Gỡ 'điểm nghẽn' trong xây dựng nông thôn mới

Người dân xã Thọ Sơn thu lợi kép trên cùng đơn vị diện tích từ vườn điều sạch hữu cơ. Ảnh: Vũ Thuyên

Ngoài khó khăn về nguồn vốn đầu tư xây dựng, thu nhập bình quân đầu người thì phần lớn diện tích đất trong quy hoạch khoáng sản bô-xít, đất lâm phần chưa giao về địa phương quản lý, đây là những điểm nghẽn cần được các cấp quan tâm tháo gỡ.

Nỗi lo của sản xuất nông nghiệp sạch

Người dân xã Đồng Nai, thuộc tỉnh Bình Phước (cũ), nay là xã Thọ Sơn, tỉnh Đồng Nai mới, phần lớn làm kinh tế nông nghiệp với loại cây trồng chủ lực là điều, cà phê, cao su. Để đảm bảo phát triển bền vững, nâng cao thu nhập và đáp ứng nhu cầu thị trường khó tính, những năm qua, người dân đã chủ động sản xuất chuỗi giá trị theo hướng hữu cơ, đạt chuẩn VietGAP. Đó cũng là lý do hình thành nên các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp hữu cơ hoạt động hiệu quả, điển hình là HTX nông nghiệp điều hữu cơ Trảng cỏ Bù Lạch.

Bà Thị Khưi, Giám đốc HTX này cho biết: Những năm trước, việc mua bán, sản xuất của người dân còn khó khăn, đầu ra không ổn định, bị thương lái ép giá. Từ đó, bà đã nghiên cứu, tìm hiểu và kêu gọi các thành viên, đội, nhóm thành lập HTX để liên kết sản xuất, tạo ra chuỗi giá trị sạch cung ứng cho các đối tác, thị trường.

Tìm được hướng đi đúng, HTX đã thu hút 220 thành viên tham gia, diện tích trên 2.000ha điều hữu cơ, trong đó 500ha đạt chứng nhận tiêu chuẩn hữu cơ châu Âu. Với nguồn nguyên liệu dồi dào, sản xuất theo hướng hữu cơ đã tạo được niềm tin và thu hút nhiều doanh nghiệp lớn, uy tín trong và ngoài nước ký kết hợp tác bao tiêu sản phẩm, tạo nguồn thu ổn định. Đặc biệt hơn, do được sản xuất theo hướng hữu cơ, không sử dụng phân, thuốc hóa học nên dưới tán điều của thành viên HTX đã tái sinh hàng ngàn cây rau nhíp - loại rau đặc sản vốn sinh tồn trong những cánh rừng nguyên sinh. Vì vậy, từ chỗ chỉ thu hoạch trái điều thì nay các thành viên của HTX đã thu lợi kép trên cùng đơn vị diện tích.

Ngoài HTX nông nghiệp điều hữu cơ Trảng cỏ Bù Lạch, trên địa bàn xã Đồng Nai (cũ) còn có nhiều tổ hợp tác, HTX và hàng ngàn hộ dân sống phụ thuộc vào nông nghiệp với các loại cây trồng chủ lực là điều, cà phê, cao su. Tuy nhiên, 100% diện tích khu vực này nằm trong quy hoạch khoáng sản bô-xít. Đây là vấn đề băn khoăn, trăn trở không chỉ đối với thành viên HTX, người dân, mà còn ảnh hưởng đến vùng nguyên liệu đầu vào của các đối tác.

Bà Thị Khưi trăn trở: Người dân, thành viên HTX ở đây lâu nay sống nhờ vào cây nông nghiệp mà không có nghề nào khác. Bởi vậy, mong chính quyền cấp trên quan tâm, xem xét chuyển quy hoạch tránh vùng nguyên liệu sạch này.

Rà soát, đánh giá kết quả xây dựng nông thôn mới

Xã Thọ Sơn mới với diện tích hơn 300km2, được hình thành trên cơ sở sáp nhập 3 xã: Phú Sơn, Thọ Sơn và Đồng Nai (cũ), với cộng đồng 18 dân tộc cùng sinh sống, đặc biệt có nhiều dân tộc sinh sống lâu đời như: S’tiêng, M’nông, Châu Mạ.

Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Thọ Sơn Nguyễn Thanh Hải cho biết: Ngoài tiềm năng, lợi thế về đất đai, dân cư, Thọ Sơn có lợi thế về tiềm năng giao thông, đó là tuyến đường cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành đi qua địa bàn với 12km, trong đó có một nút giao. Đây được xem là đầu mối giao thông quan trọng của người dân các xã phía Bắc của tỉnh Đồng Nai, kể cả các xã, phường của tỉnh Lâm Đồng mới. Và lợi thế lớn nhất của địa phương là tiềm năng về du lịch, đặc biệt là Trảng cỏ Bù Lạch 450ha, vấn đề là làm sao để khai thác hiệu quả nhất tiềm năng này.

Ngoài kiến nghị thay đổi về quy hoạch bô-xít, xã Thọ Sơn cũng kiến nghị hỗ trợ nguồn vốn từ ngân sách tỉnh để xây dựng hạ tầng cơ sở nông thôn để hoàn thành các tiêu chí NTM, NTM nâng cao

Cùng với các tiềm năng, thế mạnh khác, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thọ Sơn phấn đấu đưa xã về đích NTM, NTM nâng cao vào năm 2030. Tuy nhiên, cái khó của Thọ Sơn là 2/3 diện tích xã mới vướng quy hoạch khoáng sản bô-xít. Trước đó, xã Phú Sơn và xã Thọ Sơn cũ đã đạt chuẩn NTM vào năm 2018 và 2022, còn xã Đồng Nai cũ thì chưa, do 100% diện tích trong vùng quy hoạch bô-xít.

Theo ông Nguyễn Thanh Hải, việc quy hoạch khoáng sản bô-xít vừa là cơ hội nhưng cũng là thách thức đối với địa phương. Bởi, nếu làm tốt công tác quy hoạch và có thời gian, lộ trình khai thác cụ thể kết hợp nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội mang tính đồng bộ sẽ tạo cơ hội lớn. Tuy nhiên, nếu không giải quyết được vấn đề này thì sẽ là thách thức không nhỏ cho địa phương.

Theo quy định của Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024, khi đã quy hoạch khoáng sản thì không được đầu tư xây dựng các công trình phúc lợi công cộng, đặc biệt là các tiêu chí của NTM bằng vốn ngân sách. Vì thế, để cán đích NTM phải giải được bài toán quy hoạch khoáng sản và nâng cao thu nhập cho người dân.

“Xuất phát từ tình hình thực tiễn, chúng tôi kiến nghị các cơ quan chức năng của tỉnh đề xuất cơ quan Trung ương trình Thủ tướng Chính phủ có những thay đổi về quy hoạch bô-xít, từ đó mới có thể đầu tư xây dựng các công trình, hạng mục nông thôn” - ông Nguyễn Thanh Hải kiến nghị.

Nhận diện những khó khăn, vướng mắc trong xây dựng NTM, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Nai đang rà soát, đánh giá hiện trạng kết quả xây dựng NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu trên địa bàn 72 xã trên địa bàn tỉnh theo Bộ tiêu chí giai đoạn 2021-2025. Qua đó, sẽ tham mưu UBND tỉnh trình Đảng ủy UBND tỉnh báo cáo xin ý kiến Ban Thường vụ Tỉnh ủy chấp thuận chủ trương ban hành chỉ thị về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2026-2030.

Vũ Thuyên