Gieo mầm xanh giữa lòng di sản
HNN - Bên cạnh gìn giữ những cung điện, đền đài, công cuộc bảo tồn di sản tại Cố đô còn bao gồm cả việc chăm sóc, phục hồi và nhân giống cây xanh, giữ cây cổ thụ, cây quý trong các khu di tích, góp phần duy trì vẻ đẹp hài hòa giữa kiến trúc và thiên nhiên - một đặc trưng của không gian di sản Huế.
Anh Hoàng Thế Hùng tỉa cành cho gốc me cảnh ở vườn ươm
Cây xanh - Một phần “hồn Huế”
Trong không gian di sản Huế, cây cối không đơn thuần là bóng mát hay điểm tô cảnh quan. Đó là những “chứng nhân xanh” soi bóng điện Cần Chánh, tỏa hương bên mái hiên lăng Tự Đức, đứng uy nghi nơi sân rồng Đại Nội. Những cây ngô đồng, vạn tuế, nguyệt quế, hoàng mai, sứ trắng... như một phần của tâm thức Huế - nơi thiên nhiên và kiến trúc quyện hòa trong chiều sâu văn hóa.
Tuy nhiên, thời gian và biến đổi khí hậu đang khiến nhiều cây cổ thụ, cây ăn quả, cây cảnh trong quần thể di tích Huế dần xuống cấp, già cỗi, nhiều cây gãy đổ trong mưa bão, mục ruỗng do sâu bệnh. Nếu không kịp thời thay thế bằng những cá thể mới có cùng chủng loại, hình dáng, đặc tính, nguy cơ phá vỡ cảnh quan và mất đi phần “hồn” di tích là rất lớn.
Nhận thức rõ giá trị của hệ sinh thái di tích, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã kiên trì triển khai hành trình nhân giống cây quý từ chính các cá thể cổ thụ trong di tích, phục vụ việc trồng bổ sung, thay thế và bảo tồn lâu dài.
Nạo vét lòng hồ để thả sen
Tại Đội vườn ươm - Phòng Cảnh quan Môi trường của Trung tâm, hành trình “ươm ký ức” được bắt đầu bằng những công việc thầm lặng: chọn lựa từng mắt chiết, cành giâm, hạt giống từ cây mẹ có hình dáng đẹp, sinh trưởng tốt, mang giá trị lịch sử cao. Các loài cây quý như ngô đồng, hàm tiếu, mộc, sứ, tùng la hán, cây ăn quả như vải, nhãn, mít... được nhân giống bằng nhiều phương pháp khác nhau, đảm bảo đúng chủng loại và giữ được bản sắc.
Khu vực nhân giống, chăm sóc được bố trí tại Văn Thánh - nơi hội tụ đủ điều kiện đất, nước, ánh sáng, ao hồ và kỹ năng chăm sóc cao. Ngoài ra, lăng Cư Thánh là khu vực dành trồng cây xanh lớn, chờ mang đi trồng ở các điểm di tích. Mỗi cây giống khi trưởng thành đều được đánh số, ghi rõ nguồn gốc, thời gian và sắp xếp vị trí trồng trong tương lai. Hệ thống dữ liệu này dần hình thành cơ sở số hóa cây xanh di sản, giúp quản lý khoa học và chính xác.
“Chúng tôi xem việc nhân giống như trồng lại một phần ký ức Huế. Không chỉ là cây mới, mà phải đúng loại cây, đúng vị trí, đảm bảo hài hòa với kiến trúc và ý nghĩa phong thủy truyền thống”, ông Hoàng Thế Hùng, Đội trưởng vườn ươm chia sẻ.
Tại vườn ươm Văn Thánh hiện có khoảng 15 chủng loại cây với gần 3.000 cây giống và 2.000 cây cảnh thành phẩm, bán thành phẩm. Riêng trong năm 2024, gần 1.000 cây bóng mát đã được trồng bổ sung cho một phần khu vực vành đai lăng Thiệu Trị.
Cùng với cây xanh, vườn còn nhân giống sen trắng và cá chép koi - những yếu tố đặc trưng trong hồ cảnh quan Đại Nội. Sau khi vườn Thiệu Phương được phục hồi, tới đây, những khu vườn cổ như Vĩnh Phương, Cơ Hạ cũng sẽ được quy hoạch, từng bước trả lại vẻ đẹp của các ngự uyển xưa.
Kết nối thiên nhiên và ký ức
“Mỗi cây được lựa chọn phải đảm bảo đúng dáng thế, vị trí và giá trị biểu tượng”, ông Hùng cho hay. Ngô đồng, loài cây biểu trưng cho bậc quân vương, được trồng trong Đại Nội - nơi vua ở và thiết triều. Vạn tuế, biểu tượng trường tồn, thường được trồng đối xứng trước điện thờ hay bậc lăng. Sứ trắng với hương thơm thanh nhẹ được đặt nơi tĩnh tại, như hành lang, ven hồ nội cung.
“Chúng tôi có bản đồ từng khu di tích và cây xanh tương ứng. Khi cây có dấu hiệu suy kiệt, đội kỹ thuật sẽ khảo sát, đánh giá và thay thế bằng cây đã được nhân giống tương ứng”, ông Hùng nói thêm.
Nhờ công tác nhân giống chủ động, đến nay. nhiều khu vực trong Đại Nội, lăng vua Gia Long, lăng Tự Đức, lăng Đồng Khánh… đã có những cây non thay thế kịp thời, đảm bảo không gian luôn xanh và giữ được “chất Huế” truyền thống.
Giữa nắng gắt tháng 8, anh Đỗ Thanh Tỵ, nhân viên vườn ươm, vẫn cùng đồng đội tranh thủ tưới cây vào sáng sớm và chiều muộn. “Trong ngày thì chăm sóc, vô chậu hoa chuẩn bị trang trí các điểm di tích dịp Quốc khánh 2/9. Công việc nhiều, nhưng mỗi lần thấy cây khỏe lên, hoa nở đẹp, mình lại vui”, anh Tỵ chia sẻ.
“Chúng tôi mong muốn không chỉ người Huế mà cả du khách cũng sẽ cảm nhận được hành trình bảo tồn, trùng tu một cách sống động, từ kiến trúc đến cỏ cây. Mỗi tán cây là phần của di sản, cần được gìn giữ”, ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế bày tỏ.
Những cây xanh không chỉ làm mát không gian, mà còn nối dài ký ức của một vùng đất đã đi qua bao thăng trầm. Và chính việc nhân giống, trồng mới cây quý ấy, đang góp phần làm nên một di sản Huế “sống”, xanh và bền vững hơn cho hôm nay và cả mai sau.
