Giảm nghèo bền vững năm 2025: Hiểu đúng để không kỳ vọng sai

Trong những năm qua, TPHCM đã tập trung chỉ đạo quyết liệt, huy động mọi nguồn lực, sức mạnh của cả hệ thống chính trị các cấp cùng tham gia, cùng nỗ lực tự vươn lên của người nghèo, hộ nghèo, hộ cận nghèo. Do đó, TPHCM luôn hoàn thành mục tiêu giảm nghèo trước từ 1 đến 2 năm của từng giai đoạn.

Nâng cao chất lượng cuộc sống của Nhân dân

Chương trình giảm nghèo của TPHCM trong những năm qua có ý nghĩa rất quan trọng trên nhiều mặt, nhất là việc nâng cao chất lượng cuộc sống của Nhân dân TP, trực tiếp là người nghèo, hộ nghèo, hộ cận nghèo, góp phần vào giải quyết vấn đề dân sinh, phát triển kinh tế, giữ vững chính trị, đảm bảo trật tự an toàn xã hội của TP.

Chương trình xóa đói, giảm nghèo của TPHCM (nay là Chương trình giảm nghèo bền vững) triển khai từ năm 1992 với mô hình thí điểm vận động tương trợ hộ nghèo vượt khó ở ấp Cây Sộp, xã Tân An Hội, huyện Củ Chi.

Giảm nghèo bền vững năm 2025

Sau hơn 30 năm thực hiện, TP trở thành điểm sáng trong phong trào giảm nghèo của cả nước với mức chuẩn nghèo của thành phố cao gấp 3 lần mức chuẩn nghèo quốc gia. Theo Ban Chỉ đạo Chương trình giảm nghèo bền vững thành phố, hiện chương trình đã trải qua 7 giai đoạn và 10 lần điều chỉnh chuẩn nghèo, luôn bảo đảm cao hơn từ 1 đến 2 lần so với chuẩn nghèo quốc gia.

Chuẩn hộ nghèo giai đoạn 2021-2025 xác định theo phương pháp tiếp cận đa chiều: hộ có thu nhập dưới 46 triệu đồng/người/năm và thiếu hụt từ 3 chỉ số dịch vụ xã hội cơ bản trở lên.

Sở Nông nghiệp và Môi trường TPHCM cho biết Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững được lãnh đạo TPHCM luôn quan tâm. Năm 2025, Chương trình giảm nghèo thành phố có tổng kinh phí thực hiện hơn 13.291 tỉ đồng. Trong đó, bổ sung mới cho năm 2025 là hơn 1.239 tỉ đồng. Bên cạnh đó, Chương trình còn huy động thêm nhiều nguồn lực tham gia hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo với nhiều chính sách, giải pháp. Tính đến đầu tháng 6, Chương trình giảm nghèo thành phố đã huy động từ các nguồn lực được hơn 12.348 tỉ đồng (đạt hơn 92,9% so với kế hoạch năm 2025).

Trên cơ sở nguồn vốn của chương trình và nguồn vốn huy động từ các nguồn lực xã hội, Chương trình giảm nghèo thành phố đã phối hợp triển khai tập trung vào các nhóm chính sách lớn, như: hỗ trợ phát triển sinh kế, tín dụng ưu đãi, đào tạo nghề và giải quyết việc làm, bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, giáo dục, cải thiện dinh dưỡng và hỗ trợ nhà ở. Với việc triển khai thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, thống kê đến đầu tháng 6-2025 TPHCM đã thực hiện giảm 1.267 hộ nghèo, hộ cận nghèo, đạt 100% so với kế hoạch 2025.

Bà Trương Thị Bích Hạnh, Phó Chủ tịch Thường trực UBMTTQ Việt Nam TPHCM tặng quà cho hộ gia đình khó khăn (ảnh: HOÀNG TRIỀU)

Hiểu đúng, làm đúng, đồng hành đúng

Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận thực tế nhiều hộ dân đã "thoát nghèo" theo chuẩn thu nhập nhưng cuộc sống vẫn mong manh, dễ tổn thương trước biến cố: bệnh tật, mất việc, giá cả leo thang… Đó cũng là lý do giảm nghèo bền vững không thể chỉ dừng ở việc "có thêm tiền", mà phải đi kèm nhà ở ổn định, sinh kế lâu dài và lưới an sinh y tế đủ mạnh.

Theo các chương trình mục tiêu quốc gia, hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, cận nghèo, hộ khó khăn được xác định là nền tảng để ổn định đời sống, giúp người dân yên tâm lao động, sản xuất.

