Giáo dục STEM: Vượt thách thức, khơi nguồn sáng tạo

Các cuộc thi thiết kế và lập trình robot đã thúc đẩy học sinh đam mê với khoa học và công nghệ.

Rào cản trong chương trình hóa giáo dục STEM

Mỗi dự án STEM là một hành trình học tập đầy bổ ích

Giáo dục STEM, với cách tiếp cận liên môn giữa khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, là nền tảng quan trọng để trang bị kỹ năng hội nhập quốc tế cho học sinh. Tuy nhiên, việc thiếu một chương trình STEM thống nhất trong nhà trường khiến nhiều giáo viên gặp khó khăn trong triển khai thực tế. Việc xây dựng các bài giảng tích hợp STEM phù hợp với chương trình phổ thông 2018 được kỳ vọng sẽ đem lại sức sống mới cho giáo dục phổ thông.

Cô Lương Thị Thắm, giáo viên Trường THPT Phạm Hồng Thái (Hà Nội) chia sẻ: “Chúng tôi rất cố gắng đưa STEM vào giảng dạy, nhưng thiếu hướng dẫn cụ thể và cơ sở vật chất, nên giáo viên thường phải tự tìm tòi, sáng tạo cùng học sinh”. Thực tế này khiến giáo viên phải vượt qua nhiều rào cản về thời gian và nguồn lực.

Bên cạnh đó, hệ thống kiểm tra đánh giá hiện hành cũng là một trở ngại lớn. Trong khi STEM đề cao đánh giá dựa trên sản phẩm và quá trình học tập, các kỳ thi hiện nay vẫn chủ yếu tập trung vào kiến thức lý thuyết và các bài thi giấy. Thầy Nguyễn Ngọc Sơn, Hiệu trưởng Trường THPT Phạm Hồng Thái nhận định: “Học sinh vẫn phải đáp ứng yêu cầu thi cử, nên chúng tôi buộc phải tăng cường tiết bài tập lý thuyết ngay sau các hoạt động STEM”. Điều này làm giảm thời lượng thực hành và hạn chế khả năng sáng tạo của học sinh. Nếu không đổi mới phương pháp đánh giá theo hướng liên môn và thực tiễn, giáo dục STEM sẽ khó phát huy hiệu quả, cản trở mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Sức hút của Ngày hội STEM và thi Robotics

Thi lập trình Robotics thu hút đông đảo học sinh tham gia.

Sân chơi thi lắp ráp và lập trình Robotics của trường THCS Giảng Võ

Dù còn nhiều khó khăn, những hoạt động như Ngày hội STEM, các cuộc thi thiết kế và lập trình robot đã trở thành nguồn động lực mạnh mẽ, thúc đẩy đam mê khoa học-công nghệ ở học sinh. Tại trường THCS Giảng Võ, quận Ba Đình, Hà Nội, giáo dục STEM được triển khai từ năm 2014 với ba câu lạc bộ là STEM Mộc, STEM Robotics và STEM Science, thu hút đông đảo học sinh tham gia.

Hằng năm, vào mỗi dịp cuối học kỳ, ngày hội STEM và các cuộc thi Robotics lại diễn ra sôi nổi, khiến phụ huynh vô cùng ngạc nhiên và thích thú khi tận mắt chứng kiến những mô hình do chính các em học sinh sáng tạo và điều khiển.

Em Nguyễn Viết Tuệ Minh, học sinh trường THCS Giảng Võ chia sẻ: “Em chế tạo mô hình ô tô điều khiển từ xa nhằm xử lý các sự cố về hóa chất, giảm nguy cơ gây thương tích cho con người. Ý tưởng này nảy ra từ những tin tức về các vụ tai nạn hóa chất mà em từng đọc trên mạng”. Các cuộc thi Robotics thường đưa ra những thử thách như vượt dốc, di chuyển vật nặng tới phòng học giả lập, giúp các em rèn luyện kỹ năng lập trình và phát huy tư duy sáng tạo.

