Giáo viên trăn trở khi lớp tiểu học vượt ngưỡng sĩ số 35 học sinh/lớp
Chỉ một vài em nói chuyện, chọc phá bạn là cả lớp đã ồn ào lên. Tiết học chỉ 35 phút nhưng thầy cô liên tục phải dừng lại để ổn định trật tự.
Hiện tại, nhà trường tổ chức lớp, sắp xếp giáo viên căn cứ vào Thông tư 28/2020/TT-BGDĐT Điều lệ trường tiểu học, còn bên cấp kinh phí trả lương lại căn cứ vào Thông tư 20/2023/TT-BGDĐT hướng dẫn về vị trí việc làm, cơ cấu viên chức theo chức danh nghề nghiệp và định mức số lượng người làm việc trong các cơ sở giáo dục phổ thông và các trường chuyên biệt công lập. Theo đó, tại Điều 3 Thông tư 20 có quy định về chia vùng để tính định mức giáo viên.
Tại địa phương người viết là vùng 3. Khi tính biên chế giáo viên, cơ quan quản lý liên quan đã lấy tổng số học sinh toàn trường chia cho 35 em/lớp sẽ ra số lớp học của cả trường. Căn cứ vào tổng số lớp học để phân bổ con người và tiền lương mỗi tháng. Chính vì việc chia bình quân như vậy nên dôi ra biên chế giáo viên. Vì vậy, nhà trường tiến hành gộp lớp lại để đảm bảo đúng theo biên chế.
Đã 2 tuần học trôi qua kể từ ngày lớp học của tôi thêm 13 học sinh mới từ lớp khác đến, bản thân tôi vẫn trăn trở với sự thay đổi này. Khi bước chân vào lớp, cảm giác đầu tiên của bất cứ ai là “ngộp thở” vì không gian chật mà số lượng học sinh lại khá đông nên trông kín mít cả phòng. 20 cái bàn với 40 cái ghế được kê sát nhau từ cuối lớp lên gần đến bục giảng.
Tự nhiên, tôi nhớ lại cái thời cách đây hơn 30 năm, những lớp học do tôi làm chủ nhiệm, sĩ số học sinh lúc ấy cũng đông, thậm chí còn đông hơn vậy (có năm sĩ số một lớp là 58 học sinh/lớp).
Dù thế, chúng tôi vẫn phải đảm bảo giảng dạy tốt. Vậy, với sĩ số học sinh như lúc này (trên 40 và dưới 50) thì có gì phải lo lắng, tôi tự trấn an mình như thế.
Ảnh minh họa.
Thời ấy, chúng tôi đã giảng dạy thế nào?
Trong quá khứ, có thời điểm số lượng học sinh trong trường đông. Một lớp ít nhất là 50 em. Có năm, lớp tôi chủ nhiệm sĩ số lên đến 58 em/lớp. Những lớp học cùng khối tôi dạy, sĩ số luôn ở mức 55 em/lớp.
Học sinh được xếp ngồi từ 4 - 5 em một bàn. Lớp họcchật như nêm nên chỉ cần một vài em nói chuyện thì xem như cái lớp chẳng khác nào cái chợ. Thầy cô khó mà dạy nổi. Vì thế, để quản lớp, để đưa các em vào nền nếp, giáo viên chúng tôi chủ yếu phải dùng đến biện pháp mạnh như phạt roi, phạt quỳ, úp mặt vào tường…
Giáo viên luôn đóng vai trò là trung tâm của quá trình giảng dạy. Lớp đông và chật nên thầy cô thường đứng trước lớp và trình bày thông tin một chiều. Học sinh ngồi khoanh tay lên bàn, mắt nhìn thẳng lắng nghe một cách răm rắp. Tới phần quan trọng thì thầy đọc cho trò chép.
Dù sĩ số học sinh đông nhưng nhờ kiểu dạy học truyền thống thời ấy (truyền đạt thông tin một chiều từ giáo viên đến học sinh mà không đòi hỏi sự tương tác lớn giữa người dạy và người học), những tiết học vẫn đạt được mục tiêu đề ra.
Một thời gian sau đó, nhiều trường học đã được xây dựng thêm, bàn ghế được đóng mới, gọn nhẹ, linh động. Cơ sở vật chất ngày một ổn định nên học sinh không còn phải ngồi học chật chội như thế nữa.
Sĩ số lớp học ở địa phương tôi mỗi năm lại giảm dần. Lớp ít chỉ còn 25 em, lớp đông nhất cũng chỉ 35 em. Thế mà hiện nay, nhiều lớp học ở bậc tiểu học đã tăng vọt lên 40 em/lớp, có lớp gần 50 em vì phải gộp lớp đảm bảo định mức biên chế tính theo kiểu chia bình quân.
Sĩ số đông, nếu vẫn cứ giảng dạy theo phương pháp truyền thống như trước đây sẽ không có gì đáng nói. Nhưng Chương trình giáo dục phổ thông 2028 triển khai, phương pháp giảng dạy đã khác.
