Giáo dục TPHCM 50 năm sau ngày thống nhất: Bứt phá từ gian khó

Tiết thể dục của học sinh Trường Trung học Thực hành - Trường Đại học Sư phạm TPHCM, ngôi trường tiên tiến hội nhập quốc tế. Ảnh: H.P

Phát triển cơ sở vật chất, đi đầu đổi mới giáo dục, thành phố luôn giữ vững vị trí là một trong những địa phương hàng đầu trong cả nước về chất lượng giáo dục và đào tạo.

“Cú hích” từ Quyết định 02

Cuối những năm 1990 và đầu thập niên 2000, ngành Giáo dục và Đào tạo TPHCM đối mặt với bài toán nan giải về tình trạng thiếu chỗ học trầm trọng. Nhiều trường học rơi vào cảnh xuống cấp, trong khi sĩ số mỗi lớp thường xuyên vượt ngưỡng cho phép, lên tới 55 - 60 học sinh.

Nguyên nhân chính xuất phát từ tốc độ gia tăng dân số cơ học ở các quận ven và huyện ngoại thành, dẫn đến số lượng học sinh ở các cấp học tăng vọt từ 30% đến 50%, thậm chí có nơi vượt quá 100%.

Trong khi đó, việc xây dựng trường học lại diễn ra chậm chạp, gặp vô vàn khó khăn từ thiếu vốn đến thiếu mặt bằng. Đặc biệt, tình trạng này nổi cộm tại các Quận 8, 12, Tân Bình, Gò Vấp, Bình Tân, Tân Phú, cùng các huyện Nhà Bè, Hóc Môn…, vốn có nhu cầu học tập luôn vượt xa khả năng đáp ứng.

Từ thực tế đó, Sở GD&ĐT TPHCM đã tham mưu UBND TPHCM ban hành Quyết định 02/2003/QĐ-UB ngày 3/1/2003 (Quyết định 02) về quy hoạch mạng lưới trường lớp ở các quận, huyện.

Quyết sách được thông qua thực sự mang tính đột phá này đã tạo đòn bẩy cho các quận, huyện xây dựng các chương trình hành động, đồ án quy hoạch nhằm tạo thêm quỹ đất cho giáo dục, đẩy nhanh tiến độ xây dựng trường lớp, giải tỏa dần áp lực về chỗ học cho người dân. Hàng năm, ngân sách thành phố ưu tiên bố trí từ 3.000 - 4.000 tỷ đồng phục vụ công tác xây dựng trường lớp.

Nhờ “cú hích” từ Quyết định 02, mỗi đầu năm học, TPHCM có thêm hàng chục ngôi trường mới đưa vào sử dụng, góp phần giải quyết nhu cầu về chỗ học, đồng thời tạo thêm điểm nhấn cho bức tranh chuẩn hóa trường lớp tại địa phương này.

Nhiều quận, huyện đã giải tỏa áp lực thiếu chỗ học bằng những giải pháp linh hoạt. Trong đó, không chỉ ưu tiên về quỹ đất, đẩy mạnh thu hồi đất dự án, địa phương còn huy động nhiều nguồn lực, đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục, thực hiện mục tiêu đầu tư mở rộng trường lớp, nâng cao chất lượng đào tạo.

Tại quận Bình Tân, quy mô học sinh ở các cấp học trên địa bàn tăng nhanh qua từng năm. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao, địa phương đã ưu tiên quy hoạch quỹ đất dành cho các dự án xây dựng trường học, đồng thời đầu tư cải tạo và nâng cấp các cơ sở trường lớp cũ.

Nhờ những nỗ lực không ngừng, từ 23 trường công lập khi quận được thành lập, đến nay đã xây dựng và đưa vào sử dụng thêm 46 trường, nâng tổng số trường công lập lên 69. Với quyết tâm cao và sự đồng lòng thực hiện chủ trương phát triển giáo dục, quận Bình Tân đã trở thành một điểm sáng về tốc độ xây dựng trường lớp, được UBND thành phố khen thưởng đột xuất.

Bà Lê Thị Ngọc Dung - Phó Chủ tịch UBND quận Bình Tân cho biết, cuối năm 2003, quận Bình Tân thành lập trên cơ sở tách 3 xã và 1 thị trấn của huyện Bình Chánh, rộng hơn 5.200 ha, dân số hơn 250.000 người. Cùng với quá trình đô thị hóa nhanh, kinh tế - xã hội phát triển đã thu hút dân cư từ mọi miền chuyển đến sinh sống, làm việc. Đến nay, dân số toàn quận hơn 800.000 người.

