Giải pháp thích ứng với sân chơi thuế tối thiểu toàn cầu của Việt Nam ra sao?

PV: Việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu sẽ ảnh hưởng như thế nào đến năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư của Việt Nam, thưa ông?

Ông Lưu Đức Huy: Trong quá trình nghiên cứu, Tổng cục Thuế đã đưa ra nhận định và đánh giá rằng, thuế tối thiểu toàn cầu có thể tác động đến vị thế cạnh tranh của Việt Nam trên nhiều phương diện.

Thứ nhất, việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu sẽ khiến các chính sách ưu đãi thuế hiện tại của Việt Nam trở nên kém hấp dẫn với các nhà đầu tư là các tập đoàn đa quốc gia (MNE) thuộc đối tượng áp dụng. Đây chính là vấn đề có thể ảnh hưởng tới việc thu hút và mở rộng đầu tư chất lượng cao từ phía các tập đoàn MNE này, bởi đây chính là những doanh nghiệp (DN) đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế của Việt Nam.

Ông Lưu Đức Huy

Cùng với đó, thuế tối thiểu toàn cầu cũng gây ra tác động không nhỏ tới các DN vệ tinh của các tập đoàn MNE, cũng như có thể dẫn đến việc chuyển dịch đầu tư từ Việt Nam sang quốc gia khác có chính sách ưu đãi hấp dẫn hơn, môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi hơn.

Việc thiếu vắng các tập đoàn MNE lớn, cũng như các DN vệ tinh sẽ ảnh hưởng lớn tới môi trường đầu tư và vị thế cạnh tranh của Việt Nam trên trường quốc tế.

Thứ hai, ngoài sự đóng góp về vốn đầu tư, cũng như tạo việc làm cho người lao động, các DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) cũng đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực trong nước, xây dựng các hệ sinh thái ngành, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, kết nối DN Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu để góp phần phát triển công nghiệp Việt Nam.

Theo đó việc chuyển dịch đầu tư từ các DN FDI lớn sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến mục tiêu phát triển công nghiệp quốc gia của Việt Nam.

Thứ ba, các tập đoàn MNE (ví dụ như Samsung - Hàn Quốc) trong những năm vừa qua đã đóng góp nhiều vào tăng trưởng xuất khẩu và dự trữ ngoại hối của Việt Nam, vì vậy thuế tối thiểu toàn cầu cũng sẽ có tác động trên cả phương diện này…

PV: Việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu từ ngày 1/1/2024 sẽ tác động ra sao đến các DN FDI tại Việt Nam, cũng như các DN Việt Nam đang đầu tư tại nước ngoài, thưa ông?

Ông Lưu Đức Huy: Đối với các DN FDI tại Việt Nam, thuế suất thuế thu nhập DN phổ thông ở Việt Nam là 20%, về cơ bản đã đảm bảo quy định thuế tối thiểu toàn cầu.

Đồng thời, chính sách ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) hiện hành mà nhiều trường hợp được hưởng nếu tính trong cả thời gian hoạt động bình thường của dự án (khoảng 50 năm) thì cũng không ưu đãi hơn so với mức nộp 15% (mức thuế tối thiểu toàn cầu) suốt đời dự án, trừ trường hợp dự án được kéo dài thời gian ưu đãi về thuế suất thuế TNDN 10% từ 15 năm lên 30 năm và dự án được hưởng ưu đãi theo Quyết định số 29/2021/QĐ-TTg.

Tuy nhiên, do áp dụng ưu đãi thuế suất thấp và được ưu đãi miễn thuế, giảm thuế, nên trên thực tế thuế suất đối với các dự án đầu tư của DN FDI có ưu đãi sẽ có thuế suất thực tế trong thời gian được hưởng ưu đãi thấp hơn mức thuế suất tối thiểu là 15%.

Thuế tối thiểu toàn cầu có thể tác động đến vị thế cạnh tranh của Việt Nam trên nhiều phương diện. Ảnh minh họa: TN

Thực hiện nhiệm vụ được giao, Tổng cục Thuế đã rà soát số liệu quyết toán thuế TNDN năm 2022, theo đó, có khoảng 120 tập đoàn nước ngoài đầu tư vào Việt Nam (với khoảng trên 1.000 DN) chịu ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu, nếu thuế tối thiểu toàn cầu được áp dụng từ năm 2024 (sau khi đã loại trừ các trường hợp không phải áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu).

Theo đó, nếu các quốc gia khác đều áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu bắt đầu từ năm 2024, các quốc gia có công ty mẹ sẽ được thu thêm phần thuế chênh lệch năm 2024 ước tính khoảng trên 14.000 tỷ đồng.

Về phía các tập đoàn của Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài thuộc đối tượng áp dụng của thuế tối thiểu toàn cầu, Tổng cục Thuế đã đánh giá sơ bộ ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu tới 2 tập đoàn của Việt Nam có đầu tư lớn ra nước ngoài là Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN).

Theo đó, đối với Tập đoàn Viettel, về thuế suất thuế TNDN của Tập đoàn Viettel tại các nước thì về cơ bản, mức thuế suất thuế TNDN tại các nước do Viettel đầu tư trực tiếp hoặc gián tiếp qua VTG đầu tư đều trên 15%, trừ tại Viettel Đông Timor mức thuế 10% (được miễn thuế theo từng khu vực, bình quân thuế suất thực tế từ 5 - 7 %).

