Giải pháp công nghệ của thầy hiệu trưởng gỡ khó công tác phổ cập GD, xóa mù chữ

Ông Nguyễn Sỹ Thuấn thao tác trên “Hệ thống tổng hợp, đánh giá dữ liệu phổ cập giáo dục, xóa mù chữ theo chính quyền hai cấp”.

Từ trăn trở của người từng “ăn ngủ” với công tác phổ cập, xóa mù

Nhiều năm gắn bó với công tác phổ cập giáo dục và xóa mù chữ, ông Nguyễn Sỹ Thuấn - Hiệu trưởng Trường THCS Quảng Tiến, phường Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa - hiểu rất rõ những khó khăn, vất vả của đội ngũ làm công tác này ở cơ sở. Công việc điều tra, cập nhật dữ liệu, tổng hợp, kiểm tra, đánh giá hằng năm đòi hỏi lực lượng cán bộ đông để xử lý dữ liệu lớn, khó có thể hoàn thành bằng thủ công nếu không có phần mềm chuyên dụng.

Trước đây, các đơn vị chủ yếu sử dụng phần mềm trực tuyến do Bộ GD&ĐT cung cấp hoặc phải mua từ các công ty phần mềm tư nhân. Tuy nhiên, việc này phát sinh không ít trở ngại: chi phí cao, thời gian truy cập bị giới hạn, đường truyền Internet ở nhiều vùng không ổn định, dẫn đến chậm tiến độ, thậm chí ảnh hưởng đến việc tiến độ tổng hợp, báo cáo của cấp trên.

“Chỉ cần một đơn vị cấp thôn chưa hoàn thành cập nhật, dữ liệu toàn tỉnh sẽ chưa thể tổng hợp được. Trong khi đó, nhiều phần mềm online chỉ mở trong một khoảng thời gian nhất định, hoặc nhà cung cấp chưa kịp nâng cấp khi thay đổi đơn vị hành chính. Cán bộ cơ sở rất áp lực nhất là lại phải thực hiện vào đầu các năm học” - ông Thuấn chia sẻ.

Từ thực tế ấy, với kiến thức chuyên môn về công tác phổ cập và hiểu biết cơ bản về công nghệ thông tin, ông bắt đầu ấp ủ ý tưởng xây dựng một chương trình xử lý dữ liệu phổ cập giáo dục – xóa mù chữ hoạt động hoàn toàn offline, dễ dùng, tiết kiệm chi phí và phù hợp với điều kiện thực tế của các xã phường và các đơn vị thực hiện là các cơ sở giáo dục.

Sáng kiến ra đời từ đam mê và tinh thần đổi mới

Không phải là chuyên gia công nghệ, nhưng với tinh thần cầu tiến và niềm say mê nghề nghiệp, ông Nguyễn Sỹ Thuấn bắt tay vào thiết kế chương trình trên nền tảng Microsoft Excel. Theo ông, lựa chọn này vừa gần gũi, dễ thao tác với đội ngũ phổ cập ở các xã, phường, vừa đảm bảo khả năng xử lý và tổng hợp dữ liệu nhanh chóng.

Chương trình được xây dựng công phu, tích hợp nhiều hàm lệnh phức tạp trong Excel và VBA, nhưng người sử dụng chỉ cần thao tác trên các vùng dữ liệu được định dạng sẵn, có màu sắc phân biệt rõ ràng, thuận tiện cho việc nhập liệu và kiểm tra. Ở mỗi cấp chính quyền địa phương các công đoạn – từ điều tra, tổng hợp, đánh giá, báo cáo đến lưu trữ dữ liệu – đều được tự động hóa trên một file duy nhất.

Chương trình kế thừa toàn bộ dữ liệu phổ cập giáo dục – xóa mù chữ của năm trước, chỉ cần cập nhật thông tin mới như học sinh lên lớp, tốt nghiệp, chuyển đi – đến, bổ sung đối tượng mới. Nhờ đó, người phụ trách không phải nhập lại từ đầu, tiết kiệm rất nhiều thời gian. Những năm kế tiếp nếu còn sử dụng sẽ đơn giản hơn rất nhiều.

Cùng với đó, ông Thuấn còn thiết kế các video hướng dẫn chi tiết đi kèm, giúp cán bộ cơ sở dễ dàng sử dụng dù không có nền tảng tin học sâu. “Tôi cố gắng để bất cứ ai cũng có thể thao tác được, không cần hiểu lập trình, chỉ cần biết sơ qua một vài thao tác trên Excel là đủ” – ông nói.

