Giá vật liệu xây dựng biến động từ 10% trở lên cần coi là yếu tố bất khả kháng

Phải công khai thông tin cơ bản liên quan đến chất lượng, an toàn công trình

Thảo luận tại Tổ, ĐBQH Trần Đình Chung (Đà Nẵng) đánh giá cao khi dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) đã có những quy định giúp tháo gỡ nhiều điểm nghẽn, khó khăn trong triển khai thực tiễn vừa qua, nhất là với các địa phương, đơn vị đang triển khai các công trình trọng điểm quốc gia. Tăng cường sự phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương. Đơn giản hóa nhiều thủ tục hành chính, giúp giảm thời gian triển khai các dự án xây dựng; tạo điều kiện để thực hiện tốt các yêu cầu về bảo vệ môi trường trong xây dựng.

Toàn cảnh phiên họp Tổ 16. Ảnh: Như Ý

Đặc biệt, đại biểu đánh giá cao tinh thần chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm trong dự thảo Luật, qua đó giao quyền tự chủ cho doanh nghiệp, đơn vị, địa phương, đặt niềm tin vào họ trước, sau đó sẽ thực hiện hậu kiểm để đánh giá quá trình triển khai, ngăn chặn sai phạm.

Đại biểu Trần Đình Chung đánh giá cao việc dự thảo Luật bổ sung Điều 13 về bất khả kháng và hoàn cảnh thay đổi cơ bản trong hoạt động đấu thầu xây dựng.

ĐBQH Trần Đình Chung (TP. Đà Nẵng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Trong đó, khoản 2, Điều 13 về hoàn cảnh thay đổi cơ bản là một quy định mới có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần giải quyết những vướng mắc thường gặp trong quá trình thực hiện hợp đồng xây dựng khi có biến động lớn về điều kiện khách quan. Tuy nhiên, đại biểu nhận thấy, khái niệm “biến động bất thường về giá nguyên vật liệu xây dựng” trong dự thảo Luật hiện còn mang tính định tính, chưa có tiêu chí cụ thể để các bên trong hợp đồng có thể căn cứ áp dụng thống nhất.

Do vậy, đại biểu Trần Đình Chung đề nghị bổ sung quy định giao Chính phủ quy định chi tiết ngưỡng định lượng cụ thể về biến động giá nguyên vật liệu như “giá vật liệu chủ yếu biến động tăng hoặc giảm trên một tỷ lệ phần trăm nhất định trong một khoảng thời gian xác định”. Ví dụ như biến động từ 10% trở lên trong khoảng thời gian dưới 6 tháng để làm căn cứ xác định hoàn cảnh thay đổi cơ bản trong quan hệ hợp đồng xây dựng.

“Việc xác định tiêu chí định lượng rõ ràng sẽ giúp các bên chủ động điều chỉnh hợp đồng, hạn chế tranh chấp, đồng thời tạo cơ sở pháp lý thống nhất cho công tác thanh tra, kiểm tra và giải quyết khiếu nại về sau. Thực tế, từ năm 2023 đến nay, giá thép, cát và xi-măng từng tăng từ 30-40% làm đình trệ rất nhiều dự án đầu tư công”, đại biểu lưu ý.

ĐBQH Tráng A Dương (Tuyên Quang) phát biểu. Ảnh: Như Ý

Về xây dựng Hệ thống thông tin, Cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng, ĐBQH Tráng A Dương (Tuyên Quang) nhận thấy, Điều 14 dự thảo Luật quy định về Hệ thống thông tin và Cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng theo phương thức liệt kê chi tiết các thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng có thể khai thác dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu quốc gia.

Với cách thức quy định này, đại biểu lo ngại, sẽ khó đảm bảo tính ổn định lâu dài của luật. Do vậy, đại biểu đề nghị nghiên cứu chỉnh sửa khoản 1, khoản 2 Điều 14 theo hướng: Cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt hoạt động xây dựng là nền tảng để triển khai các hoạt động chuyển đổi số trong quản lý hoạt động đầu tư xây dựng. Dữ liệu, thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng được cung cấp là tham chiếu gốc phục vụ tra cứu, khai thác để thực hiện các thủ tục có liên quan đến hoạt động quy hoạch đô thị và nông thôn; hoạt động trong lĩnh vực đầu tư xây dựng theo quy định của pháp luật. Đồng thời, bổ sung quy định Hệ thống thông tin, Cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng phải được được cập nhật thường xuyên.

Để phát huy hiệu quả và bảo đảm quyền được tiếp cận thông tin của người dân, đại biểu Trần Đình Chung đề nghị bổ sung quy định về việc Cơ sở dữ liệu quốc gia phải có khả năng công khai và truy xuất được các thông tin cơ bản liên quan đến chất lượng, an toàn công trình sau khi đã được nghiệm thu, đưa vào sử dụng.

“Việc công khai này cần được thực hiện theo nguyên tắc bảo đảm minh bạch, không tiết lộ thông tin bí mật nhà nước hoặc dữ liệu cá nhân, nhưng vẫn giúp cộng đồng dân cư có thể giám sát tình trạng các công trình trên địa bàn, qua đó nâng cao trách nhiệm giải trình của cơ quan quản lý nhà nước và tạo niềm tin xã hội đối với công tác quản lý chất lượng xây dựng”, đại biểu Tráng A Dương nói.