Như vậy, nếu Việt Nam áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu (Quy định IIR) mà Đông Timor không áp dụng quy định thuế tối thiểu nội địa bổ sung đạt chuẩn (QDMTT), thì sẽ có khả năng thu thêm phần thuế TNDN chênh lệch giữa thuế tối thiểu toàn cầu so với mức thuế thực tế Viettel phải nộp tại Đông Timor.

Còn đối với Tập đoàn PVN, thuế suất thuế TNDN của tập đoàn này tại các nước về cơ bản, các dự án đầu tư ra nước ngoài của PVN tập trung chủ yếu là các dự án trong lĩnh vực dầu khí, chịu mức thuế suất thuế TNDN hoặc loại thuế tương tự thuế TNDN tại các quốc gia khá cao từ 30% đến 60%. Do đó việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu hiện tại không ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư ra nước ngoài của PVN.

Đối với các tập đoàn khác có công ty mẹ tối cao tại Việt Nam thuộc đối tượng áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, Tổng cục Thuế đang tiếp tục rà soát, đánh giá tác động đối với các tập đoàn này (bao gồm tác động của quy định tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu (IIR) và tác động của quy định thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT).

PV: Tổng cục Thuế đã đưa ra giải pháp gì về chính sách thuế, để thích ứng với việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, thưa ông?

Ông Lưu Đức Huy: Theo hướng dẫn của OECD, để áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu thì các nước cần quy định vào trong hệ thống pháp luật của mình cho phù hợp. Thuế tối thiểu toàn cầu là quy định về thuế TNDN.

Theo quy định tại khoản 4, Điều 70 của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thì Quốc hội “quy định, sửa đổi hoặc bãi bỏ các thứ thuế”. Vì vậy, việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu cần phải trình Quốc hội xem xét, quy định.

Hiện nay, Tổng cục Thuế là đơn vị được Bộ Tài chính giao nhiệm vụ nghiên cứu về vấn đề này. Theo đó, Tổng cục Thuế đã tham mưu cho Bộ Tài chính tổ chức và phối hợp với các bộ, ngành và Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội tổ chức các hội nghị, hội thảo trong nước và quốc tế, từ đó phối hợp với các đơn vị chức năng của Bộ Tài chính đẩy mạnh nghiên cứu các giải pháp để báo cáo Bộ Tài chính trình Chính phủ trình Quốc hội các phương án triển khai.

Trong thời gian tới, Tổng cục Thuế sẽ tiếp tục tăng cường công tác tham mưu cho Bộ Tài chính hệ thống các văn bản của Quốc hội, Chính phủ quy định áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu theo đúng hướng dẫn của OECD (như: quy định mẫu, tài liệu diễn giải, hướng dẫn hành chính, hướng dẫn quy định miễn trừ và giảm phạt và các văn bản quy định chi tiết khác do Diễn đàn hợp tác chung OECD/G20 về quy định chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận ban hành).

Trong đó tập trung đề xuất áp dụng quy định QDMTT và quy định IIR.

PV: Xin cảm ơn ông!

Ứng phó của các nước ra sao trước khi thuế tối thiểu toàn cầu có hiệu lực?

Các nước thuộc Liên minh châu Âu, các nước châu Âu không phải thành viên của EU như Thụy Sĩ, Vương Quốc Anh, Na Uy và các nước, vùng lãnh thổ châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản, Hồng Kông, Úc sẽ áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024.

Riêng Hoa Kỳ đã nâng mức thuế suất tối thiểu từ 10,5% lên 21% và sửa đổi các quy tắc liên quan để phù hợp với các quy định về thuế tối thiểu toàn cầu.

Đối với các nước nhận vốn đầu tư từ nước ngoài, tương tự như Việt Nam đang nghiên cứu để đưa ra chính sách ứng phó thuế tối thiểu toàn cầu. Trong đó có việc áp dụng quy định QDMTT, để tránh việc nộp thuế bổ sung đối với phần thu nhập của công ty thành viên có thuế suất thực tế thấp hơn mức tối thiểu về các nước có công ty mẹ đóng trụ sở chính.

Đồng thời, các nước chủ yếu nhận vốn đầu tư cũng đang nghiên cứu một số giải pháp hỗ trợ về tài chính để giữ chân các DN FDI chịu ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu và thu hút các nhà đầu tư mới. Cụ thể: Indonesia dự kiến sẽ áp dụng quy định IIR từ năm 2024 và quy định lợi nhuận chịu thuế dưới mức tối thiểu (UTPR) từ năm 2025. Malaysia sẽ áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024. Thái Lan áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2025…

Ngoài ra, Thái Lan đề xuất thu thuế bổ sung QDMTT và thực hiện phân bổ 50% - 70% nguồn thu thuế bổ sung này sang Quỹ Hỗ trợ công nghiệp trọng điểm thuộc Đạo luật tăng cường cạnh tranh. Quỹ này sẽ hỗ trợ các DN một phần do thực hiện việc điều chỉnh tăng thuế tối thiểu toàn cầu.

Đối với Trung Quốc, hiện nước này chưa xác định thời gian bắt đầu áp dụng các quy định của thuế tối thiểu toàn cầu. Đối với các nước Châu Phi muốn ban hành quy định QDMTT, theo đó tại Diễn đàn quản lý thuế châu Phi đã phát triển phương pháp tiếp cận đề xuất để soạn thảo luật thuế bổ sung tối thiểu trong nước.

Văn Tuấn (thực hiện)