Giải ngân vốn đầu tư công chậm: Nhận diện và tháo gỡ 'điểm nghẽn'

Bên cạnh việc Chính phủ tập trung, quyết liệt trong điều hành, chỉ đạo; các cấp, ngành cũng phải nỗ lực hơn nữa nhằm nhận diện tồn tại, cải thiện tình hình, tăng tốc độ giải ngân nguồn vốn quan trọng này, hướng tới kết quả cao nhất...

Thi công Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội. Ảnh: Nhật Nam

Nhiều địa phương không duy trì được tốc độ giải ngân

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đến ngày 10-7, các bộ, cơ quan trung ương, địa phương đã giao vốn chi tiết cho các nhiệm vụ, dự án với tổng cộng hơn 639 nghìn tỷ đồng, đạt 95,5% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Về giải ngân, ước thanh toán từ đầu năm 2024 đến ngày 30-6 là hơn 196 nghìn tỷ đồng, đạt 29,39% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (cùng kỳ năm 2023 đạt 30,49%).

Nhận xét về kết quả, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, đã có 11/44 bộ, cơ quan trung ương và 35/63 địa phương có tỷ lệ giải ngân trên mức trung bình của cả nước. Trong đó, một số bộ, cơ quan trung ương, địa phương có tỷ lệ giải ngân cao là: Bộ Giao thông vận tải; Bộ NN&PTNT; Bộ Xây dựng; các tỉnh Nam Định, Thanh Hóa, Lào Cai, Phú Thọ; Tiền Giang...

Ngược lại, 33 bộ, cơ quan trung ương và 28 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới mức trung bình cả nước. Đáng chú ý, nhiều bộ, ngành, địa phương không duy trì được "phong độ" của năm 2023. Có bộ, ngành, địa phương có số vốn kế hoạch năm 2024 chiếm tỷ trọng lớn nhưng tỷ lệ giải ngân thấp, như: Thành phố Hồ Chí Minh (4.604 tỷ đồng); tỉnh Quảng Ngãi (1.510 tỷ đồng); thành phố Hải Phòng (1.476 tỷ đồng)...

Bên cạnh đó, tỷ lệ giải ngân của các dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm ngành Giao thông vận tải còn thấp, chỉ đạt 27,4% (tính đến ngày 13-6); dự án giao thông liên vùng do địa phương quản lý cũng chỉ đạt 17,2%. Một số dự án được giao kế hoạch vốn năm 2024 lớn nhưng có tỷ lệ giải ngân thấp như: Dự án đường Vành đai 3 - thành phố Hồ Chí Minh; Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội; cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu; cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh…

Thời gian qua, cơ quan chức năng đã thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù và thu về kết quả đáng ghi nhận. Đó là cơ chế đặc thù chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, gói thầu di dời hạ tầng kỹ thuật, gói thầu đền bù, giải phóng mặt bằng và tái định cư, gói thầu xây lắp của các dự án quan trọng quốc gia, dự án hạ tầng giao thông và y tế thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Việc áp dụng cơ chế này đã rút ngắn trình tự, thủ tục, giảm thời gian khoảng 3 tháng so với quy trình thông thường.

Cơ chế đặc thù không phải thực hiện thủ tục cấp Giấy phép khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường cũng phát huy hiệu quả rõ rệt. Thời gian thực hiện các thủ tục khai thác khoáng sản rút ngắn khoảng 10 tháng, giúp các nhà thầu chủ động được nguồn cung và tránh tình trạng đầu cơ, nâng giá khi triển khai đồng loạt các dự án lớn.

Phấn đấu đạt 95% kế hoạch giải ngân của năm

Để duy trì và đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn đầu tư công, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhiều lần yêu cầu các bộ, ngành, địa phương nhận diện thực trạng, hạn chế, vướng mắc để có giải pháp xử lý kịp thời.

Một số vấn đề đã được nêu rõ, gồm việc giải phóng mặt bằng, phê duyệt khung chính sách tái định cư, xác định đơn giá đất chậm. Tình trạng thiếu vật liệu đắp nền, giá nguyên, nhiên, vật liệu biến động... ảnh hưởng tới tiến độ nhiều dự án. Tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, nhiều địa phương phản ánh, tình trạng sụt lún, sạt lở các tuyến đường giao thông và khô cạn nước trên các tuyến kênh rạch cản trở việc vận chuyển vật tư vào công trình.

Việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất lúa, đất rừng phải qua nhiều thủ tục, tại nhiều cơ quan, từ địa phương đến trung ương cũng ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ của dự án... Đặc biệt, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhận xét, còn cán bộ, công chức, viên chức né tránh, đùn đẩy, sợ trách nhiệm, không dám đề xuất phương án xử lý công việc, không thực hiện đầy đủ chức năng, quyền hạn, gây ách tắc trong giải ngân vốn đầu tư công.