Xác định xây dựng trường lớp là nhiệm vụ cấp bách, vừa là trách nhiệm với thế hệ tương lai, trên cơ sở kế thừa và phát huy những kết quả đạt được, từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XII, Quận ủy Bình Tân ban hành Đề án số 01/2021 về đầu tư xây dựng trường lớp giai đoạn 2020 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030 với mục tiêu xây dựng mới 700 - 1.000 phòng học, đạt từ 230 - 250 phòng học/10.000 dân trong độ tuổi đi học.

“Nhiều năm qua, quận Bình Tân gặp áp lực lớn việc dân số tăng cơ học, từ đó kéo theo số học sinh trên địa bàn tăng lên. Đặc biệt năm học 2024 - 2025, có 7 trường học mới đưa vào sử dụng, đầu năm 2025 hoàn thành xây dựng Trường Tiểu học Triệu Quang Phục, nâng tổng số trường công lập toàn quận là 70 trường. Dự kiến đến hết nhiệm kỳ Đại hội XII, 23 trường với 729 phòng học mới sẽ được đầu tư và đưa vào sử dụng, giúp Quận đạt 239 phòng học/10.000 dân”, bà Dung cho hay.

Tại huyện Củ Chi, nhờ quỹ đất rộng lớn, nhiều dự án xây dựng trường học quy mô lớn với cơ sở vật chất hiện đại đã được triển khai và đưa vào hoạt động. Đến nay, địa phương đã hoàn thành hơn 100 dự án xây mới và sửa chữa trường học, cung cấp khoảng 2.000 phòng học.

Đây là con số ấn tượng, giúp Củ Chi duy trì tỷ lệ bao phủ trường học thuộc hàng lý tưởng so với quy mô học sinh. Đặc biệt, số lượng trường đạt chuẩn quốc gia tại đây luôn dẫn đầu thành phố. Những ngôi trường nổi bật với cơ sở vật chất khang trang và hiện đại có thể kể đến như Trường Mầm non Tân Thông Hội, Trường THCS thị trấn Củ Chi, Trường Tiểu học An Phú…

Khánh thành một trường chuyên biệt hiện đại tại Quận 11, TPHCM. Ảnh: H.P

Phát triển mạnh mẽ trường chất lượng cao

Từ những điểm sáng về quy hoạch trường lớp, năm học 2014 - 2015, TPHCM bắt đầu thí điểm mô hình trường tiên tiến, hội nhập quốc tế được địa phương triển khai từ năm học 2015 - 2016 với 3 trường THPT gồm Lê Quý Đôn, Nguyễn Hiền và Nguyễn Du. Sau đó, mô hình được TPHCM nhân rộng ra nhiều cấp học, ngày càng được nhiều phụ huynh tin tưởng lựa chọn.

Theo thống kê của Sở GD&ĐT TPHCM, đến tháng 5/2024, toàn thành phố có 59 cơ sở giáo dục thực hiện mô hình trường tiên tiến, hội nhập quốc tế, gồm: 26 trường mầm non, 18 trường tiểu học và 12 trường THCS, 3 trường THPT.

Với mô hình này, 100% học sinh học 2 buổi/ngày, sĩ số tối đa ở mầm non là 30 trẻ/lớp, các cấp học khác tối đa 35 học sinh/lớp, cùng nhiều tiêu chí được UBND TPHCM quy định nhằm đảm bảo chất lượng giảng dạy của trường tiên tiến, hội nhập quốc tế.

Trường THCS Huỳnh Khương Ninh (Quận 1) triển khai mô hình trường tiên tiến và hội nhập quốc tế từ cuối năm 2018. Thầy Cao Đức Khoa - Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ, mô hình đã góp phần đổi mới cách dạy, tạo điều kiện để giáo viên thay đổi phương pháp dạy, học sinh phát triển các kỹ năng.

Để chất lượng giáo dục không ngừng nâng lên và tạo sự khác biệt với các trường công lập trên địa bàn, chương trình nhà trường không ngừng được rà soát, chỉnh sửa, bổ sung để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong giáo dục như: Lập trình Robot, Toán tư duy, các chương trình tiếng Anh quốc tế...

Ông Nguyễn Văn Hiếu - Giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM cho biết, trong chiến lược phát triển giáo dục TPHCM từ nay đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, UBND TPHCM đặt ra mục tiêu đến năm 2030, mỗi quận, huyện, TP Thủ Đức có ít nhất 2 trường ở mỗi cấp thực hiện chương trình chất lượng cao, trường tiên tiến, hội nhập quốc tế.

