Góc khuất xuất khẩu lao động

Cục CSĐT tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03 - Bộ Công an) đang điều tra vụ án "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng", xảy ra tại Công ty CP Đầu tư Xây dựng và Cung ứng nhân lực Hoàng Long (Công ty Hoàng Long) và một số đơn vị liên quan.

"Bôi trơn"

Căn cứ kết quả điều tra, C03 đã ra quyết định khởi tố bị can, bắt tạm giam ông Nguyễn Bá Hoan, cựu Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ); Tống Hải Nam, cựu Cục trưởng Cục Quản lý lao động ngoài nước (Dolab - thuộc Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) và Nguyễn Gia Liêm, cựu phó cục trưởng, về tội "Nhận hối lộ". Cùng tội danh, cựu Phó Cục trưởng Dolab Phạm Viết Hương cũng bị khởi tố nhưng cho tại ngoại.

Theo C03, ông Nguyễn Bá Hoan đã chỉ đạo Dolab ban hành quy định và yêu cầu các doanh nghiệp (DN) phải có "giấy phép con" (ngoài quy định pháp luật) khi thực hiện hợp đồng xuất khẩu lao động (XKLĐ). Việc này đã tạo rào cản, gây khó khăn cho DN, buộc họ phải đến gặp, chi tiền "bôi trơn" cho các bị can nêu trên.

Để có nguồn tiền chi "bôi trơn", các DN lạm dụng việc được cấp phép, giao nhiệm vụ tổ chức người đi XKLĐ đã áp đặt, buộc người lao động (NLĐ) phải nộp phí dịch vụ vượt nhiều lần định mức chi phí rồi chiếm đoạt.

Nhiều lao động trẻ phải bỏ ra một khoản chi phí vượt ngoài khả năng để ra nước ngoài làm việc. Minh họa AI: GIANG NAM

Liên quan vụ án này, ngày 15-5, C03 đã khởi tố bị can, áp dụng biện pháp ngăn chặn đối với 6 người về tội "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng". Các bị can này gồm: Nghiêm Quốc Hưng, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty Hoàng Long; Nguyễn Đình Thám, Phó Tổng Giám đốc Công ty Hoàng Long kiêm Tổng Giám đốc Công ty JHL; Phạm Thị Hạnh, vợ của Nghiêm Quốc Hưng; Đặng Thị Phương, kế toán trưởng Công ty Hoàng Long; Trần Hồng Hạnh và Nguyễn Thị Cẩm Anh, nhân viên kế toán Công ty Hoàng Long.

Đến ngày 25-5, C03 đã ra quyết định khởi tố bị can, lệnh bắt bị can để tạm giam đối với Nguyễn Đức Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Cung ứng nhân lực quốc tế & Thương mại Sona (Công ty Sona), về tội "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng". Cùng tội danh này, C03 cũng khởi tố bị can, bắt tạm giam Nguyễn Thị Quỳnh Nga, Tổng Giám đốc Công ty Sona; Nguyễn Thị Thanh Hằng, Trưởng Phòng XKLĐ 2 Công ty Sona; Phương Trường Long, Trưởng Phòng XKLĐ 3 và Nghiêm Văn Định, Giám đốc Công ty TNHH MTV Hợp tác quốc tế xây lắp 3 (Incoop 3).

Trong quá trình điều tra, C03 xác định Công ty Hoàng Long và các công ty Incoop 3, Sona đã lợi dụng quy định pháp luật về việc được cấp phép, giao nhiệm vụ tổ chức người đi XKLĐ. Các DN này đã tự ý áp đặt mức phí dịch vụ, ép buộc NLĐ yếu thế - vốn có hoàn cảnh khó khăn, muốn tìm kiếm việc làm, tăng thu nhập - phải nộp thêm các khoản phí gấp nhiều lần định mức. Sau đó, các công ty để ngoài sổ sách kế toán nhằm mục đích chiếm đoạt, trục lợi và ăn chia khoản tiền chênh lệch, gây thiệt hại tài sản của NLĐ và trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế.

