Giáo dục tài chính – hành trang tri thức bước vào thời đại số

Cảnhgiácthôilàchưađủ

Thời gian vừa qua, lực lượng chức năng trên xảy ra nhiều vụ lừa đảo trên không gian mạng, trong đó đối tượng mà nhóm lừa đảo nhắm đến phần lớn là giới trẻ, đang là học sinh, sinh viên. Một số kịch bản phổ biến mà các đối tượng thường áp dụng là giả danh cơ quan điều tra gọi điện hù dọa, khống chế tinh thần rồi ép chuyển tiền; “bắt cóc online” khiến nạn nhân hoảng loạn và chuyển tiền chuộc; mạo danh học bổng, chương trình trao đổi quốc tế, du học để yêu cầu đặt cọc hoặc trả phí hồ sơ... Dễ nhận thấy, mục tiêu cuối cùng của các hành vi lừa đảo đều nhằm chiếm đoạt tài sản, đặc biệt là tiền và các nguồn lực tài chính của nạn nhân.

Chia sẻ với báo chí tại Họp báo thông tin tình hình, kết quả các mặt công tác công an quý III/2025, Đại tá Lê Khắc Sơn, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát Hình sự, Bộ Công an cho biết, tội phạm lừa đảo chiếm đến hơn 50% trong tổng số tội phạm hình sự, riêng đối tượng lừa đảo trên không gian mạng chiếm 59%, gây thiệt hại tương đối lớn về tài sản của người dân.

Một buổi chiều cách đây hơn 1 năm, chị Trần Thị Lan (tỉnh Ninh Bình) nhận được cuộc gọi từ con trai, lúc đó đang học lớp 9, với giọng nói hoảng loạn vì vừa chuyển một khoản tiền cho người bán tài khoản ứng dụng trí tuệ nhân tạo thông qua đường link gửi qua mạng xã hội. Nhưng chỉ sau vài phút, số điện thoại của đối tượng lạ không liên hệ được Số tiền không lớn, nhưng bài học thì quá đắt giá. Con chị không hề thiếu hiểu biết về công nghệ, nhưng lại không có kỹ năng phân biệt thông tin thật – giả, cũng như không được trang bị kiến thức tài chính để biết cách bảo vệ mình khỏi những cái bẫy ngày càng tinh vi.

Không chỉ phụ huynh lo lắng, chính học sinh cũng đang cảm thấy bất an trước các chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi trên không gian mạng. Em Nguyễn Thái Ngọc Diệp – học sinh lớp 12 tại Hà Nội chia sẻ, “Em cảm thấy rất lo lắng sau khi đọc các vụ việc lừa đảo được đưa trên báo chí. Nhiều nạn nhân là học sinh, như em, nên em thấy sợ và tự nhắc mình phải luôn đề cao cảnh giác khi sử dụng mạng xã hội. Tuy nhiên, các thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi, em lại không có nhiều kiến thức về tài chính nên rất khó để phân biệt đâu là cơ hội thực sự, đâu là rủi ro tiềm ẩn. Trong khi đó, ở trường, em nhận thấy có rất ít bài học liên quan đến nội dung này. Thầy cô cũng chưa có nhiều buổi tập huấn hoặc hoạt động rèn luyện kỹ năng tài chính để giúp học sinh phòng ngừa và ứng phó trước các hành vi lừa đảo."

Từ sau vụ việc, “tôi luôn đau đáu một mong muốn nhà trường sớm đưa các bài học về tài chính cá nhân và phòng tránh rủi ro lừa đảo vào chương trình học chính thức. Đó là kỹ năng sống thiết yếu, không thể coi nhẹ trong thời đại số”, chị Trần Thị Lan bày tỏ.

Địnhhướngchiếnlượcvàkhảthi

GS.TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam nhấn mạnh, việc đưa giáo dục tài chính vào nhà trường từ lớp 1 đến lớp 12 là định hướng chiến lược, phù hợp với xu thế quốc tế và yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Học sinh cần được trang bị năng lực quản lý chi tiêu, biết cách tiết kiệm và đầu tư thông minh, đồng thời hình thành trách nhiệm xã hội ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Điều này giúp các em tự tin hội nhập, đưa ra những quyết định sáng suốt và chủ động ứng phó với các thách thức trong cuộc sống.

Việc đưa các nội dung giáo dục tài chính và xã hội vào nhà trường không phải là nhiệm vụ khó khăn, mà hoàn toàn khả thi. Cách tiếp cận này vừa giúp học sinh hình thành thói quen tài chính lành mạnh, vừa nuôi dưỡng các kỹ năng xã hội thiết yếu như: hợp tác, chia sẻ và trách nhiệm công dân. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, gắn kiến thức với thực tiễn, qua đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, GS.TS Lê Anh Vinh khẳng định.

