Giao thông xanh tốc độ cao: Cơ hội hình thành cực tăng trưởng mới tại Cần Giờ

Tọa đàm “Giao thông xanh tốc độ cao và giá trị cộng đồng của đô thị biển Cần Giờ”. Ảnh: Thu Hằng/Bnews/vnanet.vn

Trong bối cảnh các đô thị lớn đối mặt với áp lực tăng trưởng nhanh, biến đổi khí hậu, suy giảm chất lượng sống thì giao thông xanh tốc độ cao được xem là một trong những trụ cột quan trọng của phát triển bền vững. Với Cần Giờ – khu đô thị biển tương lai của TP. Hồ Chí Minh, bài toán này không chỉ mang ý nghĩa hạ tầng, mà còn quyết định cách thành phố mở rộng, bảo vệ hệ sinh thái và kiến tạo giá trị cộng đồng trong dài hạn; đem lại cơ hội hình thành cực tăng trưởng mới tại khu vực này.

Đây là nội dung được thảo luận tại tọa đàm "Giao thông xanh tốc độ cao và giá trị cộng đồng của đô thị biển Cần Giờ", do Viện Nghiên cứu Bất động sản Việt Nam (VIRES) phối hợp với Tạp chí điện tử Bất động sản Việt Nam tổ chức ngày 27/12 tại Hà Nội. Sự kiện nằm trong khuôn khổ chương trình "ESG++ Coastal City – Tâm điểm đô thị biển thời đại tốc độ".

Theo các chuyên gia, giao thông điện, đặc biệt là metro là giải pháp hiệu quả nhằm giảm phát thải carbon trong đô thị. Khi người dân chuyển từ phương tiện cá nhân sang vận tải công cộng tốc độ cao, không chỉ thời gian di chuyển được rút ngắn mà lượng phát thải cũng giảm đáng kể, góp phần thực hiện mục tiêu Net Zero của TP. Hồ Chí Minh nói riêng và Việt Nam nói chung. Trong đó, Cần Giờ được xem là trường hợp đặc biệt, nơi giao thông xanh gắn trực tiếp với nhiệm vụ bảo tồn hệ sinh thái rừng ngập mặn.

PGS.TS.KTS Trần Minh Tùng cho rằng, khi thời gian di chuyển giữa trung tâm thành phố và Cần Giờ được rút ngắn xuống dưới 20 phút, cấu trúc đô thị sẽ chuyển từ mô hình đơn cực sang đa cực. Ảnh: Thu Hằng/ Bnews/vnanet.vn

PGS.TS.KTS Trần Minh Tùng, Khoa Kiến trúc và Quy hoạch, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội cho rằng, phát triển đô thị dựa trên kết nối tốc độ cao sẽ hạn chế sự phụ thuộc vào giao thông cá nhân, qua đó bảo vệ tối đa các vùng đệm sinh thái nhạy cảm. Hệ thống metro cho phép thành phố áp dụng chiến lược phát triển "nhảy cóc" – kết nối trực tiếp các điểm nút quan trọng thay vì phát triển dàn trải dọc theo tuyến đường. Cách tiếp cận này giúp hạn chế quá trình đô thị hóa tự phát hai bên đường bộ, vốn thường kéo theo xâm lấn rừng và phá vỡ cấu trúc sinh thái.

Không chỉ mang ý nghĩa môi trường, giao thông xanh tốc độ cao còn tạo ra sự cân bằng xã hội mới. Tuyến metro kết nối trung tâm TP. Hồ Chí Minh với Cần Giờ giúp cư dân khu vực nội đô tiếp cận nhanh hơn với không gian xanh, biển và không khí trong lành; đồng thời giúp cư dân Cần Giờ tiếp cận các tiện ích, dịch vụ đô thị hiện đại mà không bị tách rời khỏi thiên nhiên bản địa.

Đây là mô hình phát triển nhân văn, nơi công nghệ phục vụ mục tiêu nâng cao chất lượng sống thay vì đánh đổi môi trường để lấy tăng trưởng ngắn hạn. Giao thông, trong trường hợp này, trở thành công cụ kết nối con người với thiên nhiên và cộng đồng, chứ không đơn thuần là phương tiện di chuyển – các chuyên gia nhận xét.

PGS.TS. Nguyễn Hồng Thái nhấn mạnh giao thông xanh tốc độ cao là “chìa khóa” giúp đạt tăng trưởng mà không đánh đổi môi trường. Ảnh: Thu Hằng/Bnews/vnanet.vn

Tại tọa đàm, PGS.TS. Nguyễn Hồng Thái, Phó Chủ tịch Hội Kinh tế Vận tải Đường sắt Việt Nam cho rằng, với các đô thị biển lấn biển như Cần Giờ, câu hỏi cốt lõi không phải là làm giao thông cho nhanh, mà là lựa chọn mô hình giao thông nào để đô thị phát triển đúng trật tự và không phải "trả giá" trong tương lai.

