Giải pháp tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế toàn cầu

Người dân mua thực phẩm tại siêu thị ở Milan, Italy. Ảnh: AFP/TTXVN

Ngân hàng Thế giới (WB) mới đây công bố báo cáo đánh giá thực trạng và triển vọng kinh tế toàn cầu. Theo đó, WB dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2024 sẽ tiếp tục chậm lại trong năm thứ ba liên tiếp, và có nguy cơ rơi vào mức tăng trưởng yếu nhất trong nửa thập kỷ, kể từ đầu những năm 1990.

Nguyên nhân là do tốc độ tăng trưởng chậm của các nền kinh tế tiên tiến, trong bối cảnh chính sách tiền tệ bị thắt chặt, suy giảm tăng trưởng của Trung Quốc và hệ thống thương mại quốc tế còn tồn tại nhiều yếu kém.

Trang mạng The Interpreter (Australia) nhận định mặc dù các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển khác ngoài Trung Quốc dự báo sẽ đạt được một cú hích nhẹ về tốc độ tăng trưởng trong năm 2024, song tốc độ này vẫn thấp hơn nhiều so với mức trung bình trước đại dịch COVID-19, bất chấp sự phục hồi còn yếu sau những cú sốc kinh tế gần đây. Người dân ở 1/4 các nền kinh tế đang phát triển vẫn nghèo hơn thời kỳ trước đại dịch.

Tuy nhiên, vẫn có một số tin tốt. Lạm phát toàn cầu đang tiếp tục giảm. Một số thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển (EMDE) đã quay trở lại tốc độ tăng trưởng trước đại dịch và dường như các nền kinh tế này đang ở vị trí tốt để thúc đẩy sự phục hồi theo dự kiến về nhu cầu toàn cầu và thương mại quốc tế từ năm 2025 trở đi.

WB cũng đã vạch ra một lộ trình tiềm năng để kích thích một chiến lược thoát khỏi chu kỳ suy thoái hiện tại mạnh mẽ hơn, rộng rãi hơn. Đó là tăng tốc đầu tư. Nhưng điều này không đơn giản.

Báo cáo lưu ý con đường hướng tới sự phục hồi sáng lạn hơn rất hẹp và đòi hỏi phải có những quyết định kinh tế sáng suốt trong suốt chặng đường. Với con số kỷ lục là 2 tỷ người chuẩn bị bỏ phiếu bầu chọn các chính phủ mới ở các nền dân chủ trên thế giới trong năm nay, các kế hoạch cải cách kinh tế và tăng trưởng đồng bộ không phải là kết quả không thể tưởng tượng được.

Nền kinh tế toàn cầu dự kiến sẽ tăng trưởng 2,4% trong năm nay, giảm nhẹ so với mức 2,6% của năm 2023. Dự báo tăng trưởng của Mỹ đã được điều chỉnh nâng 0,8 điểm phần trăm lên 1,6% cho cả năm 2024, nhờ hoạt động kinh tế mạnh mẽ đáng ngạc nhiên, bất chấp chính sách tiền tệ thắt chặt.

Đáng tiếc, dự báo tăng trưởng của Khu vực sử dụng đồng euro (Eurozone) đã bị hạ 0,6 điểm phần trăm, xuống chỉ còn 0,7%, so với dự báo mà WB đã đưa ra trước đó. Hoạt động của khối kinh tế này đã giảm tốc mạnh vào nửa cuối năm 2023, do cú sốc từ cuộc xung đột Ukraine vẫn tiếp diễn, dẫn đến lạm phát giá năng lượng và lãi suất tăng cao đè nặng lên hoạt động của cả khối. Tình trạng bất ổn dự kiến sẽ tiếp tục kéo dài đến năm 2024.

Trung Quốc tăng trưởng chậm bất ngờ trong năm 2023, sau khi kỳ vọng về sự phục hồi sau đại dịch không như mong đợi. Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng chậm lại trong giai đoạn 2024–2025, thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng trước đại dịch. Điều này sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng thương mại toàn cầu, đặc biệt là ở khu vực Đông Á và Thái Bình Dương.

