Giới chuyên gia nói gì về việc Tổng thống Trump sa thải Thống đốc Fed?

Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ sa thải Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Lisa Cook, viện dẫn lý do cáo buộc gian lận trong việc vay thế chấp bất động sản. Đây là động thái chưa từng xảy ra trong quá khứ và có thể tạo ra một cuộc đối đầu pháp lý về giới hạn quyền lực của tổng thống đối với một cơ quan hoạch định chính sách tiền tệ vốn được bảo đảm về tính độc lập.

Trong lá thư gửi tới bà Lisa Cook, người phụ nữ da màu đầu tiên giữ cương vị thành viên trong Hội đồng Thống đốc Fed, Tổng thống Donald Trump khẳng định có đủ căn cứ để cách chức do bà Cook đã kê khai sai trên hồ sơ vay thế chấp năm 2021. Cụ thể, theo đó, bà Cook cho biết cả hai bất động sản ở Michigan và Georgia đều là nơi ở chính, trong khi luật quy định mỗi cá nhân chỉ được phép có một nơi ở chính (primary residence).

Ông Trump cáo buộc bà Lisa Cook có hành vi gian dối và vi phạm pháp luật về tài chính, đồng thời tuyên bố không còn tin tưởng vào sự liêm chính của bà. Ông nhấn mạnh hành vi này thể hiện sự cẩu thả, làm dấy lên nghi ngờ về năng lực và uy tín của một nhà quản lý tài chính.

Bà Cook được bổ nhiệm vào Fed năm 2022 dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden. Những nghi vấn về hồ sơ vay thế chấp của bà được Giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang (FHFA) William Pulte nêu ra vào tuần trước, sau đó chuyển cho Bộ trưởng Tư pháp Pamela Bondi điều tra. Hiện tại, cả bà Cook lẫn Fed đều chưa đưa ra bình luận chính thức.

Theo luật pháp Mỹ, nhiệm kỳ của các thống đốc Fed được thiết kế kéo dài hơn một nhiệm kỳ tổng thống nhằm đảm bảo tính ổn định. Dù vậy, Đạo luật Dự trữ Liên bang cho phép chính phủ sa thải một thành viên Fed nếu có lý do chính đáng. Điều khoản này chưa từng được thử nghiệm, bởi từ thập niên 1970, các tổng thống Mỹ đều hạn chế can thiệp để duy trì niềm tin vào chính sách tiền tệ minh bạch.

Với tính chất chưa từng có, rất khó để có thể đoán được định được diễn biến tiếp theo sẽ như thế nào. Trước đây, một số quan chức ở những cơ quan độc lập khác từng bị ông Trump tìm cách sa thải đã phải tự khởi kiện để bảo vệ vị trí của mình, nhưng đây là một quy trình pháp lý tốn kém và phức tạp.

Thị trường tài chính ngay lập tức có phản ứng. Lợi suất trái phiếu Kho bạc Mỹ kỳ hạn 2 năm, vốn nhạy cảm với kỳ vọng chính sách lãi suất, giảm mạnh, trong khi lợi suất 10 năm tăng do lo ngại rủi ro lạm phát. Đường cong lợi suất trở nên dốc hơn, phản ánh kỳ vọng Fed có thể hạ lãi suất sớm hơn, song phải đánh đổi bằng cam kết chống lạm phát. Đồng USD cũng quay đầu giảm vào phiên giao dịch sáng 26/8 theo giờ Châu Á, sau khi tăng mạnh hôm trước đó.

Giới phân tích cho rằng động thái của Tổng thống Trump đang khiến Fed mất đi tính độc lập, yếu tố được coi là then chốt giúp kiểm soát lạm phát hiệu quả. “Đây là tín hiệu rõ ràng cho thấy chính quyền Trump muốn tái định hình lại Fed, đồng thời là lời cảnh báo tới các quan chức được bổ nhiệm dưới thời Biden”, chuyên gia Tim Duy thuộc SGH Macro Advisors nhận định.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (bên trái) và Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Lisa Cook

Nhiều nhà phân tích khác cũng lên tiếng. Ông Charu Chanana từ ngân hàng Saxo, Singapore cho rằng: “Thị trường không hoảng loạn nhưng đang điều chỉnh lại kỳ vọng. Việc sa thải bà Lisa Cook làm tăng khả năng Fed cắt giảm lãi suất sớm, song quan trọng hơn là rủi ro thể chế và tính độc lập của Fed”.

Đây là tín hiệu cho thấy Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) có thể bổ sung thêm các thành viên theo xu hướng nới lỏng, khiến triển vọng đồng USD suy yếu, theo ông Christopher Wong thuộc ngân hàng OCBC, Singapore chỉ ra.

Trong khi đó, chuyên gia Kyle Rodda của Capital.com tại Melbourne (Australia) lại nhấn mạnh: “Mục tiêu của ông Trump không phải bảo vệ sự liêm chính của Fed, mà là cài người của ông ấy vào. Điều này bào mòn lòng tin vào thể chế Mỹ, nhưng lại có lợi cho vàng và cả Bitcoin”.

Tất cả những vấn đề trên, cộng thêm các thách thức từ thuế quan sẽ khiến Mỹ trở nên mất ổn định, mất uy tín và từ đó giảm sức hút đối với nhà đầu tư, ông Bart Wakabayashi của tổ chức tài chính State Street Corporation chi nhánh Tokyo (Nhật Bản) cảnh báo.

Trước khi gia nhập Fed, bà Lisa Cook là giáo sư kinh tế và đã vay các khoản thế chấp bị cáo buộc vào năm 2021. Theo hồ sơ tài chính công bố năm 2024, bà có ba khoản vay, trong đó hai khoản được khai là nhà ở chính. Thông thường, các khoản vay cho nhà ở chính được hưởng lãi suất thấp hơn so với bất động sản đầu tư. Chính quyền Trump cũng từng cáo buộc một số đối thủ chính trị, như Thượng nghị sĩ Adam Schiff, với những nghi vấn tương tự.

Việc sa thải bà Lisa Cook được xem là bước leo thang trong nỗ lực của chính quyền Trump nhằm kiểm soát Fed, khi ông Trump nhiều lần gây áp lực yêu cầu cắt giảm mạnh lãi suất. Trước đây, bản thân ông Trump cũng từng đe dọa sa thải Chủ tịch Powell, người được chính ông bổ nhiệm trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên và sau đó được ông Joe Biden tái bổ nhiệm. Nhiệm kỳ Chủ tịch của ông Powell sẽ kết thúc vào tháng 5/2025, nhưng ông vẫn có thể tiếp tục là thành viên Hội đồng đến năm 2028.

Việc bà Lisa Cook, người có nhiệm kỳ tới 2038, rời Fed sẽ tạo điều kiện để Tổng thống Donald Trump đẩy nhanh việc thay đổi nhân sự cấp cao. Ông gần đây đã thăng chức Thống đốc Michelle Bowman làm Giám sát ngân hàng hàng đầu, đồng thời được cho là cân nhắc Christopher Waller, người do chính Trump bổ nhiệm năm 2020, để thay thế ông Powell.

Cuộc họp tiếp theo của Fed dự kiến diễn ra ngày 16-17/9, một sự kiện mà giới đầu tư đang hồi hộp chờ đợi bởi nó có thể giúp định hình rõ hơn quỹ đạo chính sách tiền tệ của Mỹ trong bối cảnh tính độc lập của Fed đang chịu thử thách chưa từng có.

Lan Anh