Giải pháp tăng trưởng kinh tế cao và bền vững: Ưu đãi thuế dựa trên tỷ lệ nội địa hóa

Ngày 03/6, Đại học Kinh tế Quốc dân phối hợp với Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương tổ chức Tọa đàm đối thoại chính sách với chủ đề: “Định hướng và Giải pháp cho Tăng trưởng kinh tế cao và bền vững đến năm 2045”.

Phát biểu khai mạc, GS.TS Phạm Hồng Chương, Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân nhấn mạnh, trong giai đoạn phục hồi và phát triển sau đại dịch, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh, tái cơ cấu nền kinh tế và tận dụng tối đa các cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Đảng và Nhà nước đã đặt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên vào năm 2025 và mức tăng trưởng “hai con số” trong giai đoạn 2026-2030, hướng tới nhóm nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nhóm nước thu nhập cao vào năm 2045. Việc theo đuổi mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số không chỉ là khát vọng chiến lược, mà còn là thước đo phản ánh tầm nhìn, quyết tâm và năng lực điều hành kinh tế vĩ mô của đất nước.

Tuy nhiên, con đường hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số đặt ra nhiều thách thức về thể chế, nguồn lực, chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, khoa học - công nghệ và năng lực nội tại của doanh nghiệp. Đồng thời, bối cảnh toàn cầu đang có nhiều biến động với các yếu tố như căng thẳng địa chính trị, chính sách các nước lớn thay đổi, vấn đề chuyển đổi số, chuyển dịch chuỗi cung ứng và yêu cầu phát triển xanh - bền vững… cũng đòi hỏi Việt Nam phải có các chiến lược phát triển linh hoạt, hiệu quả và đột phá.

Phân tích mô hình tăng trưởng của Việt Nam, PGS.TS Phạm Thế Anh, Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định, tăng trưởng của Việt Nam chủ yếu dựa vào đầu tư và hướng ra xuất khẩu; doanh nghiệp nội địa hầu như chỉ gia công và lắp ráp; mối liên kết giữa doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp trong nước rời rạc; xuất khẩu phụ thuộc vào một số thị trường lớn…

Đánh giá nền tảng tài khóa và tiền tệ cho tăng trường kinh tế, PGS.TS Phạm Thế Anh cho rằng, trong những năm gần đây tỷ lệ thu/GDP cao, khoảng 19%, trong khi tỷ lệ chi/GDP giảm do bế tắc trong giải ngân đầu tư công. Đặc biệt, tỷ lệ thu từ thuế và phí có xu hướng giảm, thu ngoài thuế phí dần chiếm tỷ trọng lớn. Cụ thể, năm 2018 thu từ thuế, phí chiếm 81,8% tổng thu ngân sách; năm 2022 còn 77,8%. Trong cơ cấu thu ngân sách theo sắc thuế, thu thuế TNCN tăng nhanh, từ 6,65% năm 2018 lên 8,9% năm 2022 tổng thu ngân sách từ thuế, phí.

“Khả năng tăng các sắc thuế trực thu hạn hẹp khi muốn khuyến khích đầu tư và tiêu dùng trong nước. Trong khi, nghĩa vụ trả nợ/Thu ngân sách ở mức cao. Điều này cho thấy, dư địa tài khóa thực sự đã hạn hẹp” - PGS.TS Phạm Thế Anh khẳng định.

Tương tự, dư địa tiền tệ cũng không khả quan hơn khi chính sách tiền tệ còn thiếu độc lập, đa mục tiêu và mang nặng tính hành chính; nền kinh tế phụ thuộc vào hệ thống tín dụng; lạm phát tiềm ẩn; giá nhà đất tăng phi mã; nội tệ mất giá; chính sách tiền tệ không có tính nghịch chu kỳ; chênh lệch giữa lãi suất và tỷ lệ lạm phát ở mức thấp; chênh lệch giữa lãi suất trong nước và lãi suất quốc tế ở mức thấp; dự trữ ngoại hối mỏng; chất lượng tín dụng thấp, chưa thực sự đi vào sản xuất, nợ xấu có xu hướng tăng; khả năng tuân thủ các chuẩn basel ii còn hạn chế; khó huy động vốn dài hạn…

Để tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, PGS.TS Phạm Thế Anh đề xuất, cần xây dựng kế hoạch dài hạn cụ thể, tạo chính sách hỗ trợ (thuế, tín dụng và môi trường kinh doanh) cho các ngành mũi nhọn, có lợi thế cạnh tranh. Đồng thời, đẩy mạnh đào tạo nhân lực chất lượng cao và đầu tư cho R&D. Mặt khác, cần chọn lọc đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng có sức lan tỏa cao, tránh dàn trải, không tập trung vào các mục tiêu trọng điểm, bị chi phối bởi các yếu tố lợi ích cục bộ hoặc tính thời điểm.

Đối với việc huy động nguồn lực thực hiện các dự án đầu tư công lớn, chuyên gia Đại học Kinh tế quốc dân nhấn mạnh, phải chuyển dịch cơ cấu chi và tìm các nguồn thu bền vững như: thu hẹp/tinh gọn bộ máy; Áp dụng thuế bất động sản (từ căn nhà thứ hai trở đi); giảm thuế TNDN và TNCN để kích thích đầu tư và tiêu dùng trong nước (thay thế một phần xuất khẩu); ưu đãi thuế dựa trên tỷ lệ nội địa hóa; thoái vốn khỏi DNNN và đẩy mạnh hợp tác công tư.

Theo GS.TS Trần Thị Vân Hoa, Đại học Kinh tế Quốc dân, để Việt Nam có thể vào nhóm nước có thu nhập cao, cần triển khai đồng bộ các giải pháp. Trong đó, nhóm giải pháp thể chế -hành chính bao gồm: tập trung tinh gọn bộ máy, cải cách thủ tục, minh bạch trách nhiệm; hoàn thiện khung chính sách phát triển kinh tế số, đổi mới sáng tạo (cơ chế thí điểm). Về kinh tế - thương mại, cần có chính sách thu hút FDI công nghệ cao, đảm bảo cam kết chuyển giao, liên kết nội địa; phát triển hạ tầng số đồng bộ, ứng dụng AI/IoT/Big Data, xác định khâu trong chuỗi giá trị. Cùng với đó, đổi mới công nghệ, sản xuất thông minh, đào tạo STEM, kích cầu nội địa, đa dạng hóa xuất khẩu, khai thác FTA, khu thương mại tự do.

Hải Anh