Triển vọng của các EMDE, ngoại trừ Trung Quốc, vẫn còn ảm đạm. Với mức cải thiện khiêm tốn về thương mại và tăng trưởng kinh tế dự kiến, điều này sẽ không đủ để đảo ngược sản lượng bị mất do những cú sốc của những năm trước. Cho đến nay, căng thẳng tài chính và khủng hoảng toàn diện vẫn chỉ giới hạn ở một số ít quốc gia. Tuy nhiên, điều kiện tài chính toàn cầu sẽ vẫn thắt chặt. Do nợ công và nợ tư nhân đã tăng lên trong thập kỷ qua ở các nền kinh tế này.

Khả năng vay mượn và do đó cả không gian tài chính cũng bị hạn chế hơn. Những quốc gia có điểm tín dụng thấp hơn đã phải đối mặt với chi phí vay không bền vững. Nếu các ngân hàng trung ương giảm lãi suất để ứng phó với tình trạng lạm phát giảm, điều này có thể gây ra tình trạng mất giá tiền tệ, làm tăng thêm nguy cơ căng thẳng tài chính và khuyến khích thoái vốn.

Hơn nữa, lạm phát toàn cầu có thể vẫn ở mức cao và đòi hỏi các điều kiện tài chính cũng như tiền tệ chặt chẽ hơn trong thời gian dài hơn. Leo thang xung đột có nguy cơ làm gián đoạn thị trường năng lượng (một lần nữa). Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng chậm hơn dự kiến ở các nền kinh tế lớn sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu toàn cầu và kéo theo đó là thương mại. Biến đổi khí hậu cũng đặt ra một thách thức – thiên tai xảy ra thường xuyên hơn sẽ chuyển hướng các nguồn lực vốn đã hạn chế ra khỏi các mục tiêu phát triển kinh tế.

Và như mọi khi, “bóng ma” về căng thẳng địa chính trị gia tăng giữa các cường quốc và sự phân mảnh ngày càng lớn của hệ thống thương mại toàn cầu vẫn là trở ngại dai dẳng đối với các EMDE đang tìm kiếm hội nhập thương mại toàn cầu như một chiến lược thúc đẩy tăng trưởng.

Tăng trưởng chậm hơn, điều kiện tài chính toàn cầu thắt chặt và thương mại toàn cầu bị hạn chế hơn sẽ là những “nút thắt” quan trọng.

Đại dịch COVID-19 là yếu tố chính làm tăng tỷ lệ đói nghèo trên toàn cầu kể từ Chiến tranh thế giới thứ hai (WWII). Hiện nay, các nước đang nỗ lực phục hồi. Khi loại trừ Trung Quốc và Ấn Độ, WB dự đoán EMDE sẽ không đạt được mức tăng thu nhập tương đối so với các nền kinh tế tiên tiến trong khoảng thời gian từ năm 2019 đến năm 2025. 1/4 số quốc gia đang phát triển phải chứng kiến thu nhập bình quân đầu người giảm kể từ năm 2019. Nói một cách đơn giản, quá trình giảm nghèo đã bị đình trệ và có vẻ ngày càng khó khởi động.

Để đối phó với tình hình này, WB kêu gọi các chính phủ tập trung vào cải cách toàn diện. Sự kết hợp chính sách được khuyến nghị là rất rộng và có thể dự đoán được, bao gồm củng cố tài chính của chính phủ, mở rộng thương mại và tài chính quốc tế, áp dụng các thể chế tài chính và tài chính mạnh mẽ hơn, đồng thời cải thiện môi trường đầu tư cho các doanh nghiệp tư nhân.

Điểm mấu chốt mà WB đề cập đến là nếu các nước đang phát triển có thể khôi phục một số giai đoạn cải cách tốt nhất trong những thập kỷ trước – những giai đoạn từng thúc đẩy sự bùng nổ đầu tư và các hiệu ứng lan tỏa tích cực khác, điều này có thể đủ để đảo ngược những bước thụt lùi trong vài năm qua.

Nói cách khác, dù triển vọng kinh tế toàn cầu có khó khăn đến đâu, việc khôi phục tiến bộ theo hướng phát triển trên diện rộng vẫn có thể đạt được trong thập kỷ này.

Thanh Tú (P/v TTXVN tại Sydney)