Chương trình mới đề cao việc tập trung phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Các em trở thành chủ thể trong mỗi tiết học. Thế nhưng, sĩ số đông rất khó khăn cho giáo viên khi thực hiện giảng dạy bằng phương pháp tích cực.
Khó khăn khi thực hiện giảng dạy phương pháp tích cực
Sĩ số 40 học sinh/lớp, tôi đã phải xếp 20 chiếc bàn và 40 chiếc ghế chật kín từ cuối lớp đến gần bục giảng. Với 48 học sinh sẽ cần tới 24 cái bàn cùng 48 cái ghế. Lớp học lúc này sẽ không còn không gian trống cho cả thầy và trò di chuyển.
Từ khi triển khai Chương trình mới, trong mỗi giờ học, giáo viên không còn là nhân vật trung tâm chỉ đứng độc giảng theo phương pháp thuyết trình nữa. Lúc này, học sinh đóng vai trò trung tâm trong mọi hoạt động học còn thầy cô chỉ là người hướng dẫn.
Trong mỗi tiết học, các em sẽ tham gia sôi nổi vào quá trình học của mình thông qua nhiều hình thức học tập tích cực.
Nhiều kỹ thuật dạy học đã được triển khai như kỹ thuật phòng tranh, kỹ thuật công đoạn, kỹ thuật hỏi chuyên gia, kỹ thuật trò chơi, kỹ thuật “bể cá”, kỹ thuật đóng vai, lẩu băng chuyền…
Ngoài ra, phương pháp “Học mà chơi, chơi mà học" cũng được khuyến khích áp dụng để thúc đẩy quá trình học tập, giúp các em tiếp thu kiến thức và kỹ năng một cách tự nhiên, vui vẻ và hứng thú.
Tuy nhiên, khi áp dụng những phương pháp và hình thức dạy học tích cực như thế đòi hỏi lớp học phải có được không gian rộng rãi. Thế nhưng, mỗi phòng học chưa tới 50 mét vuông với gần 50 học sinh, di chuyển trong lớp đã khó khăn thì làm sao có thể tổ chức nhiều hình thức dạy học như vậy.
Dù rất cố gắng, giáo viên chúng tôi cũng chỉ thực hiện được nhóm đôi, nhóm 3 và 4 (bàn trên quay xuống bàn dưới) mà khó có thể tổ chức một số hoạt động cần không gian rộng hơn. Dù không muốn, giáo viên vẫn phải trung thành với phương pháp dạy học truyền thống là đứng phía trên giảng bài và đặt câu hỏi cho học sinh trả lời.
Ngoài ra, học sinh quá đông, lại ở độ tuổi nhỏ, thầy cô dặn dò kỹ lưỡng đến đâu cũng quên ngay sau đó. Một vài em nói chuyện, chọc phá bạn là cả lớp đã ồn ào lên. Tiết học chỉ 35 phút nhưng thầy cô liên tục phải dừng lại để ổn định trật tự.
Lớp chật, đông người, giáo viên sẽ rất khó tổ chức nhiều hoạt động tương tác và trò chơi vận động. Thầy cô cũng khó thực hiện việc giảng dạy theo từng nhóm đối tượng, không thể xuống tận bàn hướng dẫn cũng như chấm sửa bài cho từng học sinh như lúc lớp học còn ít người. Bởi thế, một bộ phận học sinh sẽ khó bắt nhịp vào bài giảng của thầy cô.
Với quy định của Thông tư 20/2023/TT-BGDĐT hướng dẫn về vị trí việc làm, cơ cấu viên chức theo chức danh nghề nghiệp và định mức số lượng người làm việc trong các cơ sở giáo dục phổ thông và các trường chuyên biệt công lập, số lượng học sinh/lớp theo vùng để làm căn cứ giao hoặc phê duyệt số lượng người làm việc trong các cơ sở giáo dục phổ thông như sau:
Vùng 1: Bình quân 25 học sinh/lớp đối với cấp tiểu học; bình quân 35 học sinh/lớp đối với cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông;
Vùng 2: Bình quân 30 học sinh/lớp đối với cấp tiểu học; bình quân 40 học sinh/lớp đối với cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông;
Vùng 3: Bình quân 35 học sinh/lớp đối với cấp tiểu học; bình quân 45 học sinh/lớp đối với cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông;
Do quy định là “bình quân” nên ở địa phương người viết công tác, ở bậc tiểu học, người ta lấy tổng số học sinh toàn trường chia cho 35 em, dẫn đến sẽ có lớp ít học sinh, lớp lại quá cao (gần 50 em/lớp), gây ảnh hưởng tới chất lượng giáo dục, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục như hiện nay.
Mong muốn của người viết cũng như của nhiều nhà quản lý giáo dục, sĩ số học sinh bậc tiểu học ở mức từ 25 đến 30 em/lớp là hợp lý.
