Hà Nội: 15 năm kiến tạo nông thôn mới từ vùng thuần nông đến mô hình kiểu mẫu

Khởi đầu từ những vùng thuần nông và quyếttâm thay đổi của cảhệ thống chính trị

Năm 2010, Hà Nội bắt đầu thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) trong bối cảnh vừa mở rộng địa giới hành chính (sáp nhập tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh và một phần Lương Sơn – Hòa Bình). Không gian rộng lớn tạo ra nhiều vận hội nhưng cũng đan xen nhiều thách thức đối với nông nghiệp, nông thôn Hà Nội khi phải đối mặt với muôn vàn khó khăn về hạ tầng, kinh tế và đời sống nông thôn.

Khu vực nông thôn chiếm hơn 70% diện tích toàn thành phố và chiếm trên 65 % dân số nhưng hạ tầng còn nhiều thiếu thốn, người dân nông thôn chủ yếu là sản xuất nông nghiệp truyền thống, manh mún. Trung bình mỗi xã chỉ đạt 01 tiêu chí; thu nhập bình quân khu vực nông thôn chỉ khoảng 13 triệu đồng/người/năm. Tỷ lệ hộ nghèo khu vực nông thôn chiếm tới 11,25%.

Trước thực trạng ấy, Hà Nội lựa chọn cách làm bài bản: không nóng vội nhưng quyết liệt, đặt trọng tâm vào xây dựng thể chế, quy hoạch và các chính sách đặc thù phù hợp với đặc điểm của Thủ đô. Thành ủy Hà Nội lần lượt ban hành các Chương trình riêng về nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Trong đó, có Chương trình 02 (nhiệm kỳ 2011–2015 và 2016–2020) và Chương trình số 04 (giai đoạn 2021- 2025) như một “kim chỉ nam” cho phát triển nông nghiệp, nông thôn và nâng cao đời sống nông dân.

Cụ thể, trong giai đoạn 2011 – 2015, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Chương trình số 02/CTr-TU về “Phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, từng bước nâng cao đời sống nông dân”.

Theo đó, Thành phố đã tập trung hoàn thiện công tác quy hoạch xây dựng nông thôn mới gắn với quy hoạch phát triển vùng, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch sản xuất và ban hành nhiều cơ chế chính sách. Trong đó, thực hiện dồn điền đổi thửa được xem là “cuộc cách mạng” về đất đai trong nông nghiệp ở Hà Nội. Dù không nằm trong bộ tiêu chí nhưng là khâu đột phá để Hà Nội thực hiện 19 tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011-2015 và là một trụ cột quan trọng góp phần vào thành công của Chương trình Nông thôn mới Hà Nội.

Trước năm 2011, phần lớn đất nông nghiệp ở Hà Nội bị chia cắt manh mún, thửa ruộng nhỏ lẻ, gây khó khăn lớn cho sản xuất, đầu tư hạ tầng và ứng dụng khoa học kỹ thuật. Không có con đường nào khác là phải đổi mới phương thức, phải tạo ra những cánh đồng mẫu lớn, để đưa cơ giới hóa, tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất.

Việc dồn điền đổi thửa - một công việc với muôn vàn khó khăn tưởng chừng như không thể làm được, nhưng đã được Hà Nội triển khai quyết liệt và chỉ sau 3 năm từ 2012-2014 Thành phố đã cơ bản hoàn thành công tác đồn điền đổi thửa. Từ số ô thửa mỗi hộ nơi thấp nhất 7 ô thửa, nơi cao nhất 39 ô thửa nay mỗi hộ chủ yếu chỉ còn từ 1-2 ô thửa. Diện tích đất nông nghiệp dôi dư sau dồn điền đổi thửa đã tạo điều kiện cho các địa phương quy hoạch mở rộng các công trình phúc lợi, quy hoạch đấu giá quyền sử dụng đất tạo nguồn lực thực hiện xây dựng nông thôn mới.

Hành trình nâng tầm nông thôn Thủ đô từ đạt chuẩn tới nôngthôn mới kiểu mẫu

Giai đoạn 2016-2020, Hà Nội bước vào giai đoạn nâng cao chất lượng. Tuy chỉ còn 185/386 xã chiếm 47,93% chưa đạt chuẩn nhưng đều là các xã khó khăn, ở vùng xa trung tâm, các tiêu chí chưa đạt đều là các tiêu chí khó như: Môi trường, cơ sở vật chất trường học, cơ sở vật chất văn hóa, thu nhập bình quân đầu người…

Hệ thống hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn đã được đầu tư nhưng chưa đồng bộ, chưa đáp ứng được yêu cầu. Hạ tầng về giao thông, thủy lợi, điện phục vụ sản xuất nhiều nơi còn khó khăn.

