Giải quyết ô nhiễm nhựa: Việt Nam cần huy động nguồn lực lớn

Để hiện thực hóa mục tiêu giảm mạnh lượng nhựa rò rỉ ra môi trường và đại dương vào năm 2030, Việt Nam sẽ cần huy động khoảng 8–9 tỷ USD trong vòng 5 năm tới. Đây là ước tính được nhóm chuyên gia KPMG đưa ra nhằm hỗ trợ lộ trình hành động cụ thể trong vấn đề quản lý rác thải nhựa.

Ảnh minh họa.

Theo đó, kế hoạch đặt ra là giảm hơn 43% lượng nhựa phát tán vào môi trường và cắt giảm tới 75% lượng rác thải nhựa đổ ra biển vào cuối thập kỷ này. Để đạt được mục tiêu đó, nguồn lực tài chính cần phân bổ cho nhiều hạng mục, trong đó có các khoản đầu tư nhằm giảm và thay thế nhựa ở đầu nguồn, cải thiện hoạt động thu gom – phân loại, tăng cường năng lực tái chế, cũng như triển khai các giải pháp can thiệp và xử lý cuối cùng.

Ngân hàng Thế giới (WB) từng ghi nhận rằng vào năm 2018, Việt Nam thải ra khoảng 3,7 triệu tấn rác nhựa. Nếu không có hành động mạnh mẽ, con số này có thể tăng gấp đôi vào năm 2030, trong khi tỷ lệ nhựa được tái chế còn rất hạn chế. Phần lớn lượng rác nhựa hiện nay vẫn bị xử lý bằng cách chôn lấp, đốt bỏ hoặc thải trực tiếp ra môi trường.

Chi tiết ước tính tài chính của KPMG cho thấy khoảng 2–2,5 tỷ USD cần được phân bổ cho các biện pháp giảm thiểu nhựa từ gốc; 1,4–2 tỷ USD cho công tác thu gom, phân loại; 2,8–3,4 tỷ USD cho quá trình tái chế; 1 tỷ USD cho các can thiệp khác; và 700–900 triệu USD dành cho khâu xử lý cuối cùng.

Việt Nam đã có nền tảng chiến lược rõ ràng trong giảm ô nhiễm nhựa, đồng thời thể hiện cam kết mạnh mẽ trên các diễn đàn quốc tế. Điều quan trọng hiện nay là chuyển hóa những định hướng đó thành hành động cụ thể và hiệu quả. Với nhận thức ngày càng rõ ràng và sự vào cuộc của nhiều bên, đây chính là thời điểm thích hợp để tăng tốc triển khai các giải pháp thực tiễn, từ đó không chỉ kiểm soát được ô nhiễm nhựa mà còn góp phần xây dựng một nền kinh tế xanh bền vững cho tương lai.

Hành trình giảm rác thải nhựa không chỉ là việc đầu tư thiết bị, công nghệ hay xây dựng các nhà máy tái chế. Đó còn là câu chuyện thay đổi thói quen tiêu dùng, xây dựng lại chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ và xử lý, cũng như định hình lại cách chúng ta hiểu về "giá trị" của nhựa – một vật liệu tiện lợi nhưng đầy hệ lụy. Nếu nhựa từng là biểu tượng của hiện đại hóa và tiện nghi, thì nay nó đang dần trở thành biểu tượng của sự tắc nghẽn, quá tải và bất lực nếu không được quản trị đúng cách.

Ở cấp độ quốc gia, cần nhìn nhận xử lý ô nhiễm nhựa như một phần cốt lõi trong quá trình chuyển đổi xanh – không thể tách rời với các mục tiêu về phát triển bền vững, khí hậu, kinh tế tuần hoàn. Điều này đòi hỏi sự dẫn dắt rõ ràng từ phía Nhà nước, đồng thời cũng cần sự tham gia của doanh nghiệp, giới trẻ, và cả người dân bình thường. Khi người tiêu dùng bắt đầu đòi hỏi sản phẩm không nhựa, khi doanh nghiệp coi việc tái chế là lợi thế cạnh tranh, khi chính quyền địa phương xem giảm rác là ưu tiên chứ không chỉ là khẩu hiệu – thì lúc đó, chuyển biến thực sự mới xảy ra.

Tài chính tất nhiên là yếu tố quan trọng, nhưng ý chí chính trị và năng lực triển khai mới là chìa khóa then chốt. Nếu có thể biến các con số thành hành động cụ thể, biến thách thức thành cơ hội, thì bài toán nhựa không còn là gánh nặng, mà sẽ là một động lực cải tổ hệ thống sản xuất – tiêu dùng và tái tạo – điều mà một nền kinh tế đang hướng tới phát triển xanh như Việt Nam không thể bỏ lỡ.

BN