Giảm hút thuốc lá - Giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch

Khi một người đột ngột ngừng hút thuốc hoặc giảm đáng kể lượng nicotine nạp vào cơ thể, họ sẽ trải qua hội chứng cai nicotine, tập hợp các phản ứng thể chất và cảm xúc xảy ra khi cơ thể dần thích nghi với việc thiếu vắng nicotine, chất gây nghiện có trong thuốc lá.

Các triệu chứng này thường xuất hiện trong vài giờ đầu sau khi bỏ thuốc và có thể kéo dài trong vài tuần, nhưng sẽ dần thuyên giảm khi cơ thể hồi phục.

Theo các chuyên gia y tế, cai thuốc lá đóng vai trò then chốt trong việc ngăn ngừa diễn tiến các bệnh lý tim mạch và nâng cao sức khỏe toàn diện.

Trong giai đoạn đầu, người cai thuốc có thể cảm thấy mệt mỏi, dễ cáu gắt, bồn chồn, lo lắng hoặc chán nản. Cảm giác đói cũng có thể tăng lên do nicotine trước đó từng ức chế sự thèm ăn và làm giảm vị giác, khứu giác, những cảm giác này trở lại rõ rệt sau khi ngừng hút thuốc. Một số người còn gặp tình trạng ngứa ran tay chân do tuần hoàn máu bắt đầu cải thiện, đồng thời cũng có thể gặp khó ngủ trong vài đêm đầu.

Ngoài ra, người mới cai thuốc dễ bị mất tập trung do không còn tác dụng kích thích thần kinh tạm thời của nicotine, trong khi tâm trạng dễ rơi vào trạng thái thất thường, cáu kỉnh, thậm chí buồn bã. Tuy nhiên, những biểu hiện này chỉ mang tính nhất thời và là phản ứng bình thường khi cơ thể làm quen với trạng thái không có nicotine.

Để vượt qua giai đoạn này, người cai thuốc có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ như tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày để giải tỏa căng thẳng và kích thích sản sinh các hormone tạo cảm giác vui vẻ, tắm nắng để bổ sung vitamin D tự nhiên, hoặc áp dụng chế độ ăn uống lành mạnh với thực phẩm giàu omega-3 và chất xơ hòa tan để cải thiện chức năng thần kinh.

Đồng thời, nên chọn những hoạt động giải trí tích cực như nghe nhạc, massage, đọc sách, chơi thể thao hay thiền để giữ tinh thần thư giãn. Đặc biệt, người cai thuốc nên chia sẻ hành trình của mình với bạn bè, người thân hoặc những người từng bỏ thuốc thành công để nhận được sự động viên, hỗ trợ về tâm lý.

Cơn thèm thuốc có thể mạnh mẽ nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu người cai thuốc duy trì các thói quen lành mạnh và có sự chuẩn bị tốt về tinh thần.

Quan trọng nhất, họ cần hiểu rằng các triệu chứng khó chịu khi cai thuốc là tạm thời, còn lợi ích sức khỏe từ việc bỏ thuốc thì lâu dài và rõ rệt, bao gồm giảm nguy cơ ung thư, bệnh tim mạch, hô hấp, cải thiện chất lượng cuộc sống và tuổi thọ.

Theo các chuyên gia y tế, cai thuốc lá đóng vai trò then chốt trong việc ngăn ngừa diễn tiến các bệnh lý tim mạch và nâng cao sức khỏe toàn diện. Các nghiên cứu cho thấy, ở người mắc bệnh động mạch vành, việc bỏ thuốc lá có thể giảm tới 36% nguy cơ biến chứng tim mạch và giảm 50% nguy cơ tử vong sớm.

PGS-TS.Phạm Nguyễn Vinh, Giám đốc Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, cho biết ở người bệnh nhồi máu cơ tim, cai thuốc lá giúp giảm 40% nguy cơ tử vong và 30% nguy cơ tái phát. Sau một năm kiêng thuốc, nguy cơ mắc bệnh tim mạch giảm một nửa; sau 15 năm, nguy cơ này sẽ trở về mức như người không hút thuốc.

Tuy nhiên, theo PGS-TS.Vinh, với bệnh nhân ung thư, việc cai thuốc không thể phục hồi sức khỏe như bình thường bởi khói thuốc đã gây biến đổi sâu sắc ở phế quản, dẫn đến ung thư. Dù vậy, cai thuốc lá sẽ giúp làm chậm tiến triển bệnh và giảm rõ rệt nguy cơ mắc ung thư phổi nếu được thực hiện trước tuổi 40.