Vỡ mộng

Chị Đỗ Ngọc Như Thảo (27 tuổi, quê Lâm Đồng) mới đây đã thực hiện 3 video đưa lên nền tảng TikTok "tố" một công ty phái cử lao động khá lớn tại TP HCM.

Thảo phản ánh tháng 9-2024, chị được tư vấn sang Nhật Bản làm công việc đóng hộp thực phẩm, lương ít nhất 35 triệu đồng/tháng, nếu tính thêm tiền tăng ca là 45 triệu đồng. Thế nhưng, khi sang đến Nhật, dù chị làm bảo đảm công việc mà mỗi tháng chỉ nhận khoảng 18 triệu đồng.

Trao đổi với phóng viên, chị Thảo cho biết rất bức xúc nhưng khi liên hệ với công ty thì không được trả lời. Trong khi đó, tổng chi phí chị bỏ ra cho chuyến XKLĐ này là gần 150 triệu đồng.

"Lúc đóng tiền cọc 10 triệu đồng, tôi chỉ nhận biên nhận không có dấu mộc công ty. Khi trúng tuyển, tôi đóng đủ 3.500 USD mà công ty nói là theo quy định. Trong 5 tháng học tiếng Nhật, họ bắt tôi đóng 15 triệu đồng rồi thêm tiền đồng phục 2,5 triệu đồng. Khi xuất cảnh, tôi đóng thêm tiền vé máy bay, vali, đồng phục vest khoảng 10 triệu đồng nữa. Chưa hết, họ còn thu hơn 1 triệu đồng tiền đưa đón tại Nhật Bản" - chị Thảo liệt kê chi phí.

Theo anh Nguyễn Văn L. (34 tuổi, quê Đồng Tháp), khi quyết định sang Nhật diện thực tập sinh 3 năm, anh đinh ninh sau 2 năm đầu sẽ hoàn vốn. Năm 2019, anh xuất cảnh sang Nhật thông qua một công ty phái cử tại TP HCM. Khi đó, gia đình đã vay mượn gần 170 triệu đồng để anh lo cho chuyến đi.

"Hai năm đầu qua Nhật, tôi làm chỉ dư được khoảng 10 triệu đồng/tháng, tích góp gần 2 năm mới gửi về nhà đủ trả nợ. Năm còn lại, tôi làm cật lực nên lúc về nước dư được 120 triệu đồng" - anh L. nhớ lại.

L. cho rằng chi phí đi XKLĐ như trường hợp của anh là quá cao so với khả năng của phần đông NLĐ. Anh L. cho biết ở Myanmar và Indonesia, NLĐ khi sang Nhật chỉ bỏ ra tổng cộng 1.000 USD.

Trong khi đó, năm 2020, anh Nguyễn Văn Hòa (32 tuổi, quê Quảng Bình) muốn thoát nghèo nên tìm hướng đi XKLĐ tại Nhật Bản theo diện thực tập sinh. Để có tiền lo chi phí xuất cảnh gần 180 triệu đồng, gia đình anh phải vay ngân hàng 50 triệu đồng, vay nóng bên ngoài 80 triệu đồng rồi mượn thêm người thân, hàng xóm.

Kỳ vọng của anh Hòa và gia đình là sau 3 năm, anh có thể gửi về 700 - 800 triệu đồng để xây nhà, trả nợ và dành dụm cho tương lai các con. Thế nhưng, thực tế lương tháng của anh ở Nhật chỉ khoảng 130.000 yen (gần 25 triệu đồng). Do trừ tiền ăn ở, thuế, bảo hiểm..., mỗi tháng anh chỉ còn khoảng 8 - 10 triệu đồng gửi về.

Sau hơn 3 năm XKLĐ, anh Hòa về nước với khoản tiền tích góp chỉ hơn 150 triệu đồng. Trong khi đó, tổng khoản nợ ban đầu của anh đã tăng lên hơn 220 triệu đồng do lãi suất...

NGUYỄN HƯỞNG - GIANG NAM