Hà Nội 'chìm trong không khí bẩn': Cần tiếp cận tổng thể, giảm phát thải từ gốc

Trong suốt nhiều ngày qua, thành phố Hà Nội liên tiếp “chìm” trong ô nhiễm không khí. (Ảnh: Hoài Nam/Vietnam+)

Trong suốt nhiều ngày qua, thành phố Hà Nội liên tiếp “chìm” trong lớp sương mù dày đặc kèm theo bụi mịn, khiến chỉ số chất lượng không khí thường xuyên ở ngưỡng xấu (cảnh báo đỏ) đến rất kém (cảnh báo tím).

Đáng nói là mỗi khi xuất hiện nghịch nhiệt (hiện tượng khí quyển đặc trưng, xảy ra khi nhiệt độ lớp không khí phía trên cao hơn lớp không khí bên dưới), bầu không khí ô nhiễm lại lập tức bị phơi bày, cho thấy bụi mịn từ hoạt động giao thông, xây dựng, công nghiệp vẫn chưa được kiểm soát chặt chẽ.

Vì sao bầu trời Hà Nội mịt mù?

Liên tiếp từ đầu tháng 10/2025 đến nay, Hà Nội đã ghi nhận chất lượng không khí suy giảm nghiêm trọng. Nhiều ngày bầu trời Thủ đô trong tình cảnh mịt mù với chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở mức xấu đến rất kém.

Đỉnh điểm, trong các ngày 25/11 và 27/11, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã liên tiếp ban hành công văn khẩn gửi các bộ, ngành, địa phương cùng các tập đoàn, tổng công ty, về việc triển khai các biện pháp cấp bách ứng phó đợt ô nhiễm không khí tại Hà Nội và các tỉnh lân cận.

Nguyên nhân được đưa ra là các điều kiện thời tiết bất lợi (như nghịch nhiệt, lặng gió và sương mù) sẽ làm giảm khả năng khuếch tán chất ô nhiễm trong không khí, khiến nồng độ bụi mịn PM2.5 tăng cao, có thể vượt ngưỡng xấu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, hoạt động kinh tế-xã hội.

Ngay tại thời điểm 8 giờ ngày 10/12, hệ thống quan trắc dự báo chất lượng không khí của Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc (Cục Môi trường), đã ghi nhận mức ô nhiễm không khí nghiêm trọng khi chỉ số AQI tại trạm Đại học Bách Khoa (cổng Parabol, đường Giải Phóng) đạt tới 222 - mức cảnh báo rất kém (báo động tím), cao gấp hàng chục lần khuyến nghị của WHO. Mức nhiễm này được cảnh báo có thể gây ảnh hưởng rất xấu tới sức khỏe.

Cùng thời điểm trên, trạm 556 Nguyễn Văn Cừ cũng ghi nhận chất lượng không khí ở mức “báo động đỏ” - mức xấu với chỉ số AQI lên đến 188. Theo đó, những người bình thường bắt đầu có các ảnh hưởng tới sức khỏe, nhóm người nhạy cảm có thể gặp những vấn đề về sức khỏe nghiêm trọng hơn.

Trước đó, lúc 6 giờ ngày 10/12, Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc ghi nhận chỉ số AQI ở mức cảnh báo xấu tại trạm Đại học Bách Khoa (cổng Parabol, đường Giải Phóng) và trạm 556 Nguyễn Văn Cừ, với chỉ số ô nhiễm lần lượt là 196 và 175. Đến thời điểm 7 giờ, chỉ số AQI tại trạm 556 Nguyễn Văn Cừ tăng lên mức 182, trong khi trạm Đại học Bách Khoa (cổng Parabol, đường Giải Phóng) đưa ra cảnh báo rất kém với chỉ số AQI lên tới 211.

Sự gia tăng chỉ số chất lượng không khí tại các điểm quan trắc trên, được cơ quan quản lý lý giải bởi nhiều yếu tố như: Tùy theo thời điểm, điều kiện thời tiết, sự gia tăng phương tiện tham gia giao thông, các hoạt động sản xuất…

Theo Tiến sỹ Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, đợt ô nhiễm kéo dài từ tháng 10/2025 đến nay không phải là hiện tượng đơn lẻ, mà phản ánh lỗ hổng quản lý nguồn phát thải tồn tại nhiều năm qua.

“Mỗi khi xuất hiện nghịch nhiệt, không khí ô nhiễm lập tức bị phơi bày, cho thấy bụi mịn từ giao thông, xây dựng, công nghiệp vẫn chưa được kiểm soát chặt chẽ,” ông Tùng nhấn mạnh.