Về giải pháp, 5 tổ công tác của Chính phủ sẽ tiếp tục kiểm tra, đôn đốc tình hình thi công, phối hợp xử lý các vấn đề nảy sinh ngay tại hiện trường; đúc rút bài học kinh nghiệm thành công tiêu biểu để nhân rộng. Bên cạnh phòng, chống tiêu cực, các chuyên gia kiến nghị làm rõ trách nhiệm của từng cơ quan, người đứng đầu để khắc phục việc né tránh, đùn đẩy...

Về phía mình, các bộ, ngành, địa phương cam kết thành lập đoàn công tác, kiểm tra hiện trường dự án, công trình; tháo gỡ điểm nghẽn, vướng mắc; giao trách nhiệm cụ thể cho từng lãnh đạo; phấn đấu đạt 95% kế hoạch giải ngân của năm 2024...

Nhấn mạnh tinh thần "5 quyết tâm - 5 bảo đảm” để thúc đẩy giải ngân, sử dụng hiệu quả nhất nguồn vốn gần 670 nghìn tỷ đồng, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các bộ ngành, địa phương giữ vững kỷ luật, kỷ cương, đề cao tinh thần trách nhiệm trong giải quyết vướng mắc đột xuất, bám sát thực tiễn, tháo gỡ thể chế, khắc phục bằng được tình trạng né tránh, đùn đẩy, sợ trách nhiệm, sợ sai…

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng:
Đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, không phân tán, dàn trải

Để đẩy mạnh thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, yếu tố quyết định là sự chỉ đạo điều hành thống nhất, quyết liệt, kịp thời của Chính phủ và sự vào cuộc tích cực của các cấp, ngành. Trong chỉ đạo, điều hành, lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương phải có quyết tâm cao, nỗ lực lớn, phân công nhiệm vụ có trọng tâm, trọng điểm, rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, thời gian và kết quả, để dễ kiểm tra, giám sát, đánh giá và quan trọng hơn là làm việc nào dứt điểm việc đó.

Các đơn vị trực tiếp triển khai kế hoạch đầu tư công phải chủ động rà soát, thông tin kịp thời, chính xác về các khó khăn, vướng mắc; đề xuất, kiến nghị các cơ quan quản lý có chính sách, giải pháp nhanh, mạnh, đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Ngoài ra, cần lưu ý đầu tư phải có trọng tâm, trọng điểm, không phân tán, dàn trải, manh mún; đẩy mạnh cơ cấu lại đầu tư công, phát huy vai trò dẫn dắt, lan tỏa, là “vốn mồi” để huy động vốn đầu tư của khu vực ngoài nhà nước, tạo không gian, động lực mới thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi:
Giải quyết khó khăn, phấn đấu giải ngân đạt 95%

Năm 2024, thành phố Hồ Chí Minh được giao kế hoạch vốn đầu tư công là 79.263 tỷ đồng, đến nay mới giải ngân được 11.511 tỷ đồng, đạt 14,5%, thấp hơn so với mức bình quân chung cả nước và cũng chỉ đạt một nửa so với chỉ tiêu thành phố đặt ra.

Xem xét nguyên nhân, có một số yếu tố đặc thù như kế hoạch vốn năm 2024 có 28.000 tỷ đồng thuộc các dự án mới. Trong khi đó, 6 tháng đầu năm 2024 mới ở giai đoạn chuẩn bị dự án nên chưa kịp giải ngân. Ngoài ra, có 22.000 tỷ đồng thuộc về vốn giải phóng mặt bằng, các địa phương đang chờ Luật Đất đai 2024 có hiệu lực để áp dụng, với nhiều chính sách có lợi hơn cho các tổ chức, cá nhân...

Về giải pháp, thành phố Hồ Chí Minh đã tổng hợp 189 kiến nghị, khó khăn, vướng mắc. Trên cơ sở đó, thành phố phân nhóm cụ thể cho từng đơn vị, đặt ra mốc thời hạn giải quyết, phấn đấu đạt tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 95% vào cuối năm nay.

Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Nguyễn Anh Tuấn:
Tổng kết kinh nghiệm từ những dự án

Dự án đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch - Phố Nối đã cơ bản hoàn thành, phấn đấu đóng điện trước ngày 31-7. Bài học kinh nghiệm từ việc triển khai dự án là sự chỉ đạo quyết liệt, sâu sát của Chính phủ; sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương có công trình đi qua, tạo không khí thi đua chưa từng có trong triển khai các công trình, dự án trọng điểm quốc gia.

Dù dự án được thực hiện với tiến độ cấp bách nhưng không bỏ qua bất cứ thủ tục nào, từ phê duyệt chủ trương đầu tư đến tháo gỡ các vướng mắc phát sinh ở hiện trường như mượn đất rừng làm đường thi công; chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, phê duyệt khung giá đền bù chung cho toàn bộ dự án... Tất cả đều diễn ra trong thời gian rất ngắn.

Việc giải phóng mặt bằng cũng đạt tiến độ chưa từng có. Hàng nghìn hộ dân thuộc diện tái định cư, nhận bồi thường, hỗ trợ không có khiếu kiện. Tất cả những bài học này đã được EVN tổng kết, áp dụng trong triển khai các công trình, dự án khác.

Bảo Hân ghi