Tránh để xảy ra tình trạng “phạt cho tồn tại”

ĐBQH Nguyễn Duy Minh (Đà Nẵng) đánh giá cao dự thảo Luật đã có sự đổi mới mạnh mẽ trong tư duy, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, giảm phiền hà cho người dân, rút ngắn các thủ tục hành chính thông qua mở rộng các loại công trình, dự án không cần được cấp giấy phép xây dựng tại Điều 43.

ĐBQH Nguyễn Duy Minh (Đà Nẵng) phát biểu. Ảnh: Thanh Hải

Nhưng riêng đối với việc miễn giấy phép xây dựng với công trình nhà ở cấp bốn, nhà ở riêng lẻ dưới 7 tầng ở khu vực nông thôn đã phù hợp với quy hoạch quy định tại điểm g, khoản 2, Điều 43, đại biểu nhận thấy một số rủi ro:

Thứ nhất, quy định có nguy cơ tạo rủi ro về mặt pháp lý, về quyền sở hữu của công trình. Khi không có giấy phép xây dựng thì chủ đầu tư không thể chứng minh nguồn gốc hợp pháp của công trình để được cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất theo quy định tại Luật Đất đai 2024. Thực tế, nhiều hộ dân ở những vùng ven thành phố Đà Nẵng như Hòa Vang, Liên Chiểu dang không thể đăng ký sổ hồng phần với nhà ở của mình do không có hồ sơ hoàn công hợp lệ.

Thứ hai, rủi ro về an toàn của công trình. Miễn giấy phép dẫn đến bỏ khâu thẩm định thiết kế phòng cháy chữa cháy, kiểm định kết cấu. Dù chủ đầu tư sẽ phải gửi đến cho cơ quan quản lý để theo dõi quản lý, nhưng đại biểu vẫn lo lắng về việc bảo đảm tính an toàn của công trình xây dựng. Vì theo thống kê của Bộ Xây dựng, riêng trong năm 2024 có hơn 28% là sự cố xây dựng nhỏ xảy ra ở nhóm công trình không phép hoặc miễn phép.

Thứ ba, rủi ro về trật tự cảnh quan và hạ tầng đô thị. Vì nếu miễn cấp phép xây dựng không đi kèm với hậu kiểm chặt chẽ sẽ dễ gây phá vỡ quy hoạch chi tiết, xâm lấn chiếm hành lang kỹ thuật thoát nước, đặc biệt là ở các đô thị. Đại biểu cũng nêu thực tế có nhiều trường hợp thuộc nhóm được miễn cấp phép xây dựng nhưng đã xây dựng vượt tầng, sai với mẫu thiết kế. Cơ quan quản lý qua kiểm tra phát hiện sai phạm có phạt nhưng cũng là “phạt nhưng mà cho tồn tại”.

ĐBQH Tạ Văn Hạ (Đà Nẵng) phát biểu tại Tổ. Ảnh: Phạm Thắng

Thứ tư, rủi ro đối với công tác quản lý nhà nước. Hiện nay, tại Điều 43 chưa quy định rõ trách nhiệm hậu kiểm của cơ quan nhà nước và cũng không có cơ chế để xác nhận hoàn công cho công trình được miễn phép. Như vậy, nếu có xảy ra sự cố hoặc sai phạm thì cơ quan quản lý cũng không có hồ sơ gốc để xử lý, dẫn tới là đúng như cảnh báo tại báo cáo của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, đó là “phạt nhưng mà cho tồn tại”, đại biểu lưu ý.

Để hoàn thiện quy định này, đại biểu Nguyễn Duy Minh đề nghị, tại khoản 2 Điều 43 bổ sung quy định “các công trình được miễn phép xây dựng phải thông báo khởi công, gửi hồ sơ thiết kế và bản vẽ chính cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc cơ quan chuyên môn về xây dựng để cập nhật dữ liệu và phục vụ hậu kiểm”.

Đồng thời, quy định rõ công trình được miễn phép xây dựng chỉ được đưa vào sử dụng sau khi có biên bản xác nhận hoàn công của cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng. Biên bản này cũng là căn cứ pháp lý để cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất.

Đại biểu cũng cho rằng, nên giới hạn việc miễn cấp phép xây dựng. Theo đó, chỉ miễn cấp phép xây dựng đối với những công trình quy mô nhỏ, ít rủi ro là nhà ở không quá ba tầng, diện tích sàn là nhỏ hơn 250 mét vuông và những công trình hạ tầng kỹ thuật đơn giản. Không miễn phép đối với các công trình có yêu cầu cao về an toàn phòng cháy chữa cháy, các công trình tập trung đông người hoặc công trình có tác động lớn đến hạ tầng kỹ thuật, nhất là nhà ở của hộ gia đình được cải tạo để làm nhà trọ, các căn hộ cho thuê hay làm nhà trẻ, trường mẫu giáo.

Thanh Hải