Giải Báo chí toàn quốc về phòng, chống HIV/AIDS: Tôn vinh những đóng góp thầm lặng, tiếp sức cho mục tiêu chấm dứt dịch vào năm 2030

Tại sự kiện, chúng tôi đã có cuộc trao đổi nhanh với PGS.TS. Phan Thị Thu Hương (Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Y Hà Nội - Chủ tịch Hội đồng giám khảo Cuộc thi) về ý nghĩa chuyên môn và thông điệp nhân văn mà giải thưởng mang lại.

Phóng viên (PV): Thưa PGS. TS. Phan Thị Thu Hương, bà đánh giá như thế nào về mục tiêu và ý nghĩa của cuộc thi phòng chống HIV/AIDS năm nay trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực giảm kỳ thị và hướng tới chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030?

PGS.TS. Phan Thị Thu Hương - Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Y Hà Nội - Chủ tịch Hội đồng giám khảo Cuộc thi.

PGS. TS. Phan Thị Thu Hương: Giải báo chí toàn quốc về phòng chống HIV/AIDS được tổ chức năm nay có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam trải qua 35 năm ứng phó với HIV. Kể từ năm 1990, khi phát hiện ra ca nhiễm HIV đầu tiên tại TP. Hồ Chí Minh đến nay, Việt Nam vẫn đang nỗ lực giảm kỳ thị, phân biệt đối xử liên quan đến HIV và hướng tới mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030.

Giải thưởng khẳng định vai trò then chốt của báo chí trong việc truyền tải thông tin chính xác, nhân văn và tạo ra những góc nhìn tích cực về người sống chung với HIV, qua đó góp phần xóa bỏ định kiến về HIV/AIDS, rào cản lớn nhất đối với công tác phòng chống HIV/AIDS hiện nay.

Đồng thời, cuộc thi khuyến khích các tác phẩm báo chí chất lượng cao, thông qua ngòi bút của các nhà báo giúp chương trình phản ánh đúng thực trạng, lan tỏa mô hình dự phòng lây nhiễm HIV hiệu quả, lan tỏa những câu chuyện đầy nhân văn về HIV/AIDS và thúc đẩy cộng đồng chung tay hỗ trợ các nhóm dễ bị tổn thương, nhóm bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS.

Giải báo chí không chỉ tôn vinh những nỗ lực thầm lặng của đội ngũ làm truyền thông về HIV/AIDS, mà còn đóng vai trò như một hoạt động vận động xã hội, truyền tải thông điệp và góp phần huy động sức mạnh toàn dân, đưa Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030.

PV: Trong quá trình chấm thi, bà nhận thấy điểm mạnh nổi bật của các bài dự thi là gì và những thông điệp nào theo bà cần tiếp tục được lan tỏa trong truyền thông phòng chống HIV?

PGS. TS. Phan Thị Thu Hương: Trong quá trình chấm thi, tôi nhận thấy điểm mạnh nổi bật của các bài dự thi năm nay là sự đầu tư nghiêm túc về nội dung và cách thể hiện. Nhiều tác phẩm đã tiếp cận vấn đề HIV/AIDS bằng góc nhìn nhân văn, hiện đại và dựa trên bằng chứng. Đặc biệt là những câu chuyện thật về nỗ lực vượt qua kỳ thị, tuân thủ điều trị và hòa nhập cộng đồng của người sống chung với HIV. Nhiều bài viết cũng thể hiện sự sáng tạo trong cách truyền tải, kết hợp dữ liệu khoa học với hình thức kể chuyện hấp dẫn, giúp thông tin trở nên dễ hiểu và gần gũi hơn với công chúng, nhất là giới trẻ.

Theo tôi, trong thời gian tới, truyền thông vẫn cần tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ các thông điệp quan trọng như: "Xét nghiệm HIV sớm để bảo vệ bản thân và gia đình bạn", "Điều trị ARV sớm giúp khỏe mạnh và giảm lây nhiễm HIV", "PrEP – Biện pháp dự phòng HIV hiệu quả và an toàn", "Không kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV/AIDS".