Theo ông Thái, đặt giao thông xanh tốc độ cao vào trung tâm tư duy quy hoạch không chỉ nhằm rút ngắn thời gian di chuyển, mà còn quyết định cách đô thị mở rộng, phân bố dân cư, việc làm và dịch vụ trong mối quan hệ với không gian tự nhiên nhạy cảm.

"Nếu giao thông chủ đạo là đường bộ phụ thuộc vào ô tô cá nhân, đô thị sẽ tỏa rộng không kiểm soát, phát thải cao và chi phí xã hội lớn. Ngược lại, nếu trục phát triển chính là giao thông xanh tốc độ cao, đô thị có điều kiện phát triển đa trung tâm, tối ưu nguồn lực và giảm gánh nặng môi trường trong dài hạn", ông Thái phân tích.

VIRES dẫn chứng kinh nghiệm từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Hà Lan, Singapore cho thấy, khi giao thông xanh tốc độ cao được đặt đúng vị trí trong chiến lược quy hoạch, nó thường trở thành "xương sống" của cấu trúc đô thị hiện đại. Hệ thống này góp phần hình thành các cực phát triển đa trung tâm, giảm áp lực cho lõi đô thị, đồng thời mở rộng không gian tiếp cận việc làm và dịch vụ theo cách hiệu quả hơn so với mô hình phụ thuộc phương tiện cá nhân.

PGS.TS. Nguyễn Hồng Thái nhấn mạnh, giao thông xanh tốc độ cao là "chìa khóa" giúp đạt tăng trưởng mà không đánh đổi môi trường. Khi yếu tố tốc độ được kết hợp với yếu tố xanh – giảm phát thải, hạn chế xâm lấn, ưu tiên phương tiện sạch – mô hình phát triển sẽ tránh nguy cơ trở thành "đại công trường bê tông".

Dưới góc độ quy hoạch, PGS.TS.KTS Trần Minh Tùng cho rằng kết nối tốc độ cao là tác nhân then chốt để tái cấu trúc hệ sinh thái "sống – làm việc – nghỉ dưỡng" của TP. Hồ Chí Minh. Khi thời gian di chuyển giữa trung tâm thành phố và Cần Giờ (khoảng 54 km) được rút ngắn xuống dưới 20 phút, cấu trúc đô thị sẽ chuyển từ mô hình đơn cực sang đa cực.

Theo ông Tùng, ngưỡng thời gian 30 phút được xem là "giới hạn vàng" để người dân lựa chọn nơi cư trú mà không ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc tại trung tâm. Vì vậy, tuyến metro không chỉ là phương tiện vận tải, mà còn là công cụ vật lý tái định nghĩa biên giới đô thị.

Với đặc thù đô thị biển như Cần Giờ, một hệ thống giao thông xanh bao gồm vận tải công cộng thân thiện môi trường, không gian đi bộ ven biển và các tuyến kết nối đa chiều sẽ giúp giảm áp lực môi trường, đồng thời tạo ra không gian sống linh hoạt, giàu trải nghiệm.

Khi đó, cộng đồng không chỉ di chuyển giữa các điểm, mà hình thành các "nút sống" đô thị – nơi sinh hoạt, học tập, giải trí và các hoạt động cộng đồng diễn ra hài hòa với thiên nhiên. Đây là nền tảng quan trọng để xây dựng giá trị cộng đồng bền vững.

Cần Giờ hiện sở hữu hệ sinh thái rừng ngập mặn bản địa – một trong những hệ sinh thái quý giá nhất Đông Nam Á. Khi giao thông xanh tốc độ cao được triển khai, khu vực này không còn bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý, mà có thể đóng vai trò như một "cực tăng trưởng xanh" mới, góp phần giảm áp lực cho khu vực trung tâm TP. Hồ Chí Minh.

Việc rút ngắn thời gian di chuyển của tuyến metro Bến Thành – Cần Giờ sẽ tạo ra sự "giải phóng thời gian" quy mô lớn, kéo theo quá trình tái phân bổ giá trị đất đai và dòng vốn đầu tư. Thị trường được kỳ vọng sẽ dịch chuyển từ đầu cơ ngắn hạn sang các mô hình phát triển bền vững gắn với giá trị cư trú thực, như đô thị sinh thái, trung tâm chăm sóc sức khỏe và dịch vụ chất lượng cao.

Ông Phạm Nguyễn Toan, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, nhận định giao thông xanh tốc độ cao không chỉ rút ngắn khoảng cách địa lý, mà mở ra không gian phát triển mới, nơi con người được kết nối tốt hơn, môi trường được bảo vệ tốt hơn và giá trị đô thị được tích lũy bền vững hơn.

Các chuyên gia thống nhất rằng giao thông xanh tốc độ cao là trụ cột của mô hình đô thị biển ESG++, nơi tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sống được tích hợp trong chiến lược dài hạn. Với cách tiếp cận này, Cần Giờ có cơ hội trở thành hình mẫu cho đô thị biển thế hệ mới – nơi giao thông không chỉ kết nối không gian, mà còn kiến tạo giá trị cộng đồng và mở ra những giới hạn phát triển bền vững.

Thu Hằng/Bnews/vnanet.vn