'Giấc mơ' vươn xa từ nghề truyền thống
Từ sản phẩm ẩm thực vốn được làm trong mâm cơm cúng của gia đình dâng lên các vị tổ tiên, bánh gai Chiêm Hóa ngày nay đã trở thành món ăn ưa thích của nhiều người dân, du khách. Từ nghề truyền thống bao đời, chính quyền và người làm bánh gai ở thị trấn Vĩnh Lộc đã nỗ lực xây dựng để thương hiệu bánh gai Chiêm Hóa vươn xa với chất lượng và thương hiệu ngày càng được khẳng định.
Không ai biết rõ bánh gai có từ khi nào, chỉ biết đây là loại bánh đặc trưng của đồng bào người Tày ở Chiêm Hóa được làm vào mỗi dịp rằm tháng bảy để dâng lên tổ tiên thể hiện tấm lòng hiếu thảo, biết ơn của con cháu. Chiếc bánh gai nhân đậu xanh được trộn với dừa thơm, đường mía, lá gai và lá chuối khô hòa quyện với nhau là sản phẩm nức tiếng, riêng có của huyện Chiêm Hóa.
Bà Đoàn Thị Tuất, tổ Vĩnh Quý, thị trấn Vĩnh Lộc đã có nhiều năm gắn bó với nghề bánh gai truyền thống chia sẻ, để làm ra sản phẩm bánh gai bảo đảm về chất lượng đòi hỏi phải qua rất nhiều công đoạn và phải có sự chuẩn bị kỹ về nguyên liệu. Gạo nếp phải là nếp cái hoa vàng, đãi sạch rồi ngâm với nước lạnh qua đêm, sau đó để ráo nước và xay thành bột. Lá gai phơi khô tước bỏ hết gân, thái nhỏ, đem luộc rồi vắt kiệt nước, xay nhuyễn, trộn với bột và mật mía làm vỏ bánh. Bánh sau khi đã gói hoàn chỉnh, được xếp vào nồi hấp cách thủy, dùng bếp củi để đun nấu, bánh chín được vớt ra, để ráo nước... Tất cả các công đoạn từ chuẩn bị nguyên liệu đến nấu bánh đều phải được thực hiện cẩn thận, đúng quy trình mới cho ra mẻ bánh ngon, giữ được hương vị đậm đà.
Nghề sản xuất bánh gai ở thị trấn Vĩnh Lộc (Chiêm Hóa) đã có từ lâu đời đem lại thu nhập ổn định cho các hộ làm nghề.
Có mặt tại cơ sở sản xuất bánh gai Sâm Sủi của gia đình bà Trương Thị Sâm ở tổ Vĩnh Giang, thị trấn Vĩnh Lộc, chúng tôi được chứng kiến tận mắt các quy trình làm bánh gai từ việc chuẩn bị nguyên liệu, thổi bếp nấu bánh và được thưởng thức bánh ngay sau khi ra “lò” với vị thơm ngậy. Bà Sâm nói, tùy thời tiết bánh gai có thể sử dụng được từ 4 đến 6 ngày vẫn dẻo và thơm ngon. Trong quá trình làm, gia đình bà luôn giữ nguyên tắc lấy chất lượng lên hàng đầu. Bà và các hộ làm bánh gai còn thường xuyên được tham gia các lớp tập huấn về an toàn vệ sinh thực phẩm do các cơ quan chức năng huyện tổ chức. Từ đó giúp các hộ làm bánh gai không chỉ thơm ngon mà còn đạt tiêu chuẩn về an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP).
Hiện nay, trên địa bàn thị trấn có khoảng 30 hộ gia đình chuyên làm bánh gai, mỗi ngày cung cấp ra thị trường khoảng hơn 2 tấn bánh gai. Vào các dịp lễ, Tết sản lượng có thể tăng gấp 4 đến 5 lần. Để hỗ trợ bà con phát triển nghề truyền thống, đồng thời nâng cao chất lượng bánh gai, thời gian qua chính quyền huyện, thị trấn Vĩnh Lộc đã tăng cường hỗ trợ các hộ duy trì phát triển nghề làm bánh gai theo hướng bền vững. Trong đó, hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu sản phẩm bánh gai được Bộ Khoa học và Công nghệ công nhận nhãn hiệu sản xuất; cung cấp bao bì, tem nhãn sản phẩm cho các hộ sản xuất; tăng cường công tác tập huấn, cấp Giấy chứng nhận cơ sở đảm bảo ATVS thực phẩm. Bên cạnh đó hỗ trợ phương tiện sản xuất như nồi, chõ...
Đồng chí Nguyễn Ngọc Kiên, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Vĩnh Lộc cho biết, trong thời gian tới, thị trấn tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động quảng bá, giới thiệu sản phẩm bánh gai truyền thống, xây dựng sản phẩm theo chương trình Ocop - mỗi xã một sản phẩm để nâng tầm, tăng giá trị của bánh gai. Từ đó, góp phần nâng cao thu nhập, đời sống của các hộ làm nghề. Trong quá trình các hộ sản xuất, thị trấn phối hợp với các cơ quan, đơn vị chuyên môn tích cực hỗ trợ, hướng dẫn, kiểm tra các hộ thực hiện nghiêm các quy định về ATVSTP, tuyệt đối không vì lợi nhuận mà làm mất đi giá trị bánh gai đã được khẳng định trong suốt thời gian qua.
Với chất lượng đã được khẳng định, sản phẩm bánh gai Chiêm Hóa, nhất là bánh gai do các hộ gia đình ở thị trấn Vĩnh Lộc sản xuất đã chinh phục được nhiều thực khách. Nhiều du khách khi đến tham quan đã “nghiện” món ăn này và trở thành khách quen. Chị Hà Thị Thời ở Quận Thanh Xuân (Hà Nội) nói, có lần lên Chiêm Hóa tham gia Lễ hội Lồng Tông của huyện chị được thưởng thức bánh gai và nhớ mãi. Sau này chị vẫn nhờ người quen mua hộ gửi xuống Hà Nội, nhất là vào các dịp lễ, Tết để làm quà tặng anh em trong gia đình. Ai cũng tấm tắc khen bánh ngon, đậm đà vị quê.
Bánh gai Chiêm Hóa là một sản phẩm ẩm thực, du lịch độc đáo, nằm trong Top 50 món ăn đặc sản nổi tiếng Việt Nam do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VIETKINGS) công nhận. Để khai thác tối đa lợi thế này, huyện Chiêm Hóa đã và đang từng bước xây dựng, phát triển thương hiệu “Bánh gai Chiêm Hóa” ngày một lớn mạnh hơn. Từ đó, tạo sản phẩm du lịch độc đáo phục vụ phát triển du lịch, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân trên địa bàn.