Để chuẩn bị tài liệu học tập quý giá cho thầy cô, học sinh và phụ huynh, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phối hợp cùng với Nhà sách Tân Việt giới thiệu bộ sách “Giáo dục tài chính” cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 12 của tác giả ThS. Lê Thị Thúy Sen, Ủy viên BCH Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Tổng Biên tập Thời báo Ngân hàng

Bộ sách bao gồm 12 cuốn , được cấu trúc theo ba cấp học, tương ứng dùng cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 12. Bộ sách được thiết kế theo tiêu chí “dễ hiểu – dễ nhớ – dễ áp dụng”; với giáo viên, “dễ dạy – dễ triển khai”, kèm theo tài liệu hướng dẫn để việc dạy và học trở nên thuận lợi hơn. Nội dung được xây dựng khoa học, chặt chẽ, chia thành bốn phần: Hiểu đúng – Dùng ngoan, Học khôn – Dụng khéo, Đấu trí tài chính và Khéo không với tiền.

Nội dung thực hiện bộ sách được xây dựng chặt chẽ, khoa học, tạo ra một cấu trúc kiến thức hoàn chỉnh, logic về giáo dục tài chính; phát triển và tiếp thu thành tựu, kinh nghiệm chương trình giáo dục tài chính của một số nền giáo dục tiên tiến; bảo đảm kết nối liên thông giữa các cấp học; phù hợp với đặc điểm con người, phong tục, văn hóa Việt Nam; đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế (có tham chiếu với khung đánh giá PISA về kiến thức tài chính).

Không chỉ vậy, nội dung sách mỗi lớp được phân chia theo các chủ đề, trong mỗi chủ đề có các bài học với tổng thời lượng ước tính khoảng 35 tiết (tương ứng 1 tiết/tuần), thuận tiện sử dụng khi đưa vào giảng dạy. Xuyên suốt 12 lớp, mỗi bài học được thiết kế thống nhất gồm 4 cấu phần, mỗi cấu phần có chức năng riêng, là các hoạt động học thích hợp phục vụ bài học. Các ngữ liệu, hình ảnh trong mỗi bài học được chọn lọc công phu, đa dạng, tương thích với hệ thống chủ đề, phản ánh sát những vấn đề thực tiễn của cuộc sống; cách thể hiện, truyền đạt kiến thức sinh động, gần gũi, giàu tính nhân văn, đậm bản sắc truyền thống và văn hóa Việt Nam; đảm bảo tính khoa học, phù hợp với trình độ nhận thức, đặc điểm tâm sinh lí và trải nghiệm của học sinh tại đa dạng các vùng miền.

Qua các bài học sinh động và ý nghĩa, học sinh biết trân quý đồng tiền và yêu lao động, đồng thời, được định hướng hình thành thói quen tài chính lành mạnh, tiêu dùng thông minh, trở thành những công dân biết cân nhắc giá trị trong xã hội hiện đại.

Dưới góc nhìn của một doanh nhân, PGS,TS. Trương Gia Bình, Chủ tịch Hội đồng quản trị FPT đánh giá, bộ sách Giáo dục tài chính là nỗ lực đáng quý đưa những kiến thức cơ bản về tài chính đến với các em học sinh bậc tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông. Việc rèn luyện thói quen chi tiêu tốt từ nhỏ sẽ giúp thế hệ làm chủ đất nước trong tương lai biết trân trọng giá trị lao động, hình thành hiểu biết và năng lực quản lý tài chính cá nhân và kinh tế vĩ mô - hành trang không thể thiếu của mỗi con người. Điều thú vị trong các bài học là tác giả lồng ghép những câu ca dao, tục ngữ mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam, giúp kiến thức tài chính trở nên gần gũi, dễ tiếp thu. Đồng thời, nội dung sách đã giới thiệu các xu hướng công nghệ góp phần truyền thông, thúc đẩy chuyển đổi số ngành Ngân hàng tài chính mạnh mẽ hơn nữa trong kỷ nguyên mới.

Ông Peter Verhoeven, chuyên gia tài chính quốc tế giàu kinh nghiệm, Chủ tịch Công ty Prometheus Asia Sdn.Bhd cho biết: “Với kinh nghiệm giảng dạy, làm việc trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, tôi tin tưởng sâu sắc rằng giáo dục tài chính sớm là vô cùng cần thiết. Cuốn sách này mang đến cho học sinh phổ thông những kiến thức dễ hiểu, thiết thực về tiền bạc và tài chính. Tôi đánh giá cao đóng góp quý báu của tác giả trong việc thúc đẩy giáo dục tài chính trong nhà trường”.

Cầm trên tay bộ sách “Giáo dục tài chính”, cô Nguyễn Thị Thu Thoa, giáo viên lớp 12 (tỉnh Ninh Bình) chia sẻ, bộ sách không chỉ dễ hiểu mà còn rất gần gũi với học sinh ở mọi lứa tuổi. Nội dung được phân chia rõ ràng, phù hợp với từng cấp học, từ lớp 1 đến lớp 12, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và áp dụng kiến thức vào thực tế. Điều đặc biệt, bộ sách lồng ghép những bài học mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam. Cách thức thiết kế bài học, chia thành các hoạt động học sinh có thể dễ dàng thực hành, từ đó nâng cao khả năng tư duy phản biện và quản lý tài chính cá nhân. Bộ sách này không chỉ hỗ trợ học sinh mà còn giúp giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, tạo môi trường học tập chủ động và sáng tạo, nhất là khi các nhà trường đều muốn tăng chất lượng của buổi học thứ hai trong ngày và các tiết học ngoại khóa.

Hương Giang