Chính sách hỗ trợ nhà ở không nhằm tạo ra những căn nhà hoàn hảo, mà hướng tới xóa nhà tạm, nhà dột nát; đảm bảo an toàn trước mưa bão; có không gian sinh hoạt tối thiểu, hợp vệ sinh. Dù vậy, không ít người dân hiểu chưa đúng về chính sách nhà ở. Có hộ được hỗ trợ sửa mái, nền, tường nhưng lại kỳ vọng nhà xây mới như dự án thương mại. Khi không đạt mong muốn, họ dễ rơi vào tâm lý hụt hẫng, thậm chí so bì, khiếu nại.

Việc đồng thời huy động nguồn lực cộng đồng, từ doanh nghiệp, tổ chức xã hội, cũng là tinh thần xuyên suốt của chương trình. Nhà nước đóng vai trò "kích hoạt", không thể và không nên gánh toàn bộ. Bởi nếu xem hỗ trợ nhà ở là "cho không trọn gói", người dân sẽ dễ ỷ lại; còn nếu coi đó là cú hích ban đầu, kết hợp nỗ lực tự thân, thì sẽ tạo được động lực vươn lên.

Lãnh đạo UBMTTQ Việt Nam TPHCM tặng quà cho hộ gia đình khó khăn

Trong ba trụ cột của giảm nghèo bền vững, cần lưu ý sinh kế là khâu khó nhất. Bởi sinh kế không chỉ là vốn, mà còn là kỹ năng; thị trường; sự phù hợp với sức khỏe, độ tuổi, hoàn cảnh gia đình. Hỗ trợ sinh kế như thế nào để sát nhu cầu, đừng để xảy ra tình trạng cấp con giống không phù hợp thổ nhưỡng, hỗ trợ máy móc nhưng thiếu đầu ra, cho vay vốn nhưng thiếu hướng dẫn quản lý...

Các chương trình sinh kế càng không phải "phát tiền", mà là hỗ trợ có điều kiện; gắn với đào tạo nghề, chuyển đổi việc làm; ưu tiên mô hình nhỏ, bền, phù hợp địa phương. Kết quả từ thực tiễn cho thấy những mô hình hiệu quả nhất thường là buôn bán nhỏ, dịch vụ tại chỗ; tổ hợp tác, nhóm nghề; việc làm tại doanh nghiệp gần nơi cư trú. Quan trọng nhất là người dân phải tham gia từ đầu, nói rõ mình làm được gì, không làm được gì, tránh trường hợp chỉ nhận cho có, rất dễ thất bại.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra chi phí y tế là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến hộ mới thoát nghèo tái nghèo. Một ca bệnh nặng, một đợt điều trị dài ngày có thể "xóa sạch" thành quả tích lũy của cả gia đình. Chính vì thế, chính sách BHYT cho những hộ này là điều cực kỳ quan trọng. Chính sách cấp hoặc hỗ trợ mua BHYT cho hộ nghèo, cận nghèo, người mới thoát nghèo không phải là "phúc lợi phụ", mà là trụ cột an sinh. Một hệ thống giảm nghèo không gắn với BHYT là hệ thống thiếu an toàn. BHYT chính là "tấm đệm" để người dân không rơi tự do khi gặp biến cố sức khỏe".

Giảm nghèo bền vững không phải là lời hứa đổi đời tức thì. Đó là quá trình dài, cần chính sách nhân văn, thực thi minh bạch và trên hết là sự chủ động của mỗi người dân. Hiểu đúng để thụ hưởng đúng, đó là điều kiện tiên quyết để giảm nghèo thực chất, lâu dài.

Tuy nhiên, cần truyền thông để người dân hiểu đúng về BHYT. Thực tế, BHYT có phạm vi, mức chi trả, tuyến điều trị rất rõ ràng. Nếu không nắm kỹ hoặc cho rằng có thẻ là "không tốn tiền gì", hay kỳ vọng được chi trả mọi dịch vụ, mọi loại thuốc, người dân dễ thất vọng, thậm chí quay lưng với BHYT. Một cán bộ y tế cơ sở cho biết: "Có người bỏ thẻ BHYT vì nghĩ đi khám vẫn phải trả tiền. Nhưng họ không hiểu rằng nếu không có thẻ, chi phí sẽ gấp nhiều lần".

Giảm nghèo bền vững không thể chỉ dựa vào ngân sách. Đó là bài toán tổng hợp, cần chính sách đúng; tổ chức thực hiện sát thực tế; người dân chủ động, có trách nhiệm. Không ai có thể kéo một người thoát nghèo nếu chính họ không muốn bước đi. Tinh thần cốt lõi của giảm nghèo bền vững năm 2025 là chuyển từ hỗ trợ sang đồng hành, từ "cho" sang "cùng làm". Nhà ở- để an cư; Sinh kế- để tự nuôi sống mình; BHYT- để không gục ngã trước rủi ro.

Hiểu đúng các chính sách ấy, người dân sẽ bớt kỳ vọng sai, bớt thất vọng, và thêm niềm tin để đi tiếp con đường thoát nghèo một cách vững vàng.

NGUYỄN HẬU