Công nghiệp hỗ trợ dệt may, da giày: Mắt xích chiến lược cần ưu tiên phát triển

“Lỗ hổng” về nguồn nguyên liệu

Theo Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (LEFASO), 10 năm trước đây, tỷ lệ nội địa hóa sản phẩm da giày chỉ đạt 40%, hiện mức trung bình tăng lên 55%, cá biệt có những mặt hàng như giày thể thao có thể chủ động 70 - 80%, giày vải chủ động gần như 100% nguyên phụ liệu trong nước.

Tỷ lệ nội địa hóa sản phẩm da giày chỉ đạt 40%, hiện mức trung bình tăng lên 55%. Ảnh: CD

Trên thực tế, toàn ngành có 129 doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất nguyên, phụ liệu, nhưng chỉ có khoảng 20 doanh nghiệp trong nước đủ sức cung ứng nguồn nguyên liệu cao cấp, khiến cho các nhà sản xuất da, giày khó chủ động được đơn hàng và nguồn nguyên liệu.

Với lợi thế giá thành cạnh tranh, vận chuyển thuận lợi, đa dạng chủng loại và chất lượng, Trung Quốc hiện vẫn là nguồn cung nguyên phụ liệu lớn nhất cho ngành da giày Việt Nam, với khoảng 35%; tiếp đến là Thái Lan với 11,8%; Italia 10,3%... Ngoài ra, doanh nghiệp da giày trong nước còn nhập khẩu da thuộc từ Mỹ, Hàn Quốc và những thị trường khác, tuy nhiên tỷ trọng mỗi thị trường không cao.

Liên quan đến vấn đề trên, ông Nguyễn Văn Khánh - Phó Chủ tịch thường trực Hội Da giày TP. Hồ Chí Minh - cho biết, công nghiệp hỗ trợ ngành da giày đã được đề cập rất nhiều năm nhưng chưa đạt được sự mong mỏi của Nhà nước, doanh nghiệp, nhà sản xuất… và cần có thêm một lộ trình dài hơi.

Tương tự, đối với ngành dệt may, theo Bộ Công Thương, tỷ lệ nội địa hóa của các doanh nghiệp dệt may hiện nay chỉ đạt khoảng 40-45%, với ngành vải phụ thuộc chủ yếu vào nguồn nhập khẩu. Sản lượng vải may trong nước đạt khoảng 2,3 tỷ m²/năm, chỉ đáp ứng khoảng 25% nhu cầu của thị trường trong nước. Một trong những nguyên nhân chính là công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may chưa phát triển đủ mạnh, đặc biệt trong các lĩnh vực sản xuất bông, sợi, và nhuộm. Các doanh nghiệp trong ngành dệt may vẫn phải nhập khẩu vải để phục vụ sản xuất.

Một vấn đề lớn khác đối với công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may là công nghệ nhuộm vải và công tác xử lý môi trường chưa được chú trọng đúng mức. Điều này đã kìm hãm sự phát triển của ngành dệt nhuộm, hạn chế các khoản đầu tư vào sản xuất vải trong nước và các sáng tạo trong lĩnh vực thiết kế thời trang. Hiện tại, ngành dệt may Việt Nam chủ yếu tập trung vào công đoạn may gia công, khiến hàm lượng giá trị gia tăng nội địa trong sản phẩm dệt may còn rất thấp.

Nhiều chuyên gia nhận định, ngành dệt may, da giày Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn từ các hiệp định thương mại tự do, nhưng việc có thể tận dụng được hay không cần phải phát triển công nghiệp hỗ trợ, nguyên phụ liệu trong nước.

Hình thành các khu công nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ

Đứng trước mục tiêu phát triển nguyên vật liệu và phụ liệu phục vụ ngành dệt may, da giày cần có sự đồng bộ về cơ chế, chính sách, giải pháp thu hút đầu tư từ những tập đoàn đa quốc gia; kết nối doanh nghiệp trong nước tham gia chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu.

Một số chuyên gia cho rằng, Nhà nước cần hỗ trợ hình thành các khu công nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ chuyên biệt cho ngành da giày, dệt may tập trung sản xuất da thuộc, vải kỹ thuật, phụ kiện làm khuôn, đế,… thuận tiện cho bảo vệ môi trường và tổ chức sản xuất tập trung, phát triển công nghiệp phụ trợ, với các cơ chế, chính sách trên thực tế thích hợp. Hơn nữa xuất phát điểm các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm phụ trợ còn thấp, năng lực yếu, hầu như chưa đủ sức đáp ứng những đơn hàng quá lớn…

Cần hình thành các khu công nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ cho ngành dệt may, da giày. Ảnh: TT

Việc ban hành chính sách phát triển các cụm công nghiệp da giày theo từng vùng là định hướng phát triển mới có tính hiệu quả và khả thi cao. Đồng thời, cần có sự đồng bộ cơ chế, chính sách, giải pháp thu hút đầu tư từ những tập đoàn đa quốc gia; kết nối doanh nghiệp trong nước tham gia chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu cho doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Đối với ngành dệt may, cần hỗ trợ về tài chính, chuyên gia, phát huy hiệu quả vai trò của các tham tán thương mại, nhằm giúp ngành dệt may tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, kể cả chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu, từ đó tăng sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam. Bản thân các doanh nghiệp dệt may, cũng cần thay đổi tư duy dài hạn về tái cấu trúc chuỗi cung ứng, định vị lại vị thế của mình, không chỉ đơn thuần là gia công công đoạn.

Hiện Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) đang triển khai Chiến lược phát triển ngành dệt may đến năm 2030, với mục tiêu chuyển từ phát triển nhanh sang phát triển bền vững. Từ năm 2030-2035, ngành sẽ hoàn thiện chuỗi giá trị trong nước và tham gia vào các vị trí có giá trị cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bên cạnh đó, để nỗ lực thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, cần xây dựng, hoàn thiện và triển khai hiệu quả, đồng bộ các cơ chế, chính sách đặc thù phát triển công nghiệp hỗ trợ ưu tiên phát triển; tiếp tục thực hiện chính sách ưu đãi về lãi suất đối với doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ... Trên cơ sở đó, tập trung phát triển chuỗi giá trị trong nước, thông qua thu hút đầu tư hiệu quả và thúc đẩy kết nối kinh doanh, liên kết giữa các doanh nghiệp Việt Nam với các doanh nghiệp đa quốc gia, các công ty sản xuất trong nước và nước ngoài.

Trên cơ sở đó, cần tập trung đẩy mạnh phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành da giày, sự đồng bộ cơ chế, chính sách, giải pháp thu hút đầu tư từ những tập đoàn đa quốc gia; kết nối doanh nghiệp trong nước tham gia chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu cho doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Duy Anh