Giảng dạy STEM ở bậc đại học: Làm sao để gắn lý thuyết với thực tiễn?

Sinh viên ngành Công nghệ ô tô Trường ĐH Công nghệ TPHCM (HUTECH) trong giờ thực hành.

Vẫn nhiều khó khăn với giáo dục STEM

PGS.TS Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Lạc Hồng (LHU) cho hay, giáo dục STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) không chỉ đơn thuần truyền đạt kiến thức lý thuyết mà còn chú trọng đến ứng dụng thực tiễn, giúp sinh viên phát triển tư duy phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng sáng tạo.

“Việc kết hợp lý thuyết với thực hành thông qua các dự án thực tế và hoạt động trải nghiệm không chỉ giúp sinh viên hiểu sâu hơn về môn học mà còn chuẩn bị tốt cho công việc sau này. Tại Việt Nam, nhiều cơ sở giáo dục đã đổi mới phương pháp giảng dạy STEM, tích hợp công nghệ như robot giáo dục nhằm nâng cao trải nghiệm học tập”, ông Quỳnh nói.

Sinh viên HUTECH thực hành tại Xưởng thực hành Động cơ ô tô của trường. (Ảnh: HUTECH)

ThS Phạm Thái Sơn - Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường ĐH Công Thương TPHCM (HUIT) nêu một thực tế, ở các trường đại học có chất lượng, vẫn có sinh viên giỏi theo học các ngành STEM, như Trường ĐH Bách khoa (ĐH Quốc gia TPHCM), Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TPHCM, Trường ĐH Công nghiệp TPHCM, Trường ĐH Công Thương TPHCM,…

Tuy nhiên, tại nhiều trường đại học khác, đặc biệt là trong các ngành kỹ thuật và công nghệ, số lượng sinh viên theo học vẫn còn hạn chế.

Theo ông Sơn, tỷ lệ sinh viên theo học STEM còn ít là do nhiều phụ huynh quan tâm con mình một cách thái quá. Phụ huynh chỉ muốn con mình học nhàn hạ hơn, làm việc cũng như vậy, đỡ cực nhọc và an nhàn hơn.

Thêm vào đó là nhận thức về các ngành lĩnh vực STEM còn hạn chế, đặc biệt là ở bậc phổ thông.

“Hiện nay các trường THPT ở các thành phố, thị xã đều có phòng thực hành STEM, còn các trường THPT ở vùng sâu, vùng xa thì không có. Phòng thực hành STEM ở nhiều trường còn rất sơ sài, chỉ có vài thiết bị cho học sinh xem thế nào là chính chứ không phải thực hành STEM đúng nghĩa của nó ", ông Sơn nói.

Sinh viên ngành cơ điện Trường ĐH Lạc Hồng trong giờ thực hành. (Ảnh: LHU)

Chuyên gia tư vấn tuyển sinh của một trường đại học tại TPHCM nhận định, sự thiếu hụt giảng viên trình độ cao trong các lĩnh vực công nghệ mới, sự chênh lệch về điều kiện đào tạo giữa các khu vực là nguyên nhân khiến các ngành học STEM chưa tạo được sức hút.

Theo chuyên gia này, một nguyên nhân quan trọng không kém là phương pháp giảng dạy các môn Khoa học tự nhiên tại các trường THPT hiện nay chưa được đổi mới, còn nặng về lý thuyết, chưa đi vào thực tiễn. Điều này khiến nhiều em ngần ngại chọn học và thi các môn học này.

"Hiện nay, số sinh viên đại học ở các lĩnh vực STEM đạt 55 người/vạn dân, thấp hơn nhiều nước trong khu vực và đây sẽ là rào cản để chúng ta bước vào kỷ nguyên số, kỷ nguyên vươn mình", chuyên gia này chia sẻ.

Trường đại học nâng chất đào tạo các ngành STEM

Hiện nay, các trường đại học, cơ sở đào tạo cũng ngày càng chú trọng xây dựng các chương trình giảng dạy chuyên sâu về các ngành STEM để đáp ứng nhu cầu học tập của người học cũng như đáp ứng cho thị trường lao động hiện nay.

Tại Trường ĐH Công nghệ TPHCM (HUTECH), giáo dục STEM nói riêng và hơn 60 ngành đào tạo nói chung đều được thiết kế theo định hướng ứng dụng, kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực tiễn.

