Giải mã vụ nổ siêu tân tinh sáng suốt 185 ngày cách đây gần 900 năm ở Trung Quốc

Vào thế kỷ 12, các nhà thiên văn học Trung Quốc và Nhật Bản đã phát hiện ra một đốm sáng trên bầu trời với độ sáng tương đương như sao Thổ. Họ xác định được đây là một vụ nổ sao dữ dội, còn được biết tới là vụ nổ siêu tân tinh và đánh dấu vị trí của nó trên bầu trời nhưng nguồn gốc của nó vẫn là một bí ẩn.

Ảnh minh họa: Tàn dư của một vụ nổ siêu tân tinh mà các nhà thiên văn học Trung Quốc ghi nhận vào năm 185 (không phải vụ nổ siêu tân tinh năm 1181). Theo: Live Science

Hiện nay, các nhà thiên văn học cho biết họ đã xác định được câu đố 840 năm này: Hai ngôi sao siêu đặc đã va chạm với nhau trong Dải Ngân hà và sáp nhập thành một ngôi sao vô cùng nóng, hiện được biết tới là sao Parker, đồng thời hình thành tinh vân bao quanh nó - một khu vực gồm khí và bụi.

Theo một nghiên cứu công bố ngày 15/9 trên tạp chí The Astrophysical Journal Letters, vụ nổ siêu tân tinh trên, còn được gọi là Sao Khách ở Trung Quốc, có thể nhìn thấy trên bầu trời từ ngày 6/8/1181 đến 2/6/1182, là một trong 9 vụ nổ siêu tân tinh từng được ghi nhận trong lịch sử trong thiên hà của chúng ta. Các nhà thiên văn học đã xác định được những gì còn lại của một số vụ nổ siêu tân tinh nhưng Sao Khách ở Trung Quốc là vụ nổ siêu tân tinh duy nhất trong thiên niên kỷ trước mà tàn dư của nó vẫn chưa được tìm thấy.

Trước đó, một số nghiên cứu cho thấy một tinh vân khác, còn được biết tới là 3C 58, nằm ở gần vị trí được đánh dấu của vụ nổ siêu tân tinh trên, có lẽ là những gì còn lại của nó. Tuy nhiên, nhiều nhân tố như tuổi của tinh vân đã làm dấy lên những nghi ngờ về giả thuyết này.

Các nhà thiên văn học đã phát hiện ra sao Parker và tinh vân quanh nó, được gọi là Pa 30 vào năm 2013. Sau đó, trong một nghiên cứu mới, các nhà nghiên cứu đã tính toán được Pa 30 đang mở rộng nhanh như thế nào. Họ phát hiện ra rằng nó đang phình ra với vận tốc 1.100 km/s. Với tốc độ này, họ tính được tinh vân trên chắc chắn đã được sinh ra khoảng 1000 năm trước, gần với khoảng thời gian diễn ra vụ nổ siêu tân tinh trên.

Các nhà thiên văn học cũng tìm được các tài liệu miêu tả về ngôi sao này. "Các tư liệu lịch sử cho thấy Sao Khách nằm giữa 2 chòm sao Chuanshe và Huagai. Sao Parker vừa khớp với vị trí này. Điều đó tức là cả tuổi và vị trí đều phù hợp với những sự kiện của năm 1181", Albert Zijlstra, giáo sư vật lý thiên văn tại Đại học Manchester ở Anh cho hay.

Trước đó, các nhà nghiên cứu cho rằng, Pa 30 và sao Parker sinh ra từ vụ sáp nhập 2 sao lùn trắng - những ngôi sao vô cùng đặc và đã cạn kiệt năng lượng hạt nhân. Những vụ sáp nhập này dẫn đến một kiểu vụ nổ siêu tân tinh khá mờ và hiếm được gọi là vụ nổ siêu tân tinh Type lax.

Vụ nổ siêu tân tinh năm 1181 mờ và biến mất rất chậm, cho thấy có thể đó là vụ nổ siêu tân tinh Type lax, nhà khoa học Zijlstra cho hay.

"Kết hợp tất cả thông tin này, chẳng hạn như tuổi, vị trí, độ sáng và thời gian kỷ lục kéo dài 185 ngày" đã cho thấy sao Parker và Pa 30 là tàn dư của vụ nổ siêu tân tinh cổ xưa này, nhà vật lý thiên văn Zijlstra nhận định.

Đây là vụ nổ siêu tân tinh Type lax duy nhất được biết tới mà các nhà thiên văn học có thể tiến hành nghiên cứu chi tiết ngôi sao tàn dư và tinh vân của nó.

"Thật tốt khi có thể cùng lúc giải quyết được cả bí ẩn lịch sử và thiên văn này", ông Zijlstra đánh giá./.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: Livescience