Thành ủy Hà Nội đã thành lập Ban chỉ đạo 8 Chương trình công tác, trong đó có Ban chỉ đạo Chương trình “Phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống nông dân giai đoạn 2016-2020” mà trọng tâm là xây dựng nông thôn mới. Chương trình vẫn tiếp tục được lấy tên là Chương trình 02.

Hạ tầng giao thông Thành phố thực sự "thay da đổi thịt" sau 15 năm. (Ảnh minh họa)

Trên cơ sở hoàn thiện và đồng bộ các thể chế, cơ chế chính sách và quy hoạch, giai đoạn này, Thành phố đã tập trung đầu tư để nâng cấp hạ tầng: đường giao thông nông thôn, trường học, nhà văn hóa, hệ thống thủy lợi, điện, nước sạch...

Đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp, lấy tập trung ruộng đất, thực hiện mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao cũng như mô hình liên kết trong sản xuất nông nghiệp và triển khai chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) là khâu đột phá.

Năm 2020, năm kết thúc giai đoạn thứ 2 của Chương trình để lại dấu ấn nổi bật khi giá trị gia tăng ngành nông nghiệp đạt 4,2%. Đời sống nông dân không ngừng được cải thiện và nâng cao, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2020 đạt 55 triệu đồng/người/năm.

Diện mạo nông thôn đã thay da đổi thịt, khoác trên mình tấm áo mới. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường; các hoạt động văn hóa - xã hội, thể thao được quan tâm tổ chức; chính trị - xã hội và quốc phòng - an ninh được đảm bảo; an sinh xã hội được chăm lo.

Hơn 90% số xã ở Hà Nội đã đạt chuẩn nông thôn mới, 13 xã được công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 07 đơn vị cấp huyện được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn nông thôn mới.

Không ngủ quên trên thành quả, Hà Nội tiếp tục bước vào giai đoạn mới với Chương trình số 04 của Thành ủy: “Đẩy mạnh thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới gắn với cơ cấu lại ngành Nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân”.

Giai đoạn này, Hà Nội tập trung vào các tiêu chí nâng cao, kiểu mẫu tạo chiều sâu bền vững. Xây dựng nông thôn mới với các tiêu chí cao hơn theo hướng gắn với tiêu chí đô thị, đi liền với bảo tồn văn hóa, môi trường sinh thái và bản sắc địa phương, trở thành hình mẫu về phát triển nông thôn toàn diện.

Nông nghiệp, nông thôn Hà Nội đã chuyển mình mạnh mẽ sau 15 năm. (Ảnh minh họa)

Nông nghiệp, nông thôn Hà Nội đã chuyển mình mạnh mẽ, với các kết quả nổi bật như: Hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM cấp thành phố năm 2024 (trước 01 năm so với Kế hoạch); Là địa phương đứng đầu cả nước về xây dựng nông thôn mới với các con số ấn tượng, đó là 100% số xã đạt chuẩn NTM; 229 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao (đạt 146,8% so với mục tiêu Chương trình); 109 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu (đạt 136,2% so với mục tiêu Chương trình); 100% huyện, thị xã đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; 06/17 huyện đạt chuẩn huyện NTM nâng cao (đạt 150% so với mục tiêu Chương trình).

Đáng lưu ý, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm – OCOP, Hà Nội dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm với trên 3.400 sản phẩm đã được đánh giá, phân hạng. Xuất khẩu nông, lâm sản vượt ngưỡng 2 tỷ đô. Các sản phẩm thuộc nhóm thủ công mỹ nghệ và nông sản chế biến của thành phố đã xuất khẩu trên 40 Quốc gia và vùng lãnh thổ. Tỷ lệ hộ nghèo toàn Thành phố xuống 0% theo chuẩn nghèo đa chiều Thành phố Hà Nội giai đoạn 2022 – 2025.

Hai làng nghề đầu tiên của Hà Nội cũng như của Việt Nam là làng nghề gốm sứ Bát Tràng và lụa Vạn Phúc trở thành thành viên thứ 67 và 68 của Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo Thế Giới…

Sau 15 năm bền bỉ, chương trình xây dựng nông thôn mới của Hà Nội không chỉ hoàn thành các mục tiêu giai đoạn mà còn kiến tạo được một hình mẫu nông thôn mới kiểu mẫu của cả nước - nơi hài hòa giữa đô thị và nông thôn, giữa hiện đại và truyền thống, giữa phát triển kinh tế và bảo tồn văn hóa.

Hành trình này là minh chứng rõ ràng cho tính đúng đắn của chiến lược phát triển lấy người dân làm trung tâm, Nhà nước hỗ trợ, Đảng lãnh đạo, và nhân dân làm chủ. Với nền tảng ấy, Hà Nội đang tự tin bước tiếp trên con đường xây dựng Thủ đô xanh – văn minh – hiện đại.

“Trang thông tin có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội”

Thanh Hà