Giám sát và quản lý tài chính: 'Vành đai an toàn' trong thực hiện xây dựng nông thôn mới

Nhiều nguồn lực, yêu cầu giám sát ngày càng chặt chẽ

Chương trình NTM huy động nguồn lực đa dạng từ ngân sách Nhà nước, vốn doanh nghiệp, đóng góp của người dân, nguồn xã hội hóa… Với tổng nguồn vốn lớn và phân bổ qua nhiều cấp, công tác kiểm soát tài chính trở thành nhiệm vụ xuyên suốt.

Tuyến đường bê tông rộng mở, đổi thay diện mạo làng quê xã Nam Cường, Hưng Yên. Ảnh: Internet.

Thực tế cho thấy một số địa phương từng để xảy ra tình trạng lập dự toán chưa sát với thực tế, chi đầu tư còn dàn trải, hoặc thiếu công khai khi huy động đóng góp của người dân. Vì vậy, từ giai đoạn 2021–2025, Bộ Tài chính, Bộ NN&PTNT đã siết chặt hơn quy định về quản lý vốn, tăng trách nhiệm giải trình và bắt buộc công khai tài chính trong từng hạng mục.

Tại cấp tỉnh và huyện, ngành Tài chính chịu trách nhiệm thẩm định, phân bổ và kiểm soát chi theo tiến độ dự án. Cấp xã – nơi trực tiếp triển khai – phải xây dựng kế hoạch tài chính chi tiết, báo cáo định kỳ và niêm yết công khai các khoản thu, chi.

Theo các chuyên gia, chất lượng quản lý tài chính phụ thuộc lớn vào năng lực cán bộ và sự minh bạch của quy trình. Nhiều địa phương đã áp dụng mô hình “Tổ giám sát đầu tư cộng đồng”, cho phép người dân trực tiếp theo dõi các công trình: từ khối lượng thi công, vật liệu, đến quyết toán – góp phần hạn chế sai phạm ngay từ cơ sở.

Một trong những điểm nhấn quan trọng là yêu cầu công khai tài chính. Số liệu về tổng vốn đầu tư, chi phí từng hạng mục, hồ sơ đấu thầu… được công bố qua cổng thông tin của xã/phường, niêm yết tại nhà văn hóa thôn hoặc gửi đến các tổ dân cư. Đây là giải pháp giúp giảm áp lực ngân sách, nâng cao sự tin tưởng của người dân và tạo môi trường giám sát xã hội rộng rãi.

Ngoài ra, quy định nghiêm ngặt về kiểm toán nội bộ và hậu kiểm sau đầu tư khiến các dự án NTM buộc phải tuân thủ đúng quy trình, tránh tình trạng “đầu tư theo phong trào”.

Hưng Yên – điển hình trong kiểm soát, điều hành và sử dụng hiệu quả nguồn lực

Qua hai giai đoạn triển khai NTM, Hưng Yên là một trong những tỉnh đầu tiên của cả nước được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM. Bước sang năm 2025, tỉnh đặt mục tiêu xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn theo hướng hiệu quả, bền vững.

Để đạt được kết quả này, Hưng Yên luôn coi giám sát và quản lý tài chính là trụ cột trong điều hành chương trình. Tỉnh ủy đã ban hành nhiều nghị quyết, các cấp ủy đảng xây dựng kế hoạch triển khai đồng bộ; HĐND, UBND tỉnh rà soát, bổ sung các cơ chế, chính sách hỗ trợ; thường xuyên kiểm tra, giám sát, tháo gỡ vướng mắc trong phân bổ, sử dụng vốn đầu tư cho hạ tầng NTM.

Việc công khai tài chính, minh bạch các khoản thu – chi, đấu thầu, quyết toán đã tạo sự đồng thuận cao trong nhân dân và giúp huy động hiệu quả nhiều nguồn lực ngoài ngân sách.

Chương trình NTM vốn huy động từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp, hợp tác xã, cộng đồng dân cư. Khi nguồn vốn phân tán qua nhiều cấp, rủi ro thất thoát hoặc đầu tư dàn trải dễ xảy ra nếu thiếu kiểm soát.

Kinh nghiệm của Hưng Yên cho thấy, việc kiểm tra thường xuyên, kịp thời xử lý phát sinh, cùng với các tổ giám sát cộng đồng, đã hạn chế sai phạm ngay từ cơ sở. Cơ chế công khai dự toán, công trình, hồ sơ đấu thầu là yếu tố then chốt giúp tỉnh hoàn thiện 100% số xã đạt chuẩn NTM trước thời điểm hợp nhất.

Kết quả khảo sát đến ngày 1/7/2025 cho thấy bức tranh NTM của tỉnh Hưng Yên (sau hợp nhất với Thái Bình) ghi nhận những con số ấn tượng: Tại thời điểm trước khi hợp nhất tỉnh (ngày 1-7-2025), toàn bộ 341/341 xã (gồm 118 xã thuộc tỉnh Hưng Yên và 223 xã thuộc tỉnh Thái Bình) đạt chuẩn NTM (đạt 100%); 163/341 xã đạt chuẩn NTM nâng cao (chiếm 47,8%); 57/341 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu (chiếm 16,7%). Cụ thể, địa bàn tỉnh Hưng Yên: 118/118 xã (đạt 100%) được công nhận đạt NTM nâng cao; 51/118 xã (đạt 43,22% số xã đạt NTM nâng cao) đạt NTM kiểu mẫu; 2 huyện được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao và 232 khu dân cư được công nhận Khu dân cư NTM kiểu mẫu. Địa bàn tỉnh Thái Bình: 223/223 xã (100%) được công nhận đạt chuẩn NTM; 45/223 xã (20,18%) được công nhận đạt NTM nâng cao; 6/45 xã (đạt 13,33% số xã đạt NTM nâng cao) được công nhận đạt NTM kiểu mẫu; 7 huyện và 1 thành phố được công nhận đạt chuẩn NTM/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM1.

Những con số trên cho thấy sức bật mạnh mẽ của hai địa phương, đồng thời phản ánh hiệu quả của cơ chế giám sát – quản lý tài chính minh bạch, quyết liệt trong suốt quá trình triển khai.

PV