Hạ giá trần dầu Nga: Một mũi tên trúng hai đích, Anh và EU còn muốn viết lại 'luật chơi năng lượng'

Các lệnh trừng phạt gần đây đối với Nga cũng tập trung vào "hạm đội bóng đêm" gồm hàng trăm tàu chở dầu cũ của Nga. (Nguồn: TASS)

Giới phân tích cho rằng, nếu EU và Anh thuyết phục được các đối tác G7 thống nhất hạ trần giá dầu Nga, đồng thời thắt chặt hơn cơ chế giám sát, đây sẽ là một bước ngoặt lớn trong nỗ lực siết chặt vòng vây kinh tế quanh Điện Kremlin, đồng thời là bước khởi đầu cho một trật tự năng lượng mới.

Tái định hình chiến lược năng lượng toàn cầu

Không chỉ có tác động trong ngắn hạn, tính toàn của Anh và EU có thể là bước đi đầu tiên trong tiến trình tái định hình chiến lược năng lượng toàn cầu trong dài hạn – nơi quyền lực không còn chỉ thuộc về những quốc gia sở hữu trữ lượng lớn, mà nằm ở năng lực kiểm soát thị trường, chuỗi cung ứng và chuẩn mực minh bạch.

Mức trần giá dầu hiện nay – 60 USD/thùng – được G7 và EU áp dụng từ cuối năm 2022 như một biện pháp nhằm hạn chế nguồn thu của Nga mà không gây rối loạn cho thị trường năng lượng toàn cầu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, giá dầu Nga vẫn đang dao động ngay dưới ngưỡng trần, khiến biện pháp này dần mất hiệu lực. Trong khi đó, giá dầu Brent toàn cầu đang giảm sâu – về dưới 65 USD/thùng – mở ra cơ hội để điều chỉnh trần giá mà không làm tổn hại tới các nền kinh tế tiêu thụ năng lượng lớn.

Điều đặc biệt ở trần giá dầu không nằm ở con số cụ thể, mà ở mô hình kiểm soát: các cường quốc G7 sử dụng vị thế thống trị của mình trong lĩnh vực vận tải biển và bảo hiểm đang nỗ lực thực hiện tham vọng "nắn chỉnh" toàn cầu phải tuân thủ luật chơi mới – muốn vận chuyển dầu Nga qua hệ thống chính quy thì phải tuân thủ mức trần giá. Đây là một tiền lệ chưa từng có, thể hiện sự chuyển dịch quyền lực từ tài nguyên sang thể chế.

Nếu trần giá được hạ sâu hơn và đi kèm với cơ chế giám sát hiệu quả – như đề xuất của các chuyên gia từ Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và không khí sạch (CREA) và Trường Kinh tế Kyiv – nó sẽ không chỉ làm suy giảm nghiêm trọng dòng tiền vào ngân sách Nga, mà còn tái lập các nguyên tắc giao dịch dầu mỏ toàn cầu - minh bạch, tuân thủ pháp lý và chịu sự điều phối của liên minh các nền kinh tế lớn.

Không dừng ở Nga, mô hình kiểm soát giá này hoàn toàn có thể được mở rộng trong tương lai để xử lý các tình huống khủng hoảng năng lượng – từ Iran đến Venezuela, hay các thị trường dầu mỏ thiếu minh bạch khác.

Đồng thời, nó cũng tạo ra động lực để đẩy nhanh chuyển đổi sang năng lượng tái tạo – nơi các quốc gia tiêu dùng năng lượng như EU có thể giảm dần sự lệ thuộc vào các nhà cung ứng truyền thống.

Tóm lại, theo các chuyên gia của CREA và Trường Kinh tế Kyiv việc hạ trần giá dầu Nga nếu được thực hiện đồng bộ và quyết liệt, không chỉ là công cụ trừng phạt chiến thuật mà còn là công cụ chiến lược để Anh và EU tham gia viết lại luật chơi trên bàn cơ năng lượng toàn cầu.Đây sẽ không chỉ là câu chuyện riêng đối với Moscow, mà là bước khởi đầu cho một trật tự năng lượng mới – linh hoạt, minh bạch và đa trung tâm hơn.

