Giao chiến Israel – Iran có thể đảo lộn bàn cờ Trung Đông
Một thủ tướng Anh từng nói rằng 1 tuần là khoảng thời gian dài trong chính trị. Điều này có vẻ rất đúng với chính trị đầy gian nan của Trung Đông.
Dù cuộc xung đột giữa Israel và Iran nổ ra chưa đến 1 tuần, giới phân tích cho rằng có những lý do để tin rằng toàn bộ bối cảnh khu vực có thể sắp thay đổi một lần nữa.
Hệ thống phòng không Isreal đánh chặn tên lửa Iran sáng sớm 18/6. (Ảnh: AP)
Dù có những đánh giá sức mạnh của Mỹ ở khu vực đang suy yếu và Israel ngày càng bị cô lập về ngoại giao, thực tế là hai nước này vẫn là những tác nhân quan trọng nhất của Trung Đông. Nhưng điều này không có nghĩa là Israel và Mỹ luôn đạt được mục đích của họ hoặc chắc chắn sẽ giành chiến thắng trong mọi cuộc đối đầu.
Hai nước cũng không phải lúc nào cũng đồng thuận về những gì họ muốn đạt được. Nhưng dù tốt hay xấu, Mỹ và Israel vẫn tiếp tục là động lực thay đổi quan trọng nhất của Trung Đông.
Cuộc đối đầu với Iran hiện nay là cuộc chiến đầu tiên mà Israel chống lại một quốc gia khác kể từ năm 1973. Tất cả các cuộc chiến mà người Israel khởi xướng hoặc tham gia trong nửa thế kỷ qua đều chống lại các lực lượng phi nhà nước, chủ yếu là lực lượng Hamas của Palestine hay Hezbollah ở Li-băng.
Tất cả các cuộc chiến đó luôn cho thấy vai trò của Iran, nhưng Tehran không bao giờ lộ diện. Ở thời điểm hiện tại, hai lực lượng quân sự hùng mạnh nhất của họ trong khu vực đang mắc kẹt sau thời gian dài đọ sức với Israel.
Satan lớn, Satan nhỏ
Kể từ khi thành lập năm 1979, chính sách của Cộng hòa Hồi giáo Iran đối với Israel dựa trên 2 nguyên tắc cơ bản: Coi nhà nước Do Thái là một trong những kẻ thù chính của Iran, là "Satan nhỏ", còn Mỹ là "Satan lớn"; sử dụng lực lượng ủy nhiệm để tấn công Israel.
Người dân trú ẩn trong ga tàu điện ngầm ở Ramat Gan, gần Tel Aviv, Israel, ngày 17/6, để tránh các cuộc tấn công tên lửa của Iran. (Ảnh: AP)
Cho đến ngày nay, Iran vẫn là quốc gia duy nhất trên thế giới chính thức và công khai cam kết phá hủy nhà nước Do Thái, và “Cái chết cho Israel” là khẩu hiệu truyền thống trong các buổi cầu nguyện công khai hằng tuần vào thứ Sáu, dựa trên sứ mệnh tự xưng của Iran là trở thành quốc gia Hồi giáo nhất trong số tất cả các quốc gia Hồi giáo.
Iran luôn sẵn sàng chiến đấu đến cùng, nhưng chủ yếu ở những nơi khác. Cho đến gần đây, các chuyên gia về chiến lược trên thế giới đánh giá Hezbollah là đối thủ ngang ngửa Israel. Các nhà lãnh đạo Iran được ca ngợi vì sự nhạy bén về chiến lược. Dù bị phương Tây trừng phạt kinh tế trong nhiều thập kỷ, Iran vẫn sẵn sàng tiến tới cột mốc lớn nhất: Trở thành một cường quốc hạt nhân, để họ trở nên bất khả xâm phạm.
Tuy nhiên, nhiều biến cố lớn đã xảy ra.
Iran có thể không trực tiếp tham gia vào quyết định của Hamas khi lực lượng này tấn công Israel ngày 7/10/2023, nhưng các lãnh đạo ở Tehran đáng lẽ phải biết rằng các lực lượng ủy nhiệm có thể làm bất kỳ điều gì họ muốn khi đã được trang bị vũ khí và tiếp tế đầy đủ.
Cuộc tấn công của Hamas không chỉ trở thành một sự kiện lớn khác ở Trung Đông mà còn trở thành nhân tố thay đổi cuộc chơi, dẫn đến hàng loạt chiến dịch tấn công quyết liệt của Israel.
Trong vòng vài tháng, Hezbollah - lực lượng quân sự quan trọng nhất mà Trung Đông từng biết đến - đã bị Israel đánh tan tác bằng các cuộc không kích và tất cả lãnh đạo của lực lượng này đều bị ám sát. Bị dồn vào chân tường và vai trò suy giảm, Iran bất lực nhìn chính quyền của Tổng thống Syria Bashar al-Assad sụp đổ vào tháng 11/2024. Đến giờ, Iran phải tự mình chống lại Israel, rơi vào tình thế nan giải về chiến lược mà các nhà lãnh đạo Iran đã cố gắng tránh trong gần nửa thế kỷ.
Israel đã thoát được "vành đai lửa" mà Iran xây dựng xung quanh họ, và Iran có thể không có cách nào để lấy lại khả năng ngăn chặn Israel.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã biết về kế hoạch tấn công của Israel vào Iran. Thông tin trước đó nói rằng ông không đồng tình với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu về kế hoạch tấn công Iran dường như chỉ là chiêu gây mất cảnh giác.
Tuy nhiên, ông Trump cho biết vẫn muốn đàm phán thỏa thuận với Iran, nói rằng đòn giáng của Israel vào Iran nên được hiểu chỉ là động lực cho đàm phán.
Về mặt này, ông Trump có thể đã nhầm, không có lý do gì khiến người Iran bị cám dỗ trước lời đề nghị đầu hàng hòa bình và từ bỏ tham vọng hạt nhân.
Israel chắc chắn không chỉ muốn phá hủy năng lực hạt nhân của Iran mà còn tìm cách thay đổi chế độ. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng cuộc đối đầu trực tiếp và gay gắt giữa Israel và Iran có khả năng vẫn là một đặc điểm của Trung Đông trong nhiều năm tới, bất kể cuộc giao tranh hiện tại kéo dài bao lâu. Một khu vực đã trải qua những biến động lớn trong lịch sử lại vừa bước vào một giai đoạn chuyển đổi mới và không chắc chắn.
Đại sứ Iran tại Liên Hợp Quốc Ali Bahreini vừa nói với báo chí rằng Tehran đã chuyển lời tới Washington để cảnh báo họ sẽ đáp trả cứng rắn nếu Mỹ trực tiếp tham gia vào chiến dịch quân sự của Israel. Ông cho biết, Iran coi Mỹ là bên "đồng lõa với những gì Israel đang làm".
"Chúng tôi sẽ không miễn cưỡng trong việc bảo vệ người dân, an ninh và đất đai của mình, chúng tôi sẽ đáp trả nghiêm túc và mạnh mẽ, không kiềm chế", Reuters dẫn phát biểu của Đại sứ Ali Bahreini.
