Giải 'thế khó' cho ngân hàng để khơi thông dòng vốn

Doanh nghiệp có mức xếp hạng tín nhiệm tốt sẽ tiếp cận nguồn vốn ngân hàng dễ dàng. Ảnh: TL

Ngân hàng vẫn “nhọc nhằn” tìm khách

Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) vẫn tiếp tục thực hiện các hoạt động xúc tiến tín dụng, trong đó đáng chú là các cuộc gặp gỡ tiếp xúc doanh nghiệp liên tục tại các địa phương. Cụ thể, NHNN đã thực hiện khoảng 320 buổi gặp gỡ, đối thoại giữa ngân hàng và doanh nghiệp được tổ chức trên toàn quốc. Thông qua các chương trình như trên, các tổ chức tín dụng đã thực hiện kết nối, hỗ trợ cho trên 145.000 doanh nghiệp với dư nợ được hỗ trợ là 1,4 triệu tỷ đồng, thông qua các biện pháp như cho vay mới, cơ cấu lại thời hạn trả nợ, hỗ trợ khác (điều chỉnh giảm lãi suất, giảm phí,..).

Mặt bằng lãi suất cũng đang giảm dần so với cuối năm 2022. Theo thông tin từ NHNN, lãi suất cho vay bình quân của ngân hàng thương mại theo đó đã giảm được khoảng 1,5 - 2% so với thời điểm cuối năm 2022. Tuy nhiên, theo NHNN, mặc dù toàn ngành Ngân hàng đã nỗ lực thực hiện các chủ trương, chính sách, giải pháp, nhưng việc cung ứng và tiếp cận tín dụng của các doanh nghiệp vẫn còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.

Tiếp tục đặt ra yêu cầu về tăng khả năng tiếp cận tín dụng

Thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục chỉ đạo việc thực hiện quyết liệt các giải pháp tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng, tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

Trong đó tại công điện Công điện số 990/CĐ-TTg, Thủ tướng yêu cầu Ngân hàng Nhà nước điều hành tăng trưởng tín dụng hợp lý, hiệu quả, phấn đấu đạt mục tiêu cao nhất có thể...

Tại buổi gặp gỡ ngân hàng - doanh nghiệp tại khu vực Tây Nguyên, diễn ra trong tháng 10/2023, bà Trần Thị Lan Anh - đại diện cho Công ty Xuất khẩu cà phê Vĩnh Hiệp Gia Lai cho biết, doanh nghiệp cần đảm bảo nguồn vốn để thu mua cà phê cho người nông dân để sản xuất và xuất khẩu. Tuy nhiên, các doanh nghiệp không có đủ nguồn vốn đảm bảo thu mua và điều tiết kế hoạch dẫn tới tình trạng bị ép giá do khối lượng lớn cà phê tập trung thu hoạch vào chính vụ được bán ra trong thời gian rất ngắn.

Giải thế khó bằng định hạng tín nhiệm

Phía ngành Ngân hàng, động thái suốt thời gian qua cho thấy vẫn liên tục tiếp xúc khách hàng để gỡ nút thắt khơi thông dòng vốn, nhưng mặt khác vẫn khẳng định đảm bảo kiểm soát tốt rủi ro tín dụng, không để nợ xấu gia tăng. Đây cũng là một trong những lý do chính của thực trạng ách tắc nguồn vốn trong thời gian qua. Bản chất tình trạng này là ngân hàng muốn cho vay, nhưng lại lo sợ rủi ro.

Gần đây, một số chuyên gia cũng đặt vấn đề về giải pháp phát triển hoạt động xếp hạng tín nhiệm, để có cơ sở tham chiếu cho việc “chấm điểm” hệ số rủi ro của từng doanh nghiệp được chuẩn xác, qua đó tháo gỡ những ách tách về vốn cho nền kinh tế.

Ông Nguyễn Quốc Hùng - Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, hiện nay xếp hạng tín nhiệm là công cụ hữu hiệu giúp các hoạt động trên thị trường tài chính diễn ra minh bạch, công khai; qua đó thúc đẩy thị trường tài chính tiền tệ, thị trường vốn phát triển an toàn và bền vững. Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc xếp hạng tín nhiệm còn hạn chế, chưa trở thành quy định bắt buộc như kiểm toán độc lập. Theo đó, doanh nghiệp có mức xếp hạng tín nhiệm tốt sẽ tiếp cận nguồn vốn ngân hàng dễ dàng, nhanh chóng, với mức lãi suất ưu đãi hơn.

Tại Việt Nam, kể từ khi Nghị định 88/2014/NĐ-CP được ban hành, quy định về việc cấp phép và hoạt động của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm đã tạo điều kiện hình thành thị trường xếp hạng tín nhiệm chính thức tại Việt Nam. Tuy nhiên, hiện mới chỉ có 3 đơn vị xếp hạng tín nhiệm được cấp phép tại Việt Nam là FiinRatings, VIS Rating và Saigon Ratings, với hoạt động của các công ty này còn tương đối hạn chế.