Nếu trần giá dầu Nga chỉ còn 50 USD/thùng…

Như vậy, việc EU và Anh muốn hạ trần giá dầu Nga không chỉ là thêm một biện pháp trừng phạt, mà còn là nỗ lực dài hạn nhằm làm suy yếu vị thế tài chính của Nga trên thị trường dầu mỏ toàn cầu.

Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng đang dịch chuyển, năng lượng tái tạo ngày càng được đầu tư mạnh và giá dầu có xu hướng giảm, việc cắt giảm nguồn thu từ dầu sẽ có ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngân sách và sức mạnh chiến lược của Moscow. “Hạ trần giá dầu, kết hợp với các biện pháp chặn xuất khẩu dầu Nga, có thể đưa doanh thu năng lượng của Nga xuống mức thấp chưa từng có”, Yuliia Pavytska - Giám đốc chương trình trừng phạt tại Trường Kinh tế Kyiv nhận định.

Theo vị chuyên gia này, “Đây chính là thời điểm chín muồi để hành động”, – nhấn mạnh. “Sự mất cân đối tích lũy do chiens dịch quân sự và các lệnh trừng phạt, cộng với giá dầu lao dốc, có thể khiến kinh tế Nga rơi vào giai đoạn dễ tổn thương nhất từ trước đến nay”.

Trên thực tế, nếu trần giá dầu Nga bị giảm xuống 50 USD/thùng sẽ tạo ra cú sốc lớn đối với nền kinh tế quốc gia này, vốn phụ thuộc chủ yếu vào nguồn thu từ xuất khẩu năng lượng.

Theo ước tính, mức giá này thấp hơn đáng kể so với mức cân bằng ngân sách của Nga, được cho là khoảng 60–70 USD/thùng. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thâm hụt ngân sách nghiêm trọng và buộc chính phủ phải cắt giảm chi tiêu công, đặc biệt là trong bối cảnh chi phí quốc phòng đang tăng cao do chiến dịch quân sự tại Ukraine đã kéo dài sang năm thứ tư.

Mặc dù chi phí sản xuất dầu của Nga chỉ dao động trong khoảng 30–40 USD/thùng, việc duy trì sản xuất ở mức giá bán thấp như vậy sẽ không bền vững về lâu dài. Các mỏ dầu có thể bị đóng cửa tạm thời và khó có thể khôi phục nếu giá không đủ hấp dẫn. Hơn nữa, việc áp dụng mức trần giá thấp sẽ làm giảm nguồn thu từ thuế và phí, ảnh hưởng trực tiếp đến ngân sách của Moscow.

Ngoài ra, về mặt kinh tế, việc giảm trần giá dầu xuống 50 USD/thùng có thể làm suy yếu vị thế của đồng Ruble trên thị trường quốc tế, dẫn đến lạm phát gia tăng và giảm sức mua trong nước. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân, đặc biệt là những nhóm thu nhập thấp và người hưu trí.

Tuy nhiên, Nga hoàn toàn có thể tìm cách đối phó bằng cách chuyển hướng xuất khẩu sang các quốc gia không tham gia vào cơ chế trần giá, như Trung Quốc và Ấn Độ... Tất nhiên, giải pháp này không thể bù đắp hoàn toàn sự sụt giảm nguồn thu từ các thị trường phương Tây và có thể tạo ra những rủi ro về an ninh năng lượng trong tương lai. Nhưng thực tế luôn bất ngờ, như cách Moscow đã nỗ lực xoay xở trong những năm qua để giữ vững vùng an toàn cho nền kinh tế lớn thứ tư thế giới.

Nhưng Giám đốc chương trình trừng phạt của Trường Kinh tế Kyiv vẫn tin rằng, trần giá dầu giảm mạnh so với mức giá cao đã thịnh hành vào năm 2023 và trong phần lớn năm 2024 sẽ tạo ra thay đổi lớn, tạo cho các đồng minh của Ukraine một cơ hội rõ ràng để gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế Nga.

Cùng với giá dầu trên thị trường toàn cầu đang "có xu hướng giảm mạnh", liên minh trừng phạt sẽ có "cơ hội thực hiện các bước quyết liệt hơn", bao gồm cả các biện pháp hạn chế hoàn toàn nguồn cung dầu Nga. Theo vị chuyên gia này, "điều này cuối cùng có thể đẩy doanh thu năng lượng của Nga về mức tồi tệ".

Minh Anh