Giải quyết những nút thắt trong đầu tư phát triển nhà ở xã hội

Phát triển nhà ở nói chung, nhà ở xã hội nói riêng luôn được Đảng, nhà nước quan tâm lãnh đạo chỉ đạo, thông qua một loạt các Nghị quyết, chỉ thị và quyết định, trong đó đặc biệt là quyết định 338/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 3.4.2023 về việc phê duyệt Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 -2030”.

Mục tiêu của đề án là phấn đấu đến năm 2030, tổng số căn hộ các địa phương hoàn thành khoảng 1.062.200 căn, trung bình mỗi năm phải hoàn thành trên 100.000 căn. Trong đó, giai đoạn 2021 - 2025 hoàn thành khoảng 428.000 căn; giai đoạn 2025 - 2030 hoàn thành khoảng 634.200 căn.

TS. Đặng Việt Dũng - Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam (thứ 2 từ phải), khảo sát các ý kiến về nhà ở xã hội trong chuyến thăm và làm việc với nhiều doanh nghiệp đang và sẽ thực hiện các dự án nhà ở xã hội tại tỉnh Bình Dương. Ảnh: Minh Tâm

Tại thời điểm xây dựng đề án, cả nước đã hoàn thành 301 dự án nhà ở xã hội khu vực đô thị và nhà ở công nhân khu công nghiệp, quy mô xây dựng khoảng 155.800 căn, có 401 dự án đang triển khai, với quy mô xây dựng khoảng 454.360 căn, với tổng diện tích khoảng 22.718.000 m2; trong đó có 245 dự án với quy mô 300.000 căn hộ đang thực hiện thủ tục đầu tư và có 156 dự án với quy mô 156.700 căn hộ đang đầu tư xây dựng.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng tại hội nghị trực tuyến toàn quốc về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội do Thủ tướng Chính phủ chủ trì ngày 6.3.2025, giai đoạn 2021-2024, cả nước có 103 dự án với quy mô 66.755 căn đã hoàn thành[1], đạt tỷ lệ 6,2% mục tiêu đến năm 2030, tính trung bình một năm có hơn 30 dự án với khoảng 22.250 căn hoàn thành bàn giao cho đối tượng sử dụng. Riêng trong năm 2024 có 28 dự án với quy mô 21.874 căn đã hoàn thành.

Như vậy sau 3 năm triển khai thực hiện đề án, đến hết năm 2024, chúng ta đã chậm tiến độ đưa vào sử dụng khoảng 230.000 căn nhà ở xã hội so với mục tiêu đề án đề ra, buộc phải dồn sang các năm của giai đoạn 2025-2030.

Ngày 27.2.2025 Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định số 444/QĐ-TTg (QĐ 444) về việc giao chỉ tiêu hoàn thành nhà ở xã hội trong năm 2025 và các năm tiếp theo đến năm 2030 để các địa phương bổ sung vào chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội. QĐ 444 xác định giai đoạn 2025-2030 (6 năm) cả nước phải hoàn thành 995.445 căn nhà ở xã hội, trung bình mỗi năm cần phải hoàn thành khoảng 166.000 căn, gấp hơn 7 lần số căn nhà đã hoàn thành trong giai đoạn 2021-2024. Địa phương cần hoàn thành số lượng nhà ở xã hội nhiều nhất là Bình Dương (84.844 căn), ít nhất là Bắc Kạn (600 căn). Đây thực sự là một thách thức rất lớn đòi hỏi không chỉ sự nỗ lực không chỉ của cơ quan quản lý trung ương và địa phương, doanh nghiệp mà là của toàn xã hội.

Quá trình triển khai QĐ 338, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ ngành trung ương và địa phương đã tập trung tháo gỡ được nhiều khó khăn liên quan đến chính sách về đất đai, về tài chính như các dự án luật và nghị định, thông tư hướng dẫn, tổ chức nhiều đợt kiểm tra, hội nghị bàn biện pháp tháo gỡ khó khăn. Tuy nhiên vẫn còn nhiều vướng mắc vẫn cần tiếp tục phải giải quyết đã được nêu ra tại hội nghị tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội tổ chức tại Hà Nội ngày 6.3.2025. Nguyên nhân của các tồn tại, khó khăn vướng mắc được nêu lên tập trung vào các nhóm vấn đề : (1) Trách nhiệm của chính quyền địa phương (nhiều địa phương chưa đưa chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội vào hệ thống chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội, chưa lập kế hoạch triển khai đề án 338, chưa bố trí đủ quỹ đất...); (2) Thủ tục đầu tư, phê duyệt giá và đối tượng được hưởng chính sách (thủ tục kéo dài, có địa phương vẫn chưa có dự án được chấp nhận đầu tư...); (3) Một số chính sách cho các chủ đầu tư, doanh nghiệp tham gia đầu tư; (4) chương trình cho vay hỗ trợ nhà ở xã hội ( tỷ lệ giải ngân thấp...); (5) hệ thống cơ sở dữ liệu thông tin về nhà ở, về các đối tượng được hưởng ưu đãi; về giám sát tiến độ đầu tư.

Đây là những nút thắt chính gây ra sự chậm trễ trong triển khai đầu tư nhà ở xã hội. Các nút thắt này không mới, đã được các chuyên gia, nhà khoa học và các doanh nghiệp tâm huyết với việc đầu tư nhà ở xã hội trao đổi ở nhiều hội thảo, hội nghị, được trình bày trong phần đánh giá hiện trạng đầu tư nhà ở xã hội của QĐ 338, của Chỉ thị 34/CT-TƯ của Ban Bí thư ngày 24.5.2024 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển nhà ở xã hội trong tình hình mới.