Bên cạnh đó, TPHCM có ít nhất 10 trường THPT, THPT chuyên với điều kiện cơ sở vật chất hiện đại, chất lượng dạy học đạt các tiêu chí trường chất lượng cao, tiên tiến, hội nhập quốc tế. Thành phố cũng đặt mục tiêu xây dựng mới 4 trường phổ thông nhiều cấp học chất lượng cao tại khu vực TP Thủ Đức, 2 trường ở huyện Bình Chánh và Củ Chi, đảm bảo diện tích tối thiểu 5 ha/trường.

Thư viện Trường Tiểu học Bình Hưng, huyện Bình Chánh, TPHCM. Ảnh: H.P

Nhiều dấu ấn trên hành trình hội nhập

Năm 1981, Bộ GD&ĐT triển khai chương trình Cải cách giáo dục, tiến đến phổ cập Giáo dục Tiểu học. Giai đoạn đó, ngành GD&ĐT TPHCM đăng ký với Bộ GD&ĐT sẽ đạt chuẩn Phổ cập Giáo dục Tiểu học vào năm 1995 và hoàn thành Phổ cập Giáo dục Tiểu học đúng độ tuổi vào năm 2000. Đến năm 1995, Bộ GD&ĐT tổ chức kiểm tra và công nhận TPHCM là đơn vị đầu tiên ở các tỉnh phía Nam đạt chuẩn hoàn thành Phổ cập Giáo dục Tiểu học.

Đặc biệt, TPHCM cũng là nơi đầu tiên trên cả nước tổ chức dạy Tiếng Anh tăng cường cho bậc Tiểu học, bắt đầu từ lớp 1. Năm 1998, việc dạy thí điểm được triển khai ở Trường tiểu học Trần Hưng Đạo (Quận 1).

Phòng Giáo dục Tiểu học nhận nhiệm vụ theo dõi, giúp đỡ, tìm tòi xây dựng chương trình, sách giáo khoa, giáo viên và các phương tiện để thầy cô tại các trường có thể dạy tốt và học sinh thu về kết quả khả quan. Khi tổ chức tuyển giáo viên dạy Tiếng Anh tăng cường, Sở GD&ĐT TPHCM sàng lọc rất kỹ để chọn ra người tài.

Về sau, chương trình Tiếng Anh tích hợp cũng được TPHCM mạnh dạn triển khai cho hệ thống giáo dục phổ thông. Nhờ tinh thần không ngại đổi mới cùng sự đầu tư bài bản, năng lực ngoại ngữ của học sinh TPHCM được đánh giá cao so với mặt bằng chung trên cả nước. Trong các kỳ thi tốt nghiệp THPT, điểm trung bình môn Tiếng Anh của TPHCM đứng đầu cả nước 8 năm liên tiếp.

Cuối năm 2013, Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” chính thức được ban hành.

Ngành Giáo dục và Đào tạo TPHCM tiếp tục đề ra những kế hoạch đổi mới nhằm đáp ứng tốt yêu cầu từ thực tiễn. Suốt 10 năm qua, hệ thống giáo dục của TPHCM từng bước được hoàn thiện theo hướng tiệm cận giáo dục tiên tiến, hiện đại của khu vực và thế giới thông qua việc phát triển giáo dục thông minh, giáo dục ngoại ngữ, tin học đạt chuẩn quốc tế.

Thành phố chú trọng đổi mới giáo dục theo hướng phát triển năng lực, phẩm chất của người học, đồng thời đẩy mạnh các loại hình giáo dục mở, phục vụ tốt cho xã hội học tập suốt đời.

Cô Trần Ngọc Chi - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm (Quận 1) cho biết: “Trong nhiều năm qua nhà trường luôn đổi mới theo hướng “Lấy học sinh làm trung tâm”. Các em được tạo môi trường học tập tốt với trường lớp khang trang, hiện đại cùng chương trình giáo dục có nhiều hoạt động kích thích sự tư duy, sáng tạo theo hướng mở.

Chủ động tiếp cận bài giảng, biết cách tự học và thành thạo công nghệ từ sớm, các em học sinh tự tin khai thác thêm nhiều nguồn tư liệu trên Internet. Không còn thụ động nghe giảng, ngay từ bậc tiểu học, học sinh được trình bày ý kiến, góp phần xây dựng bài học và liên hệ thực tế, liên kết với các sự kiện, vấn đề đáng quan tâm trong cuộc sống hằng ngày”.

Minh Anh