Giám sát để kịp thời hoàn thiện cơ chế chính sách pháp luật về bảo vệ trẻ em

Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2020

Trước đó, thảo luận tại hội trường về nội dung này, các đại biểu cơ bản nhất trí với sự cần thiết phải tiến hành giám sát về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em đồng thời nhấn mạnh việc giám sát nhằm rà soát đánh giá lại các quy định của pháp luật để kịp thời sửa đổi, bổ sung, tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách, pháp luật liên quan đến bảo vệ trẻ em nói chung và phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em nói riêng.

Thuyết minh nội dung giám sát nêu rõ, trẻ em là những đối tượng quan trọng cần được gia đình và cả xã hội bảo vệ. Tuy nhiên, thời gian gần đây, liên tục xảy ra các vụ việc xâm hại trẻ em đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về việc cần có một cơ chế bảo vệ, hình thành "lá chắn" vững chắc hơn để bảo vệ trẻ em, ngăn chặn các hành vi xâm hại trẻ em.

Trong thời gian qua, Nhà nước ta luôn quan tâm, chỉ đạo sâu sát công tác bảo vệ trẻ em như: việc Quốc hội ban hành Bộ luật Hình sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Luật Trẻ em năm 2016; Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành nhiều văn bản nhằm tăng cường các giải pháp phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em; phê duyệt Chương trình bảo vệ trẻ em giai đoạn 2016-2020, thành lập Ủy ban quốc gia về Trẻ em năm 2017…

Đại biểu Quốc hội tham dự phiên họp toàn thể

Tuy nhiên, công tác bảo vệ trẻ em, tình hình xâm hại trẻ em, đặc biệt là tình trạng xâm hại tình dục, bạo lực học đường vẫn diễn biến phức tạp, gây bức xúc trong xã hội. Theo số liệu thống kê tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác bảo vệ trẻ em (ngày 6/8/2018) cho thấy, mỗi năm có khoảng 2000 trường hợp trẻ em bị bạo lực, xâm hại được phát hiện, xử lý. Trong 6 tháng đầu năm 2018, có 790 trẻ bị bạo lực, xâm hại, trong đó 605 em bị xâm hại tình dục, chiếm 76,6%. Trên thực tế, con số này còn lớn hơn nữa vì trẻ em và gia đình của nạn nhân không tố giác vì e ngại lộ thông tin, ảnh hưởng đến trẻ em và gia đình.

Qua một số vụ xâm hại trẻ em diễn ra gần đây có thể thấy, sau lần đầu bị xâm hại, nhiều em và gia đình không tố cáo, trình báo sự việc sớm mà chấp nhận tiếp tục là nạn nhân của những hành vi đó, bởi đây là vấn đề có tính nhạy cảm, cho nên người thân thường muốn giữ kín, không tố giác, sợ ảnh hưởng đến các em và chính sự sợ hãi, thiếu hiểu biết, sợ bị kỳ thị là những rào cản khiến các em khó chia sẻ, tâm sự với người thân khi mình đang bị lạm dụng. Mặt khác, kẻ phạm tội thường uy hiếp, đe dọa tinh thần, khiến các em chỉ biết chọn cách im lặng và chịu đựng. Hầu hết các vụ xâm hại tình dục trẻ em không có nhân chứng, việc bảo vệ hiện trường, thu thập chứng cứ thường gặp nhiều khó khăn khi vụ việc được đưa ra ánh sáng, việc lấy lời khai bị hại dễ dẫn đến trẻ bị tổn thương về tinh thần. Phần lớn bị hại còn nhỏ tuổi, nhận thức chưa đầy đủ, cho nên không thể nhớ chính xác những vấn đề liên quan như thời gian, địa điểm, diễn biến của vụ việc, dẫn đến bị hại không cung cấp được thông tin chính xác, gây khó khăn trong quá trình điều tra của cơ quan chức năng, khó có căn cứ khởi tố bị can.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do công tác bảo vệ trẻ em ở nhiều nơi chưa được quan tâm đúng mức, kịp thời; không ít trẻ em vẫn chưa nhận được sự quan tâm, chăm sóc, giáo dục, bảo vệ cần thiết, nên bị xâm hại cả về thể xác và tinh thần. Bạo lực, xâm hại trẻ em hiện không chỉ diễn ra trong cộng đồng hay tại nơi làm việc mà còn diễn ra ngay tại gia đình, nhà trường và các cơ sở chăm sóc trẻ em; nhiều vụ việc, hành vi xâm hại trẻ em chưa được phát hiện, ngăn chặn kịp thời, có vụ việc xử lý chưa nghiêm; văn bản quy phạm pháp luật còn có những khoảng trống, như ở địa phương còn thiếu các quy định, triển khai các chính sách về bảo vệ trẻ em, thiếu đội ngũ cán bộ làm công tác trẻ em, thiếu sự quan tâm, giám sát của Hội đồng nhân dân các cấp và Đoàn đại biểu Quốc hội các tỉnh.

Đại biểu Quốc hội bấm nút biểu quyết thông qua Nghị quyết về Chương trình giám sát năm 2020

Có thể nói, điều mà mỗi đứa trẻ cần nhất chính là sự bảo vệ từ phía gia đình. Bằng các phương thức khác nhau, cha mẹ góp phần quan trọng trang bị cho các em hành trang của cuộc sống đời thường thông qua các cuộc trò chuyện, tâm sự thường xuyên cho trẻ kiến thức, kỹ năng phòng, chống hành vi xâm hại. Từ đó, trẻ thấu hiểu, bảo vệ mình và biết lên tiếng nhằm thoát khỏi vấn nạn đang nhức nhối này.

Ngoài ra, năm 2012, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội khóa XIII đã tiến hành giám sát về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em giai đoạn 2008-2010”. Năm 2017, Ủy ban Tư pháp đã chủ trì, phối hợp với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng tổ chức cuộc họp với các cơ quan, tổ chức hữu quan về “Việc chấp hành các quy định của pháp luật về đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em”. Ngay sau cuộc họp này, Ủy ban Tư pháp đã có Kiến nghị số 561/KN-UBTP14 gửi tới các Bộ trưởng, Trưởng ngành và người đứng đầu các tổ chức hữu quan để chỉ đạo xem xét, giải quyết. Tiếp đó, vào ngày 19/4/2019, Ủy ban Tư pháp tiếp tục tổ chức cuộc họp đánh giá việc thực hiện các kiến nghị của Ủy ban về nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em và giải pháp trong thời gian tới. Mặc dù vậy, hiện nay, thực trạng này vẫn đang là vấn đề nhức nhối. Vì vậy, đây là cơ sở quan trọng để Quốc hội tiếp tục tiến hành giám sát vấn đề này trong năm 2020./.

Bảo Yến