Gỡ vướng thuế giá trị gia tăng cho nông nghiệp: Làm sao cho trúng?

Sửa Luật Thuế giá trị gia tăng cần làm rõ định nghĩa “sơ chế thông thường” với sản phẩm nông nghiệp. Ảnh: Hoàng Anh

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) được Chính phủ đánh giá là cấp bách và cần thiết để kịp thời khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ, sớm khôi phục sản xuất kinh doanh, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, đồng thời tháo gỡ điểm nghẽn trong hoàn thuế.

Tờ trình của Chính phủ nêu rõ, sau khi Luật Thuế giá trị gia tăng số 48/2024/QH15 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025, nhiều kiến nghị, phản ánh từ các hiệp hội, doanh nghiệp đã chỉ ra những vướng mắc phát sinh từ thực tiễn đối với chính sách thuế GTGT trong lĩnh vực nông nghiệp, thức ăn chăn nuôi và điều kiện hoàn thuế.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV sáng ngày 8/12, cho biết, dự thảo Luật tập trung sửa đổi ba nội dung chính, nhằm giải quyết triệt để các bất cập thực tiễn.

Một trong các nội dung là đưa sản phẩm nông nghiệp vào diện không phải tính thuế GTGT nhưng vẫn được khấu trừ đầu vào.

Nội dung này đã được quy định ổn định từ năm 2014, cụ thể là doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã mua bán các sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản (chưa chế biến thành sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường) cho doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã khác thì không phải tính thuế GTGT.

Thuế GTGT đầu vào của hàng hóa, dịch vụ không phải tính thuế GTGT được khấu trừ toàn bộ. Quy định này đã được thực hiện ổn định nhiều năm và không làm ảnh hưởng đến số thu ngân sách nhà nước.

Việc sửa đổi sẽ giảm gánh nặng thủ tục hành chính, đồng thời góp phần lớn trong việc hỗ trợ hoạt động xuất khẩu nông, lâm, thủy sản, vì doanh nghiệp không phải ứng trước tiền để nộp thuế giá trị gia tăng rồi lại làm thủ tục hoàn thuế, tránh lãng phí thời gian và chi phí cơ hội.

Hiện nay, theo báo cáo, các doanh nghiệp ngành cà phê phải ứng ra khoảng 5.000 tỷ đồng, ngành lương thực khoảng 2.016 tỷ đồng, và ngành hồ tiêu cùng cây gia vị khoảng 2.162 tỷ đồng để nộp thuế GTGT đầu vào. Các tổ chức tín dụng lại không giải ngân phần thuế này khi cấp vốn lưu động, gây áp lực tài chính cho doanh nghiệp.

Từ góc nhìn của các ngành hàng xuất khẩu, Đại biểu Trần Hữu Hậu – Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh cho rằng, việc sửa đổi là “rất kịp thời và cực kỳ quan trọng”.

Tại phiên thảo luận chiều ngày 9/12, ông Hậu cho biết, hàng năm các doanh nghiệp xuất khẩu phải tạm nộp một lượng vốn rất lớn để nộp thuế GTGT, sau đó chờ hoàn thuế. Cơ chế này khiến nhiều doanh nghiệp mất cơ hội kinh doanh.

Trong bối cảnh mỗi phần trăm lợi nhuận đều là sống còn trên thị trường quốc tế, việc bỏ cơ chế “nộp rồi hoàn” sẽ giúp doanh nghiệp mạnh lên đáng kể.

Đại biểu Trần Hữu Hậu - Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh tại phiên thảo luận chiều 9/12. Ảnh: quochoi

Không chỉ vậy, nếu giữ quy định cũ, hàng nghìn doanh nghiệp và hàng nghìn cán bộ thuế phải thực hiện lượng lớn thủ tục hoàn thuế, tạo áp lực và tiềm ẩn rủi ro tiêu cực từ cơ chế “xin – cho”.

Vì vậy, ông Hậu kiến nghị Quốc hội sớm thông qua để tạo "cú hích" mạnh cho ngành nông sản.