ThS Nguyễn Thị Xuân Dung - Giám đốc Trung tâm truyền thông HUTECH cho biết, song song với việc trang bị kiến thức nền tảng, sinh viên được tham gia thực hành tại hệ thống xưởng và phòng thí nghiệm hiện đại như: Xưởng thực hành động cơ ô tô; phòng thí nghiệm robot, khí nén, thủy lực; xưởng cơ khí - CNC; Trung tâm Thiết kế vi mạch - bán dẫn và vật liệu mới,...

Đây là những môi trường học tập mô phỏng sát với thực tế sản xuất - công nghiệp, góp phần giúp sinh viên phát triển kỹ năng nghề nghiệp một cách toàn diện.

“Đường đua HUTECH” là sân chơi uy tín dành cho sinh viên ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô tại các trường đại học, cao đẳng khu vực phía Nam. (Ảnh: HUTECH)

"Ngoài các học phần chính khóa, sinh viên còn được khuyến khích vận dụng kiến thức và kỹ năng đã học để thiết kế, chế tạo sản phẩm và tham gia các dự án mô phỏng thực tế. Các hoạt động này được giới thiệu tại các sân chơi học thuật như Racing HUTECH, Thiết kế công nghiệp, Robosumo Fight, HUTECH Meca, Green Car Contest,…", bà Dung nói.

Đồng thời, HUTECH cũng thường xuyên mời các chuyên gia trong lĩnh vực STEM chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn, giúp sinh viên tiếp cận xu hướng công nghệ mới, rèn luyện tư duy công nghệ - kỹ thuật và nâng cao năng lực đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động hiện đại.

Tương tự, ThS Phạm Thái Sơn cho hay, Trường Đại học Công Thương TPHCM (HUIT) đẩy mạnh “học kỳ doanh nghiệp” với quãng thời gian khoảng 5 - 6 tháng để sinh viên đi thực tập, học thực tế tại các doanh nghiệp và tích lũy kinh nghiệm cho bản thân mình.

“Học kỳ doanh nghiệp là học kỳ cuối, trước khi sinh viên tốt nghiệp đại học. Song song với học kỳ doanh nghiệp, nhà trường hay tổ chức các buổi thực tế khoảng từ 1 - 5 buổi ở doanh nghiệp. Đây là học phần bắt buộc được triển khai trong chương trình đào tạo”, ông Sơn nói.

Bên cạnh đó, HUIT tập trung đầu tư mạnh vào các phòng thí nghiệm nhằm thúc đẩy giáo dục STEM. Nhà trường đã xây dựng một trung tâm thí nghiệm thực hành, trang bị nhiều thiết bị hiện đại, kỳ vọng sẽ nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu cho sinh viên.

Lạc Hồng Racing Car là cuộc thi thường niên do Trường ĐH Lạc Hồng tổ chức, nhằm tạo ra một sân chơi sáng tạo và thực tiễn dành cho sinh viên đam mê kỹ thuật. Ảnh: LHU

PGS.TS Nguyễn Vũ Quỳnh cho hay, tại LHU, với 26 ngành đào tạo thuộc nhiều lĩnh vực, các chương trình học của LHU được thiết kế theo tiêu chuẩn quốc tế, chú trọng ứng dụng thực tế, giúp sinh viên phát triển kỹ năng tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề. Ngoài giờ học trên giảng đường, sinh viên còn được tham gia các sân chơi công nghệ để tích lũy kinh nghiệm.

Bên cạnh đó, LHU không ngừng mở rộng hợp tác quốc tế nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và tăng cường năng lực giảng dạy cho giảng viên, sinh viên. Nhà trường là thành viên của mạng lưới ASU-Cintana toàn cầu, đồng thời hợp tác chặt chẽ với các đối tác từ Đài Loan (Trung Quốc), Nhật Bản, Hàn Quốc để tạo cơ hội học tập và nghiên cứu cho sinh viên.

Song song với việc nâng cao chất lượng giảng dạy, LHU còn tích cực tổ chức các hoạt động STEM dành cho học sinh phổ thông, giúp các em tiếp cận sớm với các ngành khoa học - kỹ thuật và khơi dậy niềm đam mê sáng tạo. Sinh viên LHU cũng tham gia vào các chương trình hướng dẫn STEM, qua đó rèn luyện kỹ năng giảng dạy và chia sẻ kiến thức.

“Không chỉ dừng lại ở giảng dạy, LHU còn đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu khoa học ứng dụng, thành lập Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Ứng dụng nhằm chuyên nghiệp hóa các hoạt động nghiên cứu, sáng tạo và chuyển giao công nghệ. Các sản phẩm nghiên cứu của sinh viên và giảng viên đã được ứng dụng vào thực tế, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đóng góp cho cộng đồng”, ông Quỳnh cho biết thêm.

Quốc Hải