Giữa lúc Mỹ còn mải mê, 'công xưởng thế giới' Trung Quốc đã lấp đầy nhà máy bằng robot AI

Robot hoạt động trong nhà máy của Midea, một trong những nhà sản xuất đồ gia dụng lớn nhất thế giới. (Ảnh: Midea).

Tại Mỹ, Sam Altman muốn AI chữa khỏi bệnh ung thư, Elon Musk kỳ vọng robot AI sẽ xóa sổ hoàn toàn cái nghèo. Trong khi đó, Trung Quốc đang tập trung vào mục tiêu thực tế hơn, chẳng hạn như sản xuất nhiều máy móc tốt hơn.

Trên thực tế, tham vọng dài hạn về AI của Trung Quốc không hề thua kém các ông lớn công nghệ Mỹ, nhưng ưu tiên trước mắt của Bắc Kinh là bảo vệ vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực sản xuất. Vị thế "công xưởng thế giới" của nước này đang bị lung lay bởi các yếu tố cả trong lẫn ngoài nước.

Chính phủ và các doanh nghiệp Trung Quốc đang rót hàng tỷ USD để phát triển AI, giúp chuyển đổi mọi khâu của quá trình sản xuất và xuất khẩu hàng hóa.

Một công ty thiết kế thời trang cho biết họ đã rút ngắn 70% thời gian tạo mẫu nhờ sử dụng AI. Một nhà máy ở khu vực xa xôi đang sản xuất máy giặt dưới sự điều phối của một “bộ não AI”.

Tại một trong những cảng lớn nhất Trung Quốc, các container được vận chuyển bằng xe tải tự lái, còn lịch trình của cảng được sắp xếp bởi AI.

Những doanh nhân tham gia vào nỗ lực phát triển AI của Trung Quốc kỳ vọng các nhà máy tương lai sẽ hoạt động giống như sinh vật sống, có khả năng tự suy nghĩ và điều chỉnh theo tình huống.

Điều này sẽ tạo điều kiện cho sự phát triển của "các nhà máy bóng đêm", nơi quy trình được tự động hóa với khả năng vận hành 24/7, không phụ thuộc vào giới hạn thể chất của lao động con người.

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang nỗ lực đẩy nhanh tiến bộ công nghệ do lo ngại đánh mất vị thế công xưởng thế giới. Dân số Trung Quốc đang sụt giảm, thế hệ trẻ quay lưng với công việc nhà máy. Cùng lúc đó, nhiều quốc gia đang tìm cách ngăn cản làn sóng hàng giá rẻ của Trung Quốc.

Không những thế, Tổng thống Mỹ Donald Trump còn cam kết sẽ đưa việc làm trong ngành sản xuất về nước thông qua việc áp thuế quan với Trung Quốc.

AI có thể là công cụ đắc lực để chống lại những rủi ro trên, bằng cách giúp Trung Quốc sản xuất và xuất khẩu hàng hóa nhanh hơn, rẻ hơn và với ít nhân công hơn.

Dù một số chuyên gia ở phương Tây đang nghi ngờ về tốc độ thay đổi thế giới của AI, Bắc Kinh không hề chần chừ. Họ muốn triển khai mọi công nghệ hiện có nhanh hơn Mỹ, tận dụng mọi lợi thế.

Chủ tịch Hu Waming của China Baowu Steel Group, một trong những tập đoàn thép lớn nhất Trung Quốc, phát biểu trước truyền thông trong năm nay: “Chúng ta phải chủ động đón nhận thay đổi để duy trì vị thế bất khả chiến bại trong cuộc cách mạng này”.

Công ty con Baosteel của tập đoàn đã tìm ra 125 ứng dụng dành cho AI vào cuối năm ngoái và đặt mục tiêu nâng con số này lên 1.000.

Tận dụng robot

Trung Quốc đã lắp đặt 295.000 robot công nghiệp vào năm ngoái, gần gấp 9 lần so với Mỹ và nhiều hơn toàn bộ phần còn lại của thế giới cộng lại, theo Liên đoàn Robot Quốc tế. Tổng số robot đang hoạt động tại Trung Quốc đã vượt quá 2 triệu vào năm 2024, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác.

Diễn đàn Kinh tế Thế giới công nhận 131 nhà máy và khu công nghiệp trên toàn cầu đã nâng cao năng suất thông qua các công nghệ tiên tiến nhất như AI.

Trong đó, Trung Quốc đại lục có 45 nhà máy và khu công nghiệp, còn Mỹ chỉ có 3.