Ông cũng chỉ ra thực tế hiện nay có sự chênh lệch lớn giữa mua từ người nuôi trồng và mua qua trung gian. Nếu doanh nghiệp mua từ trung gian mà vẫn được coi là mua nông sản chưa chế biến của người sản xuất trực tiếp, thì nguy cơ mua bán hóa đơn và trục lợi thuế là rất lớn.

Do vậy, ông đề nghị phải xác định rõ: đối tượng được miễn thuế là mua trực tiếp từ người sản xuất hay được phép qua các tầng nấc thương mại và nếu được phép thì cơ chế quản lý phải chặt chẽ. Điều quan trọng không kém là phải đánh giá tác động ngân sách khi mở rộng đối tượng miễn thuế.

Cần minh bạch, dễ thực hiện, chống thất thu

Cũng tại phiên thảo luận chiều ngày 9/12, Đại biểu Thạch Phước Bình – Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long đánh giá cao chủ trương của dự thảo, khi mở rộng phạm vi đối tượng không chịu thuế và làm rõ chính sách áp dụng đối với sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt trong khâu bán ra và nhập khẩu.

Đại biểu Thạch Phước Bình - Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long tại phiên thảo luận chiều 9/12. Ảnh: quochoi

Việc bổ sung trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã bán sản phẩm chưa chế biến cho doanh nghiệp, hợp tác xã khác là cần thiết, phản ánh đúng thực tế giao dịch trong chuỗi nông sản.

Tuy nhiên, ông Bình chỉ rõ, vướng mắc lớn nhất hiện nay không nằm ở phạm vi điều chỉnh mà ở định nghĩa thế nào là “sơ chế thông thường” vốn đã gây tranh cãi suốt nhiều năm.

Ông cho biết thêm, các hoạt động như phân loại, bảo quản lạnh, bóc vỏ, sấy khô, hút chân không vẫn bị hiểu khác nhau giữa các địa phương. Điều này dẫn đến không ít tranh chấp, thậm chí thanh tra, kiểm tra thuế kéo dài, doanh nghiệp rơi vào thế rủi ro pháp lý.

Do đó, ông Bình kiến nghị, cần bổ sung quy định giao Bộ Tài chính ban hành danh mục và tiêu chí định lượng cụ thể về sơ chế thông thường, dựa trên thông lệ quốc tế và đặc thù nông sản Việt Nam.

Không chỉ vậy, cần làm rõ tiêu chí phân biệt giữa “sơ chế” và “chế biến”, có thể căn cứ vào mức độ thay đổi tính chất sản phẩm, giá trị gia tăng hoặc ứng dụng công nghệ.

Một điểm quan trọng khác là phải hoàn thiện quy định về chứng từ nguồn gốc và quy trình thu mua, nhằm tránh gian lận thuế nhưng không gây gánh nặng cho doanh nghiệp.

Chia sẻ cùng quan điểm về việc cần làm rõ khái niệm sơ chế, Đại biểu Tô Ái Vang – Đoàn ĐBQH thành phố Cần Thơ kiến nghị, Chính phủ quy định rõ phạm vi, hướng dẫn chi tiết mức độ sơ chế được xem là thông thường để tránh áp dụng tùy tiện.

Bên cạnh đó, vấn đề cốt lõi đối với doanh nghiệp nông nghiệp là khi hàng hóa thuộc đối tượng không chịu thuế, doanh nghiệp không được khấu trừ thuế đầu vào, dẫn đến chi phí tăng. Vì vậy, Chính phủ cần xem xét chuyển nhóm hàng nông – thủy sản sang đối tượng chịu thuế suất thấp 0% hoặc 5%, giúp doanh nghiệp được hoàn thuế đầu vào, giảm chi phí và tăng cạnh tranh.

Bà cho biết thêm, một vướng mắc khác là thực tế doanh nghiệp mua hàng từ nông dân thường lập bảng kê, nhưng việc kiểm soát hợp lý, hợp lệ của bảng kê này là thách thức, dễ bị lợi dụng để mua bán hóa đơn. Do đó, cần tăng cường minh bạch giao dịch, thúc đẩy hóa đơn điện tử và quản lý giao dịch hiện đại.

Mai Anh