Các xã phường tỉnh Thanh Hóa tham gia tập huấn về công tác phổ cập giáo dục - xóa mù chữ.

Từ ý tưởng nhỏ đến công cụ hữu ích toàn ngành

Không chỉ là giải pháp kỹ thuật, sáng kiến của ông Nguyễn Sỹ Thuấn còn là sự tổng hòa của hiểu biết chuyên môn, khả năng công nghệ và tinh thần cống hiến. Chương trình được thiết kế với phạm vi bao quát toàn bộ công tác phổ cập – từ mầm non, tiểu học, THCS, THPT, đào tạo nghề, đến xóa mù chữ; đồng thời tích hợp dữ liệu về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, phục vụ cho công tác đánh giá, lập kế hoạch của các cấp quản lý.

Năm 2015, khi công nghệ thông tin mới bắt đầu được áp dụng trong các trường học, ông Thuấn đã thử nghiệm mô hình xử lý dữ liệu phổ cập THCS tại huyện Quảng Xương (địa danh cũ). Sáng kiến này được Sở GD&ĐT Thanh Hóa triển khai trên toàn tỉnh từ năm 2007 đến 2013, đạt hiệu quả cao và mang lại nhiều thuận lợi cho đội ngũ làm phổ cập. Nhờ đó, ông hai lần được Giám đốc Sở GD&ĐT tặng giấy khen.

Đến nay, khi phần mềm online gặp trục trặc, sáng kiến mới của ông một lần nữa chứng minh tính thực tiễn.

“Là người từng làm công tác phổ cập nhiều năm, tôi hiểu nỗi vất vả của đội ngũ giáo viên làm công tác phổ cập. Khi thấy chương trình đã hoạt động tốt, giúp đồng nghiệp giảm khối lượng công việc, tôi rất vui. Đó là động lực để tôi tiếp tục hoàn thiện, cập nhật cho phù hợp hơn mỗi năm” – ông Thuấn tâm sự.

Giá trị kinh tế, kỹ thuật và xã hội rõ rệt

Theo tính toán, nếu phải mua phần mềm phổ cập trực tuyến, mỗi xã, phường phải chi khoảng 3 triệu đồng/năm. Riêng tại Thanh Hóa - với 547 đơn vị hành chính -chi phí có thể lên tới hơn 1,6 tỷ đồng/năm, tương đương 8 tỷ đồng trong 5 năm. Trong khi đó, chương trình của ông Thuấn hoàn toàn miễn phí, có thể sử dụng lâu dài, không giới hạn thời gian hay số lượng đơn vị dùng.

Không chỉ tiết kiệm ngân sách, sáng kiến còn giúp giảm đáng kể khối lượng công việc và nhân lực: thay vì hàng chục giáo viên, cán bộ phải làm trong suốt một tháng, nay chỉ cần 1-2 người phụ trách, xử lý toàn bộ dữ liệu trong vòng một tuần.

Về mặt kỹ thuật, chương trình hoạt động offline, không phụ thuộc vào tốc độ đường truyền Internet, phù hợp với điều kiện ở vùng sâu, vùng xa. Dữ liệu được lưu trữ đầy đủ, dễ kiểm tra, truy xuất và tổng hợp theo các tiêu chí chuẩn, giúp các cấp quản lý dễ dàng đánh giá, lập kế hoạch và hoạch định chính sách.

Về mặt xã hội, sáng kiến góp phần nâng cao hiệu quả quản lý công tác phổ cập, tạo sự công bằng trong tiếp cận giáo dục, nhất là ở các địa phương còn khó khăn. Dữ liệu được chuẩn hóa, thống nhất, giúp các ngành, các cấp có cơ sở vững chắc để đánh giá tình hình, từ đó đưa ra các giải pháp sát thực hơn cho công tác giáo dục - đào tạo.

Sở GD&ĐT đã đề nghị Ban chỉ đạo tỉnh triển khai chương trình này và miễn phí trong phạm vi toàn tỉnh từ năm 2025, áp dụng cho đến khi Bộ GD&ĐT có hướng dẫn mới về việc tổng hợp dữ liệu phổ cập giáo dục – xóa mù chữ, bước đầu cơ bản giải quyết được 1 trong 4 bài toàn lớn của giáo dục tỉnh Thanh Hóa cần thực hiện năm 2025.

Hiếu Nguyễn