Mặt khác, tỷ lệ doanh nghiệp sử dụng xếp hạng tín nhiệm rất thấp cho thấy doanh nghiệp, trong đó có ngân hàng chưa quan tâm đến vấn đề này. Trong khi chưa có quy định yêu cầu bắt buộc xếp hạng tín nhiệm cũng như các phương pháp để quản lý các công ty xếp hạng tín nhiệm, các nhà đầu tư cũng không cho đó là điều quan trọng để ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của mình.

Không chỉ với các doanh nghiệp, mà ngay cả các ngân hàng cũng có điều kiện thuận lợi nếu được xếp hạng tín nhiệm. Theo ông Hùng, các ngân hàng được tổ chức uy tín xếp hạng tín nhiệm cao sẽ giúp ngân hàng có nhiều lợi thế như: huy động vốn, hoạt động nghiệp vụ, cho vay, hay vay vốn với lãi suất thấp từ các tổ chức trong nước và quốc tế.

Ông Đào Minh Tú - Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước: Việc suy giảm khả năng hấp thụ vốn là vấn đề cần được quan tâm tháo gỡ

Ông Đào Minh Tú

Chúng ta đang trải qua một giai đoạn hết sức khó khăn, bối cảnh kinh tế trong và ngoài nước có nhiều trở ngại, thách thức, gây áp lực lớn đối với hoạt động của các doanh nghiệp trong nền kinh tế. Theo Báo cáo đầu tư thế giới do Hội nghị Liên Hợp quốc về thương mại và phát triển (UNCTAD), dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) toàn cầu đã giảm 12% trong năm 2022, riêng các nước phát triển giảm 37%. Nhiều thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam bị thu hẹp, như Hoa Kỳ thu hẹp 20%, EU 11%, Trung Quốc 10%... .

Trong nước, theo khảo sát năm 2022 của Vietnam Report, 96,1% doanh nghiệp chịu áp lực tăng giá của các yếu tố đầu vào sản xuất; 61,5% gặp khó khăn bởi gián đoạn do “di chứng” của đại dịch Covid-19 gây ra, 53,9% chịu tác động từ đứt gãy chuỗi cung ứng, 48,1% cho rằng sức mua của người tiêu dùng giảm sút…

Sang đến năm 2023, tình hình càng trở nên khó khăn hơn, khu vực sản xuất liên tục bị thu hẹp trong nhiều tháng, số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới giảm cả về số lượng và quy mô vốn trong khi số lượng doanh nghiệp ngừng hoạt động và giải thể tiếp tục tăng.

Trước tình hình hiện nay, việc tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, duy trì và khôi phục sức khỏe của khu vực doanh nghiệp là ưu tiên hàng đầu, trong đó sự suy giảm khả năng tiếp cận và hấp thụ vốn là vấn đề được đặc biệt quan tâm, cần nhanh chóng đưa ra các giải pháp, chính sách hiệu quả để tháo gỡ.

Ông Nguyễn Quang Thuân - Tổng giám đốc Công ty Xếp hạng tín nhiệm Fiin Ratting: Xếp hạng tín nhiệm sẽ hỗ trợ việc quản trị rủi ro trong hoạt động tín dụng

Ông Nguyễn Quang Thuân

Nhu cầu vốn của xã hội hiện nay là rất lớn, nhất là những lĩnh vực cần nhiều vốn như năng lượng tái tạo, bất động sản... Do đó, nền kinh tế không đáp ứng đủ vốn thì sẽ khó có đủ nguồn lực bền vững để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế. Điều này không phải chỉ là việc của các cơ quan quản lý nhà nước mà là nhiệm vụ chung của nhiều bên tham gia, bao gồm cả cộng đồng doanh nghiệp.

Hoạt động xếp hạng tín nhiệm nếu được ứng dụng rộng rãi sẽ là cơ sở để hình thành đường cong lãi suất chuẩn, cung cấp thêm thông tin làm cơ sở đánh giá và quản trị rủi ro cho hoạt động cấp tín dụng. Cụ thể, các tổ chức tín dụng sẽ có thêm thông tin đầy đủ để thẩm định tình hình tài chính, khả năng trả nợ cũng như các rủi ro của doanh nghiệp được xếp hạng tín nhiệm độc lập trong công tác quản trị rủi ro tín dụng và đầu tư vào các công cụ nợ.

Đặc biệt, các ngân hàng hiện đang cần nâng cao yêu cầu quản trị rủi ro theo thông lệ quốc tế (cụ thể là tiêu chuẩn Basel III) thì việc này cũng càng có ý nghĩa hơn. Chẳng hạn, các chính sách và hệ số rủi ro có thể tham chiếu được đa dạng hơn nhờ kết quả xếp hạng tín nhiệm độc lập theo phương pháp chuẩn hóa (Standardised Approach - SA) bên cạnh hệ thống xếp hạng tín nhiệm nội bộ (Internal Rating Based Approach - IRB) của các ngân hàng./.

Chí Tín