Đây là những thông điệp cốt lõi giúp giảm kỳ thị, khuyến khích tiếp cận dịch vụ và góp phần thúc đẩy mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030.

Nhà báo Trần Tuấn Linh - Tổng Biên tập Báo Sức khỏe và Đời sống, Trưởng ban Tổ chức; PGS.TS Phan Thị Thu Hương, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Y Hà Nội - Chủ tịch Hội đồng giám khảo trao giải cho các tác giả và tác phẩm đạt giải Nhì. (Ảnh: Trần Minh)

PV: Từ góc độ chuyên môn, bà khuyến nghị gì để cộng đồng, đặc biệt là thanh niên và nhóm nguy cơ cao, tiếp cận tốt hơn với xét nghiệm, PrEP, điều trị ARV và các dịch vụ dự phòng HIV?

PGS. TS. Phan Thị Thu Hương: Tôi muốn nhấn mạnh để nhiều người dân biết rằng HIV không phải là bệnh đáng sợ, người nhiễm HIV có thể sinh hoạt, lao động và làm việc như những người bình thường khác, có thể ăn uống chung, nói chuyện… mà không làm lây truyền HIV.

Từ góc độ chuyên môn, tôi cho rằng để cộng đồng, đặc biệt là thanh niên và các nhóm có nguy cơ cao, tiếp cận tốt hơn với xét nghiệm, PrEP, điều trị ARV và các dịch vụ dự phòng HIV, cần tập trung vào một số khuyến nghị sau:

Trước hết, cần đẩy mạnh truyền thông thân thiện, dễ hiểu và phù hợp với từng nhóm nguy cơ, nhất là trên các nền tảng mà giới trẻ sử dụng nhiều. Việc giúp họ hiểu rằng xét nghiệm HIV là bình thường, PrEP là biện pháp dự phòng hiệu quả và điều trị ARV giúp sống khỏe mạnh, không lây truyền cho người khác, sẽ góp phần xóa bỏ rào cản tâm lý khi tiếp cận dịch vụ.

Thứ hai, mở rộng các mô hình dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS linh hoạt và thân thiện, như xét nghiệm lưu động, tự xét nghiệm HIV, phòng khám thân thiện với cộng đồng, hay các điểm cung cấp PrEP ngoài cơ sở y tế truyền thống. Những mô hình này giúp người trẻ và nhóm nguy cơ cao cảm thấy an toàn, kín đáo và được tôn trọng khi tìm đến dịch vụ.

Thứ ba, cần tăng cường vai trò của các tổ chức cộng đồng (CBO), vì họ là những người hiểu rõ nhu cầu, rào cản và tâm lý của nhóm nguy cơ cao. Sự hỗ trợ từ các CBO, từ tư vấn đến chuyển gửi tiếp cận dịch vụ, sẽ giúp hành trình xét nghiệm - điều trị - dự phòng trở nên dễ dàng hơn và bền vững hơn.

Thứ tư, tăng cường sự phối hợp liên ngành trong hoạt động phòng chống HIV/AIDS: Y tế, giáo dục, đoàn thanh niên và các tổ chức chính trị - xã hội khác để các giải pháp về phòng, chống HIV/AIDS được triển khai toàn diện và đồng bộ hơn.

Cuối cùng, điều quan trọng là giảm tự kỳ thị, kỳ thị trong gia đình, trường học, nơi làm việc và xã hội, vì đây là rào cản lớn khiến nhiều người ngại xét nghiệm, giấu tình trạng HIV hoặc không dám sử dụng PrEP và ARV. Việc xây dựng môi trường cởi mở, không phán xét sẽ tạo điều kiện để thanh niên và các nhóm nguy cơ cao chủ động chăm sóc sức khỏe của mình.

PV: Xin trân trọng cảm ơn PGS. TS. Phan Thị Thu Hương!

Nguyễn Hạnh (thực hiện)