Tại hội nghị trực tuyến ngày 6.3.2025, Thủ tướng đã giao 10 nhóm nhiệm vụ, giải pháp về thể chế, về quy hoạch, về tiêu chuẩn, quy chuẩn, về đảm bảo điều kiện hạ tầng, về vốn vay, về lợi nhuận cho doanh nghiệp, về cắt giảm các thủ tục hành chính, phòng chống tham nhũng và truyền thông nhằm tháo gỡ triệt để các khó khăn, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, hoàn thành mục tiêu của Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 -2030” và chỉ tiêu đặt ra cho cả nước và mỗi địa phương tại QĐ 444.

Nhằm góp thêm giải pháp để giải quyết các nút thắt nói trên, đề nghị :

Một là, cần tổ chức đánh giá lại nhu cầu về nhà ở xã hội sau thời kỳ phát triển kinh tế 5 năm. Việc đánh giá giúp xác định lại chỉ tiêu cho phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế của cả nước và từng địa phương, đồng thời cập nhật bổ sung các cơ sở dữ liệu về nhà ở xã hội, về đối tượng được hưởng chính sách nhà ở xã hội làm cơ sở chủ động về nguồn lực thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội.

Dự án khu đô thị Định Hòa của Becamex. Ảnh: Becamex

Hai là, xác định cơ cấu nguồn vốn đầu tư cho phát triển nhà ở xã hội. Ở Việt Nam hiện nay, nhà ở xã hội được thực hiện từ các nguồn vốn: ngân sách, nguồn vốn vay hoặc vốn tự có của doanh nghiêp, nguồn vốn từ các hộ gia đình và cá nhân kinh doanh nhà ở cho thuê. Tại chỉ thị 34/CT-TƯ và quyết định 927/QĐ-TTg[2] đã xác định “ưu tiên bố trí nguồn vốn ngân sách nhà nước từ Trung ương và địa phương tương xứng, kịp thời để bảo đảm thực hiện các mục tiêu phát triển nhà ở xã hội; Nhà nước tập trung phát triển nhà ở xã hội cho thuê khu vực đô thị bằng nguồn vốn đầu tư công”.

Như vậy xác định tỷ lệ vốn ngân sách nhà nước trong kế hoạch vốn hàng năm dành cho đầu tư phát triển nhà ở xã hội (bao gồm cả phần giải phóng mặt bằng, đất xây dựng, phần hạ tầng và nhà ở) trong cơ cấu vốn huy động là rất quan trọng và cần thiết nhằm khắc phục tâm lý dựa vào nguồn vốn xã hội hóa. Đồng thời cũng cần tính toán tỷ lệ nhà ở xã hội cho thuê trong cơ cấu các loại hình phát triển nhà ở xã hội theo hướng tăng tỷ lệ cho thuê, đặc biệt đối với một số khu vực có tiềm năng trong đô thị và một số đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội.

Ba là, đổi mới phương thức, mô hình quản lý và phát triển nhà ở xã hội. Hình thành cơ quan phát triển nhà ở quốc gia, trước hết là cơ quan chuyên trách về nhà ở xã hội. Cơ quan chuyên trách có nhiệm vụ kiểm soát, giám sát việc chấp hành chỉ đạo của trung ương, chính phủ trong triển khai nhiệm vụ phát triển nhà ở xã hội ở các địa phương, xây dựng và quản lý quỹ nhà ở xã hội, xây dựng và quản lý hệ thống dữ liệu quốc gia về nhà ở, biến động của đối tượng được hưởng chính sách xã hội, thực hiện những nhiệm vụ đặc thù, thí điểm liên quan đến nhà ở xã hội, tham gia tháo gỡ những khó khăn cụ thể cho từng địa phương, doanh nghiệp theo thẩm quyền.

Bốn là, xây dựng các tiêu chí hình thành các dự án nhà ở xã hội độc lập, đa mục tiêu tại các địa phương có nhu cầu nhà ở xã hội lớn. Các tiêu chí bao gồm quy mô dân số, điều kiện về hạ tầng, mật độ xây dựng, khả năng tiếp cận giao thông, cảnh quan, giá thành, tiết kiệm năng lượng... nhằm hình thành các khu đô thị tập trung, cải thiện điều kiện sống cho công nhân và người thu nhập thấp.

Đảm bảo cho mọi người dân đều có cuộc sống ấm no, hạnh phúc và có điều kiện phát triển toàn diện là một trong các đặc trưng cơ bản của chế độ ta. Hoàn thành mục tiêu 1 triệu căn nhà ở xã hội là nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng, chính sách của nhà nước, từng bước giải quyết nhu cầu ở cho người dân, góp phần xây dựng đất nước phát triển bền vững./.

TS.

Đặng Việt Dũng

- Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam

[1] Tổng thuật : Thủ tướng chủ trì hội nghị trực tuyến toàn quốc về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội - Báo Điện tử Chính phủ ngày 6.3.2025.

[2] Quyết định 927/QĐ-TTg ngày 20.8.2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành kế hoạch thực hiện chỉ thị 34/CT-TƯ của Ban Bí thư ngày 24.5.2024 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển nhà ở xã hội trong tình hình mới.