm tạo thành 'con dao hai lưỡi - có lợi cho việc triển khai năng lượng sạch nhưng lại là mối nguy hại cho việc đầu tư vào các khoáng sản quan trọng và kế hoạch đa dạng hóa chúng'.
Khai thác kim loại hiếm ở Trung Quốc. Ảnh AFP
Fatih Birol, Giám đốc Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), nhấn mạnh nhân dịp công bố một báo cáo mới vào ngày 17/5: “Nhu cầu toàn cầu về các tấm pin mặt trời, xe điện và pin đang tăng nhanh chóng nhưng chúng ta không thể đáp ứng được nếu không có nguồn cung ổn định đối với các loại khoáng sản và kim loại (đồng, lithium, nickel, cobalt, đất hiếm)”.
Nhu cầu ngày càng tăng
Vào năm 2023, nhu cầu toàn cầu về khoáng sản và kim loại quan trọng đã tăng mạnh một cách đáng ngạc nhiên: + 30% đối với lithium (chủ yếu dành cho pin xe điện), + 8% đến 15% đối với niken, coban, than chì và đất hiếm, v.v.
Sự tăng trưởng của đội xe ô tô điện (bán được gần 14 triệu chiếc trên toàn thế giới vào năm 2023, tăng 35% so với năm 2022) phần nào giải thích những nhu cầu tăng trưởng mạnh mẽ này, cũng như việc lắp đặt đáng kể năng lượng gió, năng lượng mặt trời và việc mở rộng mạng lưới điện.
Trong kịch bản “STEPS” dựa trên các chính sách được công bố cho đến nay, IEA ước tính rằng nhu cầu toàn cầu về khoáng sản và kim loại quan trọng dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030. Trong kịch bản “NZE” (dự báo đạt mức trung hòa carbon vào năm 2050), những nhu cầu này sẽ tăng gấp ba vào năm 2030 và tăng gấp bốn vào năm 2040.
Lithium, trung tâm của sự phát triển phương tiện di chuyển bằng điện, có thể đạt mức tăng trưởng mạnh mẽ hơn nữa, với nhu cầu toàn cầu gấp 9 lần vào năm 2040 theo dự đoán của IEA (vẫn trong kịch bản “NZE”).
Thị trường “không ổn định”
Thị trường khoáng sản và kim loại quan trọng vẫn không ổn định, với giá giảm mạnh vào năm 2023 (-75% đối với lithium) sau hai năm tăng cao. Chỉ số giá của loại khoáng sản giúp chuyển đổi năng lượng này đã tăng gấp ba lần trong hai năm sau tháng 1/2020 trước khi gần như trở lại mức ban đầu vào cuối năm 2023.
Giá giảm bất chấp nhu cầu tăng cao có liên quan đến sự tăng trưởng mạnh mẽ trong nguồn cung kim loại hiếm, đặc biệt là ở Châu Phi, Indonesia và Trung Quốc.
Giá trị thị trường của các loại quặng và kim loại khác nhau đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi năng lượng được IEA ước tính hiện nay là gần 325 tỷ USD (một số tiền gần tương đương với giá trị của thị trường quặng sắt, Cơ quan cho biết). Đến năm 2040, giá trị này có thể tăng gấp đôi lên 770 tỷ USD theo kịch bản “NZE” của IEA.
Tác động đến đầu tư
Giá khoáng sản và kim loại cần thiết cho quá trình chuyển đổi năng lượng giảm tạo thành “con dao hai lưỡi - có lợi cho việc triển khai năng lượng sạch nhưng lại là mối nguy hại cho việc đầu tư vào các khoáng sản quan trọng và kế hoạch đa dạng hóa chúng”.
Năm 2023, các khoản đầu tư này chỉ tăng 10% trong bối cảnh giá cả sụt giảm. Theo ước tính của IEA, đến năm 2040, cần phải đầu tư gần 800 tỷ USD vào việc khai thác các nguồn tài nguyên quan trọng (bao gồm 492 tỷ USD chỉ riêng cho đồng) để duy trì kịch bản “+1,5°C”.
Sự đổi mới, tái chế vật liệu và thay đổi hành vi cũng sẽ làm giảm căng thẳng trong chuỗi cung ứng (bằng cách đa dạng hóa các nguồn cung và vận hành một cách có trách nhiệm nhất có thể).