Triển khai đồng bộ các giải pháp

Bàn về giải pháp, Tiến sỹ Hoàng Dương Tùng cho rằng không có giải pháp đơn lẻ nào có thể xử lý ô nhiễm không khí, mà cần tiếp cận tổng hợp từ kiểm soát phương tiện, siết chặt tiêu chuẩn khí thải đến phối hợp liên vùng để giảm phát thải từ gốc. Vì thế, thực trạng trên một lần nữa đặt ra yêu cầu cấp thiết về quản trị môi trường đô thị trong bối cảnh Hà Nội hướng tới các mục tiêu phát triển xanh.

Vị Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam cũng nêu quan điểm rằng việc Hà Nội triển khai vùng phát thải thấp và lộ trình cấm xe máy chạy xăng trong khu vực nội đô là bước đi cần thiết để cải thiện chất lượng không khí. Tuy nhiên, thành phố cần có chính sách hỗ trợ người dân chuyển đổi phương tiện và tăng năng lực giao thông công cộng để bảo đảm tính khả thi và công bằng của các biện pháp này.

Hà Nội ô nhiễm không khí ở mức cao. (Ảnh: Hoài Nam/Vietnam+)

Về phía Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cơ quan này đề nghị các địa phương khẩn trương triển khai biện pháp giảm ô nhiễm không khí như: Tăng tần suất quét, hút bụi, phun nước rửa đường; kiểm soát chặt hoạt động xây dựng và vận chuyển vật liệu; giám sát nguồn thải công nghiệp và làng nghề có khí thải lớn; xử lý nghiêm đốt rác, đốt rơm rạ; tăng cường truyền thông, cảnh báo sức khỏe cho người dân…

Cơ quan quản lý về lĩnh vực môi trường cũng lưu ý trong các thành phần ô nhiễm không khí, chỉ số bụi mịn chiếm tỉ lệ cao, do đó người dân cần trang bị khẩu trang hoặc khẩu trang chuyên dụng chắn được bụi mịn để bảo vệ sức khỏe, đồng thời hạn chế tối đa các hoạt động ngoài trời; đóng kín cửa nhà trong thời điểm ô nhiễm tăng; bật máy lọc không khí nếu có điều kiện; cập nhật AQI hằng giờ từ các nguồn quan trắc chính thức; ưu tiên phương tiện giao thông công cộng.

Chia sẻ kinh nghiệm từ Trung Quốc, Cục trưởng Cục Môi trường Hoàng Văn Thức cho biết suốt hơn 20 năm qua, Bắc Kinh đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp tổng thể, giúp cải thiện đáng kể chất lượng môi trường sống. Từ kinh nghiệm của Bắc Kinh, Việt Nam có thể tham khảo và vận dụng một số nhóm giải pháp cơ bản.

Giải pháp đầu tiên là kiểm soát thật chặt chẽ các nguồn gây ô nhiễm không khí. Ông Thức cho biết tại Bắc Kinh, các nguồn thải từ giao thông, công nghiệp, xây dựng cho tới sinh hoạt dân sinh đều được quản lý rất nghiêm ngặt, đồng bộ.

Tiếp đến, ông Thức nhấn mạnh phải nhìn nhận ô nhiễm không khí như một vấn đề liên vùng, không thể xử lý trong phạm vi một địa phương đơn lẻ. Nhiều năm qua, Bắc Kinh đã phối hợp chặt chẽ với tỉnh Hà Bắc và thành phố Thiên Tân trong kiểm soát chất lượng không khí. Từ kinh nghiệm này, Hà Nội cũng cần xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, liên vùng với các tỉnh xung quanh như Ninh Bình, Hưng Yên, Thái Nguyên,… để bảo đảm hiệu quả giám sát, quản lý theo tổng thể.

Ông Thức cũng đề cập đến việc di dời các cơ sở gây ô nhiễm nặng ra khỏi khu vực nội thành. Bắc Kinh đã thực hiện rất quyết liệt, đưa nhiều nhà máy công nghiệp lớn ra các vùng xa hơn, chủ yếu sang tỉnh Hà Bắc để phục vụ quy hoạch mới. “Việt Nam cũng đã có kế hoạch di dời các cơ sở ô nhiễm khỏi nội đô. Thời gian tới, bộ sẽ phối hợp với địa phương triển khai triệt để hơn chủ trương này,” ông Thức nói.

Ngoài ra, ông Thức cũng đề cập đến việc tập trung vào tăng cường thanh tra, kiểm tra và đầu tư công nghệ giám sát môi trường.

Dẫn chứng từ Bắc Kinh (Trung Quốc) hiện sở hữu hệ thống vệ tinh quan sát, trạm quan trắc tự động liên tục với mật độ dày đặc. Bên cạnh các trạm chuẩn, mạng lưới cảm biến chất lượng không khí được triển khai rộng khắp, cho phép cơ quan quản lý theo dõi diễn biến ô nhiễm hằng ngày, phát hiện kịp thời các biến động bất thường và xử lý ngay từ cơ sở, theo ông đây là giải pháp Việt Nam có thể tham khảo và vận dụng./.

(Vietnam+)