Đồng quan điểm, PGS-TS.Vũ Văn Giáp, Phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai thông tin, một người vừa đặt stent mạch vành tốn hàng chục triệu đồng nếu tiếp tục hút thuốc sẽ có nguy cơ tắc mạch trở lại hoặc tắc mạch vành khác, khiến hiệu quả điều trị giảm sút, đồng thời gánh nặng bệnh tật ngày càng tăng.

Bệnh nhân ung thư phổi nếu tiếp tục hút thuốc sẽ kháng hóa chất hoặc mắc thêm ung thư mới; người bị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính nếu hút thuốc sẽ tái phát, khiến thuốc điều trị cắt cơn không còn hiệu quả. Đặc biệt, phụ nữ mang thai và trong độ tuổi sinh sản nếu hút thuốc hoặc tiếp xúc khói thuốc thụ động sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến thế hệ tương lai.

PGS-TS.Giáp cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của đội ngũ y tế trong việc bảo vệ thế hệ trẻ tránh xa thuốc lá và các sản phẩm mới. “Nếu đã thử hút thuốc, nguy cơ nghiện rất cao,” ông nói.

Với những người mắc bệnh hoặc không mắc bệnh liên quan thuốc lá, việc hút thuốc hoặc chịu ảnh hưởng thuốc lá thụ động sẽ khiến tiên lượng bệnh trở nên khó khăn, chi phí điều trị tăng cao, đồng thời tăng nguy cơ kháng thuốc điều trị.

Ngoài lợi ích về sức khỏe, Giám đốc Trung tâm Tim mạch Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn chia sẻ, cai thuốc lá giúp tiết kiệm kinh tế đáng kể. Người bỏ thuốc không chỉ tránh được chi phí mua thuốc mà còn giảm thiểu tổn thất do nghỉ ốm và khám chữa bệnh. Đồng thời, giảm nguy cơ mắc bệnh cho những người hút thuốc thụ động góp phần bảo vệ gia đình và cộng đồng.

Tuy nhiên, chuyên gia lưy ý, việc cai thuốc không dễ dàng bởi nicotin trong thuốc lá là chất gây nghiện mạnh, tác động lên não bộ theo cơ chế tương tự heroin hay cocain, tạo cảm giác sảng khoái. Nicotin đứng đầu danh sách các chất gây nghiện hơn cả heroin, cocain, cần sa, rượu và cà phê. Vì vậy, nhiều người quyết tâm bỏ thuốc nhưng lại tái nghiện.

Để cai thuốc lá thành công cần tuân thủ 4 bước: thứ nhất, so sánh lợi ích, tác hại của việc hút thuốc đối với bản thân và những người xung quanh; thứ hai, liệt kê những thói quen thay thế như nhai kẹo cao su, cắn hạt hướng dương, tập thể dục, hoặc hát; thứ ba, tìm điểm tựa vững chắc, có thể là mục tiêu mới hoặc sự hỗ trợ của gia đình; cuối cùng, bắt đầu hành trình cai thuốc một cách kiên định.

Thuốc lá gây tổn hại đến nhiều cơ quan trong cơ thể, do đó cần kiên quyết loại bỏ thói quen này kết hợp chế độ tập luyện, dinh dưỡng phù hợp. Người hút thuốc lâu năm cần khám, tầm soát bệnh tim mạch định kỳ để kịp thời phát hiện nguy cơ và xử trí hiệu quả, tránh biến chứng nguy hiểm.

Bỏ thuốc lá không chỉ cải thiện sức khỏe bản thân mà còn trở thành hình mẫu tích cực cho gia đình và cộng đồng, đặc biệt là trẻ em, góp phần xây dựng lối sống lành mạnh cho thế hệ tương lai.

PGS-TS.Phan Thu Phương, Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, khẳng định thuốc lá dưới mọi hình thức đều nguy hiểm và gây chết người. 90% bệnh nhân ung thư phổi trên thế giới là người hút thuốc; 75% bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính do khói thuốc gây ra; người hút thuốc có nguy cơ ung thư miệng cao gấp 27 lần và ung thư thanh quản cao gấp 12 lần so với người không hút.

Theo WHO, lợi ích của việc bỏ thuốc lá rất nhanh và rõ rệt: Chỉ sau 20 phút, nhịp tim giảm; từ 2 tuần đến 3 tháng, nguy cơ đau tim giảm, chức năng phổi cải thiện; từ 1-9 tháng, các triệu chứng ho, khó thở giảm; sau 1 năm, nguy cơ bệnh tim giảm một nửa; sau 5 năm, nguy cơ đột quỵ giảm về mức người không hút; sau 10 năm, nguy cơ tử vong do ung thư phổi còn một nửa so với người hút; sau 15 năm, nguy cơ mắc bệnh tim tương đương người không hút thuốc.

D.Ngân