'Gieo mầm' bản sắc văn hóa dân tộc

Giữa thẳm xanh núi rừng, nơi những nếp nhà sàn của đồng bào dân tộc Dao quần trắng nằm yên bình bên triền đồi, Trường Mầm non Tân Đồng, xã Trấn Yên, tỉnh Lào Cai hiện lên như một khu vườn nhỏ đang ươm những "mầm xanh" văn hóa. Ở đó, mô hình “Trường học hạnh phúc gắn với văn hóa bản sắc dân tộc” không dừng lại ở khẩu hiệu treo tường mà còn thể hiện trong từng tiết học.

Năm học 2025 - 2026, Trường Mầm non Tân Đồng có 245 trẻ, trong đó phần lớn là con em đồng bào dân tộc Dao. Hiểu rằng bản sắc dân tộc chính là những giá trị tinh túy nhất của một cộng đồng, Ban Giám hiệu và đội ngũ giáo viên của trường đã nỗ lực đưa văn hóa trở thành “mạch nguồn” nuôi dưỡng sự phát triển toàn diện cho trẻ.

Từ năm 2022, nhà trường đã phối hợp với phụ huynh, chính quyền, bậc cao niên và nghệ nhân thực hiện nhiều hoạt động nhằm khơi dậy bản sắc người Dao quần trắng. Cô giáo Nguyễn Thị Thu Trang - Hiệu trưởng Trường Mầm non Tân Đồng cho biết: “Văn hóa chỉ thật sự sống khi hiện diện trong đời sống hằng ngày của trẻ. Chúng tôi muốn các em lớn lên với niềm tự hào rằng mình là người Dao, người con của núi rừng này”.

Cô Vi Thanh Thảo, giáo viên dân tộc Nùng dạy trẻ lớp 5 tuổi chia sẻ về sáng kiến “Biện pháp giúp trẻ giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa địa phương”: Ở mỗi lớp, không gian học tập được xây dựng như những tiểu cảnh văn hóa thu nhỏ. Theo đó, góc “Văn hóa địa phương” trở thành trái tim của lớp học. Những tấm thổ cẩm, hình ảnh lễ hội, đồ dùng sinh hoạt của người Dao được trưng bày sinh động, gắn tên bằng cả tiếng phổ thông và tiếng Dao. Trẻ được nghe kể chuyện, xem tranh ảnh, học những lời chúc Tết bằng tiếng Dao; được khám phá trang phục, phong tục bằng những trải nghiệm gần gũi.

Song song với đó, góc STEAM sáng tạo giúp trẻ “chạm” văn hóa qua khoa học và nghệ thuật như: dựng mô hình nhà sàn, làm rèm thổ cẩm, trang trí áo yếm, sáng tạo đồ chơi từ tre nứa. Những hoạt động nhỏ ấy không chỉ rèn sự khéo léo mà còn giúp trẻ nhận biết về nguyên vật liệu truyền thống, về sự công phu của nghề thủ công. Các cô giáo còn làm phong phú thêm trải nghiệm với sách lật âm thanh, trò chơi wordwall về trang phục và món ăn dân tộc Dao, đưa công nghệ trở thành cầu nối giữa truyền thống và hiện đại.

Tại Trường Mầm non Tân Đồng, để giúp trẻ dễ dàng tiếp cận văn hóa truyền thống, nhà trường đã tổ chức các buổi trải nghiệm cùng nghệ nhân địa phương. Trong đó, bà Vi Thị Tham - người có uy tín trong cộng đồng dân tộc Dao thường xuyên tham gia các buổi trải nghiệm này. Bà tận tình hướng dẫn trẻ cách cầm kim, lựa chỉ, gấp trang phục...

Cùng với đó, Câu lạc bộ “Nhịp cầu văn hóa dân tộc Dao” được thành lập, nơi trẻ được học những điệu múa chuông đặc trưng. Các nghệ nhân trực tiếp biên đạo, truyền dạy cho trẻ. Tiết mục “Tiếng chuông cầu mùa” của nhà trường còn đạt giải cao tại Hội thi “Giai điệu tuổi hồng”, trở thành nhạc thể dục mỗi sáng, giúp văn hóa thấm vào trẻ một cách tự nhiên.

Bên cạnh đó, hoạt động giao lưu trực tuyến với các trường học khác qua zoom mở ra trải nghiệm “lớp học xuyên biên giới”. Những điệu múa, lời chào hỏi, câu chuyện về lễ hội giúp trẻ hiểu thêm nét đẹp, sự đa dạng trong văn hóa các dân tộc. Trong năm học, trẻ còn được tham quan thôn Khe Đát, xem nghệ nhân hát giao duyên, múa cấp sắc; đến Bảo tàng Yên Bái để tham quan mô hình nhà sàn, bếp lửa, trang phục truyền thống.

Sự đổi mới của Trường Mầm non Tân Đồng đã tạo nên sự đồng thuận giữa phụ huynh và nhà trường trong công tác giảng dạy, nhất là các tiết học ngoại khóa về văn hóa truyền thống, góp phần tạo hành trang giúp trẻ thêm tự tin và giàu bản lĩnh khi bước vào cấp học cao hơn.

Trình bày: Hữu Huỳnh

Phạm Ngọc Sơn