'Giải mã' ESG, kinh tế tuần hoàn bằng triết lý ngũ hành

ESG và kinh tế tuần hoàn thường (KTTH) được xem là những khái niệm phức tạp, mang nặng tính kỹ thuật của phương Tây. Tuy nhiên, dưới lăng kính triết học phương Đông, chúng lại hiện lên như một hệ thống “tương sinh” hài hòa và gần gũi.

Chuyên gia ESG và phân tích vòng đời (LCA) Phạm Hoài Trung – Cố vấn trưởng của SSBTi Việt Nam, nhà sáng lập Azitech và GreenGo đã đưa ra góc nhìn về mối liên kết giữa mô hình ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) và KTTH.

Theo chyên gia Phạm Hoài Trung, trong hành trình chuyển đổi xanh và quản trị ESG, mối quan hệ giữa kinh tế tuần hoàn (KTTH) và giảm phát thải khí nhà kính (GHG) là một trục chiến lược trọng yếu. Nhưng để thực sự làm chủ cuộc chơi này, đôi khi cần một lăng kính khác – một góc nhìn kết hợp giữa tư duy hệ thống phương Tây và chiều sâu triết lý phương Đông.

Bản chất của mối liên hệ này là một chuỗi nhân quả mang tính hệ thống, nơi KTTH đóng vai trò là cỗ máy triệt tiêu phát thải tại nguồn. Bắt đầu từ việc ưu tiên vật liệu tái chế sẽ cắt đứt mắt xích đầu tiên gây phát thải là khai thác và vận chuyển, như cách sản xuất nhôm tái chế chỉ phát thải bằng 5-10% so với nhôm nguyên chất. Tiếp đó, khi vật liệu được tái sử dụng, doanh nghiệp không cần sản xuất từ đầu, giúp tiết kiệm một lượng lớn năng lượng.

Chuyên gia Phạm Hoài Trung cùng các đồng nghiệp trao đổi về ESG và KTTH.

Không chỉ dừng lại ở đó, việc thiết kế sản phẩm để kéo dài vòng đời sẽ làm giảm tần suất sản xuất mới, trong khi các mô hình kinh doanh chia sẻ giúp tối ưu hóa tiêu dùng vật chất. Cuối cùng, quản lý chất thải hiệu quả, đặc biệt là tái chế chất thải hữu cơ, giúp ngăn chặn sự hình thành khí metan – một loại khí nhà kính có sức tàn phá gấp 25 lần CO₂.

Với cách hiểu KTTH là cơ chế vận hành, chuyên gia Phạm Hoài Trung đề xuất một góc nhìn từ triết lý phương Đông. Đó là ví von mô hình ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) như sơ đồ ngũ hành tương sinh. Trong hệ quy chiếu này, trụ cột Môi trường (E) chính là Ngũ hành với Mộc (cây cối), Hỏa (năng lượng), Thổ (đất đai), Kim (công nghiệp) và Thủy (nước). Các yếu tố này không tồn tại riêng lẻ mà tương tác, hỗ trợ lẫn nhau trong một chu trình tuần hoàn tự nhiên.

Ở vị trí trung tâm của vòng tròn đó là Xã hội (S), tức con người – vừa là chủ thể sáng tạo, vừa là đối tượng chịu tác động. Và để giữ cho vòng tròn tương sinh ấy vận hành hài hòa, trụ cột Quản trị (G) đóng vai trò là nghệ thuật điều phối, bảo đảm cân bằng giữa khai thác và tái tạo.

Khi nhìn dưới lăng kính này, ESG không còn là bộ khung báo cáo khô khan, mà trở thành một "hệ ESG tương sinh" sống động.

Để biến triết lý này thành hành động, ông Phạm Hoài Trung gợi mở một hình ảnh biểu tượng: người thầy thuốc Đông y đang cẩn trọng bốc từng vị thuốc bằng cân tiểu ly.

"Hình ảnh này là một ẩn dụ cho nghệ thuật quản trị ESG và thực hành KTTH trong thực tiễn. Trước hết, đó là sự cân bằng và định lượng chính xác. Người thầy thuốc cân đo từng vị thuốc một cách cẩn trọng, tương tự như quản trị ESG đòi hỏi phải đo lường chính xác từng chỉ số từ phát thải, tiêu thụ nước đến tác động xã hội. Mỗi chỉ số là một "vị thuốc", nếu sai liều sẽ phản tác dụng.

Hơn nữa, một thang thuốc là sự kết hợp toàn diện của nhiều vị, cũng như một chiến lược ESG hiệu quả là sự phối hợp nhịp nhàng của nhiều yếu tố từ năng lượng, nguyên vật liệu đến phúc lợi xã hội. Vai trò của nhà quản trị lúc này cũng chính là người thầy thuốc: đứng giữa tự nhiên (dữ liệu) và doanh nghiệp (bệnh nhân) để "bắt mạch" tình hình và "kê đơn" bằng các chính sách phù hợp, hướng tới sự cân bằng và phục hồi dài hạn", chuyên gia chia sẻ.

Theo ông Trung, cần hiểu KTTH không phải là một đơn thuốc tạm thời, mà là một "liệu trình điều trị tận gốc", một phương pháp dưỡng sinh giúp doanh nghiệp phục hồi năng lượng và tái tạo tài nguyên.

"Bằng cách kết hợp sự chính xác của khoa học phương Tây với chiều sâu triết lý phương Đông, có thể nhìn nhận ESG và KTTH không chỉ là nghĩa vụ, mà là một con đường tất yếu để vận hành hài hòa với quy luật tự nhiên, lấy con người làm trung tâm và kiến tạo sự thịnh vượng bền vững", chuyên gia nhấn mạnh.

Minh Thu