Giá thuốc ung thư tăng 10 lần, có loại lên tới hơn chục tỷ/năm

Giá thuốc đắt, tăng giá nhanh

Tại hội nghị khoa học thường niên năm 2025 do Tổng Hội y học Việt Nam tổ chức, Tiến sĩ, bác sĩ Ong Thế Duệ, Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế) đã chia sẻ về giá thuốc ung thư cao do chi phí nghiên cứu kéo dài, bao gồm cả các loại thuốc thất bại, và chỉ phục vụ một nhóm nhỏ bệnh nhân, đặc biệt là bệnh hiếm.

Trong hai thập kỷ qua, giá thuốc ung thư trung bình tăng từ 12.000 USD lên hơn 120.000 USD mỗi năm, thậm chí một số liệu pháp tiên tiến như CAR T-cell có chi phí lên tới 500.000 USD (12-13 tỷ đồng). Điều này gây áp lực lớn lên ngân sách công, hạn chế khả năng tiếp cận các phương pháp điều trị tiên tiến của bệnh nhân.

Cũng theo bác sĩ Duệ, hiện chi tiêu y tế tại Việt Nam tăng nhanh, từ 17,4 tỷ USD (2019) lên 25,6 tỷ USD (2023) và dự báo đạt 34,1 tỷ USD vào 2028. Chi phí thuốc chiếm 25–28% tổng chi y tế, tương đương 6,6 tỷ USD (2023), dự kiến tăng lên 8,6 tỷ USD vào 2028.

Với tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế (BHYT) đạt 93,35% dân số (2023), quỹ BHYT chi 121.221 tỷ đồng, gấp 5 lần so với 2009. Trong đó, thuốc chiếm 33,8% cơ cấu chi, tăng từ 11,5 nghìn tỷ (2010) lên 47,23 nghìn tỷ (2023). Tuy nhiên, nguy cơ vượt trần chi tiêu vẫn hiện hữu nếu thiếu cơ chế chia sẻ rủi ro.

Ung thư là bệnh có chi phí điều trị cao nhất trong nhóm bệnh không lây nhiễm, với 180.000 ca mới mỗi năm. Thuốc ung thư chiếm 61,1% chi phí điều trị, trong đó biệt dược gốc dù chỉ chiếm 3–4% số lượng nhưng chiếm hơn 30% tổng chi. Nhóm thuốc ung thư và điều hòa miễn dịch xếp thứ hai về tỷ trọng chi phí BHYT. Đáng lo ngại, chi tiền túi (OOP) chiếm 43–45% tổng chi y tế, tạo gánh nặng tài chính cho nhiều hộ gia đình.

Giải pháp tăng cường tiếp cận thuốc ung thư

Để giải quyết vấn đề, bác sĩ Duệ cho biết hiện nay nhiều quốc gia áp dụng Đánh giá Công nghệ Y tế (HTA) trong quyết định chi trả thuốc ung thư, nhưng kết quả khác nhau tùy bối cảnh.

Ông Duệ đề xuất các giải pháp phù hợp cho Việt Nam, bao gồm: Áp dụng ngưỡng chi phí - hiệu quả cao hơn, tăng trọng số năm sống chất lượng (QALY) cho ung thư, thiết lập quy trình xét duyệt riêng, tạo nguồn tài chính riêng, triển khai thỏa thuận chia sẻ rủi ro và xây dựng chương trình hỗ trợ bệnh nhân. Các giải pháp này cần kết hợp linh hoạt để tăng tiếp cận thuốc mà vẫn bảo vệ quỹ BHYT.

Bệnh nhân ung thư điều trị tại Bệnh viện K. Ảnh: Phương Thúy.

Cũng trong báo cáo tại hội nghị, bác sĩ Duệ đưa ra giải pháp về thỏa thuận tiếp cận thuốc có quản lý (MEA), đây là công cụ quan trọng, cho phép tiếp cận thuốc mới theo điều kiện cụ thể, cân bằng giữa hiệu quả điều trị và bền vững tài chính. MEA gắn thanh toán với trần chi trả hoặc kết quả điều trị, giúp chia sẻ rủi ro giữa cơ quan chi trả và nhà sản xuất. Tại Việt Nam, MEA cần thiết do chi phí thuốc cao và hiệu quả của một số thuốc mới cần thời gian đánh giá.

Tuy nhiên, để triển khai MEA cần nhiều yếu tố như hệ thống luật minh bạch, tích hợp HTA và lịch trình đánh giá rõ ràng; xây dựng cơ sở dữ liệu bệnh nhân, bệnh án điện tử, công nghệ phân tích thời gian thực.

Ngoài ra, các yếu tố khác như đào tạo chuyên gia về HTA, kinh tế dược, quản lý rủi ro. Đảm bảo minh bạch, đối thoại giữa cơ quan chi trả, doanh nghiệp, bệnh viện và bệnh nhân. Việc xác định chỉ số lâm sàng, cơ chế hoàn tiền, thời hạn 2–5 năm, giảm thủ tục hành chính cũng rất quan trọng.

Hiện nay, Hàn Quốc triển khai Price-Volume Agreement từ 2007, điều chỉnh giá nếu doanh số vượt dự báo. Từ 2013, MEA tập trung vào thuốc ung thư, bệnh hiếm hoặc không có thay thế. Đài Loan (Trung Quốc) thí điểm trần chi tiêu (DET) từ 2013 và mở rộng MEA từ 2018.

Tiến sĩ Duệ cho biết, ưu điểm của MEA là kiểm soát ngân sách, chia sẻ rủi ro, mở rộng tiếp cận thuốc tiên tiến. Thách thức là cần hệ thống dữ liệu chặt chẽ, tính toán trần chi tiêu cẩn thận và chưa gắn trực tiếp với hiệu quả thực tế.

Phương Thúy