Em Hoàng Gia Phúc, một học sinh rất yêu thích khoa học, nhấn mạnh: “Những hoạt động STEM này giúp em phát triển kỹ năng công nghệ và vật lý, đồng thời khơi dậy đam mê khám phá trong em”.

Cô Lê Thị Loan, giáo viên tại trường cũng nhận định: “STEM đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp tương lai của các em trong thời kỳ kỷ nguyên số, giúp học sinh tự tin và chủ động hội nhập quốc tế”.

Thầy Đàm Đình Hiệp, đại diện Công ty Giáo dục Hùng STEM Robotics Lab cho biết: “Thông qua các hoạt động STEM, học sinh tiếp cận những kiến thức về vi mạch, động cơ, cảm biến, từ đó nâng cao khả năng giải quyết các vấn đề thực tiễn”. Những sân chơi này không chỉ nuôi dưỡng đam mê khoa học mà còn là bệ phóng giúp học sinh tham gia các cuộc thi khoa học kỹ thuật ở các cấp cao hơn như thành phố, quốc gia và quốc tế.

Bà Tô Thị Hải Yến, Hiệu trưởng trường THCS Giảng Võ, khẳng định: “Mỗi dự án STEM là một hành trình học tập đầy bổ ích, giúp học sinh phát triển năng lực cá nhân, từ tư duy sáng tạo tới kỹ năng thuyết trình”.

Những hoạt động STEM này đã trở thành sự kiện thường niên quan trọng, nơi giáo viên không chỉ lồng ghép các kiến thức STEM vào bài giảng mà còn trực tiếp đồng hành cùng học sinh trong các dự án thực tế, biến mỗi lớp học thành một không gian của sự sáng tạo và khám phá.

Cô Lê Thị Loan chia sẻ: “Chúng tôi được trải nghiệm, cùng làm việc và học hỏi từ các em. Qua đó, giáo viên cũng không ngừng trau dồi kiến thức và chuyên môn nghiệp vụ. Khi xã hội và học sinh thay đổi, bản thân giáo viên chúng tôi cũng cần liên tục đổi mới để thích ứng”.

Định hướng cho một hệ sinh thái STEM bền vững

Giáo dục STEM đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế và thúc đẩy sự phát triển bền vững của Việt Nam. Tuy nhiên, để vượt qua những thách thức hiện tại, cần có sự đổi mới đồng bộ từ chương trình giảng dạy, phương pháp đánh giá cho đến việc đầu tư cơ sở vật chất. Những hoạt động như Ngày hội STEM hay các cuộc thi Robotics đã thể hiện rõ hiệu quả trong việc khơi dậy đam mê và phát triển năng lực sáng tạo của học sinh, nhưng vẫn cần được tích hợp sâu rộng và bài bản hơn vào chương trình giáo dục chính khóa nhằm bảo đảm tính phổ cập và toàn diện.

Để xây dựng một hệ sinh thái STEM bền vững, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và cộng đồng xã hội là điều hết sức cần thiết. Đổi mới phương pháp đánh giá theo hướng phát triển năng lực, nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ giáo viên liên môn và trang bị các phòng thí nghiệm hiện đại là những nhiệm vụ cấp bách cần được chú trọng ngay từ bây giờ. Hình ảnh những chú robot nhỏ vượt qua các thử thách trong các cuộc thi không chỉ đơn thuần là thành quả từ sự nỗ lực của các em học sinh, mà còn là biểu tượng cho khát vọng đổi mới và sáng tạo của thế hệ trẻ Việt Nam. Với sự đồng lòng và hỗ trợ từ toàn xã hội, giáo dục STEM hứa hẹn sẽ trở thành nền tảng vững chắc, góp phần kiến tạo một tương lai hiện đại và thịnh vượng cho đất nước.

Thu Trang