Góp ý dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi): Tổ chức bộ máy theo hướng phân cấp, phân quyền

Bảo đảm thẩm quyền của chính quyền phường

Quy định phân cấp là cần thiết để bảo đảm thẩm quyền của chính quyền phường đặc biệt. Khoản 2, Điều 9 dự thảo Luật đang quy định: “UBND phường là cơ quan hành chính nhà nước, hoạt động theo chế độ thủ trưởng, thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật này và theo phân cấp, ủy quyền của UBND, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội, UBND, Chủ tịch UBND quận, thị xã, thành phố thuộc thành phố Hà Nội; ủy quyền của các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính cấp thành phố, quận, thị xã, thành phố thuộc thành phố Hà Nội”.

Quy định này nên theo kinh nghiệm của Nhật Bản về tổ chức chính quyền phường đặc biệt, cần bảo đảm được phân cấp về ngân sách và các lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý. Kinh nghiệm của Nhật Bản cho thấy, 23 phường của Tokyo có quy chế pháp lý giống với chính quyền thành phố và không giống với chính quyền cấp quận, huyện như các địa phương khác.

Dự thảo Điều 9 cũng cần cân nhắc về tên gọi của chính quyền phường bởi lẽ về mặt lý luận, cấp chính quyền phải bao gồm cả hai thiết chế là HĐND và UBND. Theo kinh nghiệm của Hàn Quốc, Luật Tự trị địa phương năm 2017 quy định rõ phạm vi thẩm quyền của chính quyền địa phương mỗi cấp tương ứng với mỗi loại chính quyền địa phương. Dự thảo cần đẩy mạnh hơn nữa việc phân cấp, phân quyền cho chính quyền cấp quận là cấp trực tiếp quản lý và giải quyết các vấn đề dân sinh của địa phương...

Theo Hiến pháp năm 2013, Khoản 2 Điều 111 quy định: “Cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND tổ chức phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do luật định”. Do đó, nếu quy định chính quyền địa phương ở các phường theo dự thảo Điều 9 là chưa phù hợp với tinh thần của Hiến pháp năm 2013.

Xác định rõ mô hình “thành phố trong thành phố”

Việc thành lập mô hình “thành phố trong thành phố” cần được nghiên cứu với những khu vực địa giới hành như: Tây Hà Nội hay khu vực có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế Đông Anh, Gia Lâm... Việc lựa chọn xây dựng thành phố đô thị đặc biệt cần có nghiên cứu, đánh giá một cách toàn diện những tiềm năng, thách thức và tính khả thi khi triển khai xây dựng mô hình “thành phố trong thành phố”.

Cùng với đó, quy định phân cấp về ngân sách cho chính quyền mỗi cấp để bảo đảm quyền tự chủ trong hoạt động quản lý ở địa phương là cần thiết. Vì thế, việc quy định về nguồn thu của Thủ đô là cần thiết để bảo đảm nguồn lực về tài chính của thủ đô. Do đó dự thảo luật nên cân nhắc quy định chi tiết về nguồn thu và phân cấp nguồn thu cho chính quyền các cấp bao gồm chính quyền quận và phường.

Hơn nữa, bảo đảm tuân thủ Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Khoản 1 Điều 12 quy định: “Việc phân quyền cho các cấp chính quyền địa phương phải được quy định trong luật. Trong trường hợp này, luật phải quy định nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể mà chính quyền địa phương không được phân cấp, ủy quyền cho cơ quan nhà nước cấp dưới hoặc cơ quan, tổ chức khác”.

Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) cần quy định rõ về phân cấp, phân quyền cụ thể theo từng lĩnh vực, trong đó phải có quy định rõ về thẩm quyền cho từng cấp chính quyền. Dự thảo đang quy định thẩm quyền theo lĩnh vực và trong mỗi điều sẽ có quy định về thẩm quyền của HĐND và UBND thành phố. Tuy nhiên, thẩm quyền cần được quy định cụ thể và phân cấp hợp lý cho từng cấp chính quyền để bảo đảm tính thống nhất, tránh tình trạng đùn đẩy trách nhiệm.

Chính quyền thành phố Hà Nội cần xác định rõ lĩnh vực trọng tâm để đẩy mạnh phân cấp, phân quyền để chính quyền cấp dưới có quyền chủ động, sáng tạo trong quản lý, đặc biệt là các lĩnh vực cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền bao gồm quản lý nhà nước về ngân sách, đầu tư, cải cách thủ tục hành chính, về đội ngũ cán bộ, công chức, về tăng nguồn thu cho chính quyền quận để có đủ năng lực, điều kiện và bảo đảm quyền chủ động, sáng tạo trong quản lý ở cấp quận.

Việc phân cấp, phân quyền chỉ thực sự đạt hiệu quả khi chính quyền mỗi cấp có đủ điều kiện, năng lực để thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được chuyển giao. Vì thế, thành phố Hà Nội cần xác định rõ mô hình tổ chức chính quyền đô thị, giảm bớt số lượng cơ quan trung gian, tinh giản biên chế, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào quản lý để bảo đảm phát triển Hà Nội là thành phố đô thị đặc biệt như các quốc gia khác trên thế giới.