Ví dụ, tại “nhà máy bóng đêm” của Baosteel ở Thượng Hải, ba nhân viên vận hành ngồi trước hàng chục màn hình để giám sát các thông tin cập nhật theo thời gian thực, truyền thông nhà nước Trung Quốc cho biết.

AI đã giúp giảm tần suất can thiệp của con người từ 3 phút một lần xuống còn 30 phút một lần.

Đối với Bắc Kinh, các nhà máy vững mạnh là nền tảng then chốt để xây dựng nền kinh tế mạnh mẽ, qua đó giúp gia tăng ảnh hưởng của Bắc Kinh trên thế giới.

Ngành sản xuất đóng góp khoảng 25% GDP của Trung Quốc, cao hơn nhiều mức trung bình trên toàn cầu.

Một trong những rủi ro với AI là công nghệ này có thể xóa sổ nhiều việc làm ở nhà máy hơn những gì Trung Quốc dự kiến, khiến số người thất nghiệp tăng mạnh.

Theo tờ Wall Street Journal (WSJ), các nhà lãnh đạo tại Bắc Kinh đang đặt cược rằng đà sụt giảm dân số sẽ bù đắp cho số việc làm bị mất, giúp nâng cao năng suất mà không khiến tỷ lệ thất nghiệp đi lên. Theo dự đoán, dân số Trung Quốc sẽ giảm 200 triệu người trong vòng ba thập kỷ tới.

Ngày nay, mức lương trung bình tại các nhà máy Trung Quốc đã tăng cao hơn đáng kể những nước như Ấn Độ.

Nhiều thanh niên Trung Quốc không muốn làm việc trong nhà máy.

Vài năm trước, Trung Quốc tiết lộ nước này có thể thiếu hụt 30 triệu lao động lành nghề trong các lĩnh vực sản xuất chủ chốt vào năm 2025.

Tuy nhiên, AI không thể giải quyết mọi rắc rối của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Trong các lĩnh vực như công nghệ AI tiên tiến và chip, Trung Quốc vẫn tụt hậu so với Mỹ.

Và nhiều doanh nghiệp Mỹ như Amazon và Walmart cũng đang ưu tiên cho chiến lược tự động hóa như các công ty Trung Quốc.

Bộ não của nhà máy

Lợi thế của Trung Quốc trong việc ứng dụng AI là khả năng triển khai trên quy mô lớn, kể tại tại những vùng không phải trung tâm công nghệ hiện đại.

Thành phố Kinh Châu - nơi đặt các cơ sở lớn của Midea - là một ví dụ.

Gần một thập kỷ trước, Midea đã thể hiện rõ tham vọng tự động hóa với việc thâu tóm công ty chế tạo robot chuyên dụng Kuka của Đức. Ngày nay, tại nhà máy sản xuất máy giặt ở Kinh Châu của Midea, các cánh tay robot Kuka vận hành dưới sự điều phối của một “bộ não” AI - hệ thống điều hành gần như toàn bộ quy trình trong nhà máy.

“Bộ não” máy tính này kiểm soát 14 tác nhân ảo liên tục giao tiếp với nhau để đưa ra các phương án tối ưu. Mệnh lệnh “bộ não” được truyền tải đến các robot và máy móc bên trong nhà máy.

Ông Xi Wei, Giám đốc bộ phận phát triển robot hình người của Midea, mô tả: “Chúng tôi cấp mọi dữ liệu và để AI tự xử lý vấn đề”.

Ví dụ, với công đoạn vặn ốc vít trên một dây chuyền gồm nhiều mẫu máy sấy khác nhau, “bộ não AI” có thể nhận diện sản phẩm để robot thực thi thao tác chính xác - cung cấp sự linh hoạt giống như con người và nâng cao năng suất.

Midea cho biết doanh thu trên mỗi nhân viên của công ty đã tăng gần 40% trong giai đoạn 2015 - 2024.

Mỹ đang cố gắng ngăn chặn bước tiến của Trung Quốc trong lĩnh vực AI bằng các biện pháp như kiểm soát xuất khẩu, nhằm ngăn Trung Quốc sở hữu những con chip tiên tiến nhất.

Dù vậy, startup DeepSeek đã chứng minh năng lực của các kỹ sư Trung Quốc trong việc phát triển mô hình AI. Ngoài ra, tâm lý lạc quan của người Trung Quốc đối với AI cũng cho phép chính phủ triển khai công nghệ này một cách nhanh chóng.

Một khảo sát cho biết có tới 83% người Trung Quốc tin các sản phẩm và dịch vụ AI có nhiều lợi ích hơn là tác hại, gấp đôi so với tỷ lệ ở Mỹ.

Giang