Giữ gìn và phát huy giá trị Lễ hội Mợi của người Mường ở Sơn La

Tái hiện điệu múa truyền thống của dân tộc Mường tại Lễ hội Mợi, xã Mường Thải (Phù Yên). (Ảnh: Báo Sơn La)

Lễ hội Mợi là lễ hội quan trọng của người Mường ở Sơn La, mang ý nghĩa tưởng nhớ Tổ Mợi - người có công xây dựng và gìn giữ các hoạt động văn hóa tâm linh, đồng thời tạ ơn thầy Mợi đã chữa bệnh, cứu người và cầu mong sức khỏe, bình an cho bản mường.

Lễ hội còn là dịp các gia đình, dòng họ, bản, mường giao lưu, đoàn kết, trao đổi kinh nghiệm sản xuất và cùng nhau xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Lễ hội thường được tổ chức vào thời điểm đầu năm hoặc những ngày đặc biệt gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống của cộng đồng.

Lễ hội thường được tổ chức trong 2 ngày, bắt đầu từ mùng 2 tháng Giêng hàng năm, gồm hai phần là phần lễ và phần hội.

Phần lễ diễn ra tại nhà thầy Mợi, gồm các nghi thức cúng tổ tiên và thần linh, bói áo, buộc chỉ cổ tay cầu may, chuẩn bị mâm cúng 6 mâm và nhiều món ăn truyền thống như xôi 7 màu, bánh Nhắp, nộm rau rừng, rau mâm chay… Đặc biệt, mọi người cùng làm hai cây nêu kết hoa rực rỡ từ lõi cây rừng.

Phần hội tổ chức ngoài trời, có các điệu múa, tiếng chiêng, trống, khèn và nhiều trò chơi dân gian như ném còn, kéo co, múa xòe, chơi đu, bắn nỏ, đánh yếm... Phần hội tái hiện đời sống lao động sản xuất, thể hiện tinh thần đoàn kết, niềm vui và sự sáng tạo nghệ thuật của người Mường.

Cuối lễ, thầy Mợi cảm ơn dân làng, dặn dò con cháu giữ gìn truyền thống, đoàn kết xây dựng bản mường yên vui, no ấm.

Lễ hội Mợi được tổ chức hoàn toàn tự nguyện, thể hiện rõ bản sắc văn hóa, tín ngưỡng và tinh thần cộng đồng của người Mường, là di sản văn hóa tinh thần quý báu được lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Thông qua lễ hội Mợi, cộng đồng dân tộc Mường tại Sơn La không chỉ tăng cường tình đoàn kết mà còn khẳng định sự giàu có về văn hóa của mình trong bức tranh đa dạng của các dân tộc Việt Nam. Đây thực sự là một di sản văn hóa phi vật thể quan trọng cần được bảo tồn và phát huy, góp phần làm giàu thêm giá trị văn hóa truyền thống của đất nước.

Bảo tồn gắn với phát huy giá trị văn hóa

Lễ hội Mợi là một nét văn hóa đặc sắc, gắn liền với đời sống tinh thần của đồng bào Mường ở Sơn La. Tuy nhiên, theo thời gian, nhiều yếu tố của lễ hội có nguy cơ mai một. Vì vậy, công tác bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội đang được địa phương chú trọng, kết hợp hài hòa giữa bảo tồn văn hóa truyền thống và phát triển du lịch bền vững.

Các biện pháp bảo tồn tập trung vào việc gìn giữ, phục dựng và truyền dạy các nghi thức, điệu múa, bài cúng, trò chơi dân gian trong lễ hội. Lễ hội được tổ chức định kỳ, kết hợp với các hoạt động văn hóa và du lịch để vừa lưu giữ bản sắc dân tộc, vừa quảng bá hình ảnh con người và văn hóa Mường đến du khách.

Trước nguy cơ mai một, năm 2004, lễ hội Mợi đã được phục dựng tại xã Huy Tân. Đến năm 2017, địa phương tiếp tục tổ chức lớp tập huấn các điệu múa Mợi cho hội viên phụ nữ và người cao tuổi ở các bản Thải Thượng, Thải Hạ và Chiếu (xã Mường Thải). Đồng thời, khuyến khích các nghệ nhân truyền dạy lại cho thế hệ trẻ, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc và hướng tới phát triển du lịch cộng đồng.

Đội văn nghệ quần chúng bản Thải (xã Mường Thải) hiện là một trong những đơn vị tích cực gìn giữ và lan tỏa giá trị của lễ hội Mợi.

Để các điệu múa Mợi không bị lãng quên, đội thường xuyên tập luyện và biểu diễn trong các dịp giao lưu văn nghệ, ngày hội văn hóa hay hội diễn nghệ thuật quần chúng của huyện. Bên cạnh đó, đội còn truyền dạy cho thanh thiếu niên cách sử dụng chiêng, trống, ống tre, ống nứa, giúp các em làm quen với nhạc cụ truyền thống, nuôi dưỡng niềm tự hào về bản sắc dân tộc.

Bảo tồn và phát huy Lễ hội Mợi của người Mường ở Sơn La không chỉ là trách nhiệm gìn giữ di sản văn hóa, mà còn là cơ hội để phát triển du lịch cộng đồng, quảng bá hình ảnh con người và văn hóa Mường đến bạn bè trong và ngoài nước. Sự chung tay của chính quyền, nghệ nhân và cộng đồng sẽ giúp lễ hội Mợi tiếp tục sống mãi cùng thời gian - như một minh chứng sinh động cho bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Mường./.

(Vietnam+)