Hà Nội giải 'bài toán' khơi thông nguồn lực đất nông nghiệp

Trước yêu cầu thực tế, vừa qua, Ủy ban MTTQ Việt Nam TP. Hà Nội tổ chức Hội nghị phản biện xã hội đối với Dự thảo Nghị quyết quy định điều kiện, trình tự, thủ tục cấp giấy phép xây dựng, loại công trình và tỷ lệ diện tích đất nông nghiệp được sử dụng để xây dựng công trình tại các vùng sản xuất nông nghiệp tập trung.

Khơi thông nguồn lực

Dự thảo Nghị quyết nếu được thông qua được kỳ vọng sẽ mở ra khung pháp lý rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp gắn với chế biến, tiêu thụ sản phẩm, du lịch sinh thái, trải nghiệm nông nghiệp. Đây không chỉ là giải pháp thúc đẩy nông nghiệp sinh thái bền vững, mà còn góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân, đồng thời bảo tồn giá trị văn hóa, lịch sử của vùng nông thôn Hà Nội.

Hà Nội đang đẩy mạnh gỡ vướng trong sử dụng và quản lý đất nông nghiệp.

Theo dự thảo, Nghị quyết gồm 5 chương với 13 điều, quy định chi tiết các điều kiện xây dựng, loại công trình, tỷ lệ diện tích đất nông nghiệp được phép sử dụng và thủ tục cấp phép. Với tính chất đặc thù của đất nông nghiệp, Nghị quyết còn đưa ra cơ chế quản lý, giám sát, chế tài để đảm bảo việc sử dụng đúng mục đích, tránh tình trạng lợi dụng để xây dựng trái phép.

Các chuyên gia nhận định, đây là vấn đề đặt ra từ rất lâu nhưng chưa được giải quyết triệt để. Thực tế sản xuất nông nghiệp đòi hỏi phải có các công trình phụ trợ như nhà kho, cơ sở chế biến, khu sơ chế, hạ tầng phục vụ du lịch nông nghiệp… Song, quá trình xin phép xây dựng lại thường gặp vướng mắc vì chưa có hành lang pháp lý thống nhất.

TS. Lê Văn Hoạt, Ủy viên Hội đồng Tư vấn Dân chủ và Pháp luật (Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam), phân tích: “Mâu thuẫn cơ bản hiện nay là làm sao vừa đáp ứng nhu cầu phát triển sản xuất, vừa đảm bảo nguyên tắc quản lý chặt chẽ đất nông nghiệp. Nếu không tháo gỡ, nông dân và doanh nghiệp sẽ mãi loay hoay, còn quản lý nhà nước lại thiếu công cụ để xử lý dứt điểm”.

Ông Hoạt cho rằng, nghị quyết cần bổ sung bức tranh toàn diện về thực trạng xây dựng công trình phục vụ sản xuất nông nghiệp thời gian qua, từ đó chỉ rõ những bất cập và nhu cầu cấp thiết của người dân. Đặc biệt, việc quy định tỷ lệ đất nông nghiệp được sử dụng cần tính toán linh hoạt, phù hợp từng vùng, tránh tình trạng vừa ban hành đã vướng khi triển khai.

Đảm bảo tính thống nhất pháp luật và tính khả thi

Một số ý kiến tại hội nghị vừa diễn ra đề xuất dự thảo Nghị quyết phải được rà soát kỹ để đảm bảo tính thống nhất với Luật Đất đai, Luật Xây dựng, các nghị định hướng dẫn, đồng thời tương thích với Luật Thủ đô 2024.

Nếu thiếu sự liên thông này, rất dễ phát sinh tình trạng “phạt cho tồn tại” – một thực tế không hiếm trong quản lý xây dựng ở nông thôn.

Giới chuyên gia cũng nhấn mạnh, cần quy định rõ nguyên tắc bắt buộc khôi phục hiện trạng hoặc tháo dỡ đối với công trình xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp; tuyệt đối không hợp thức hóa sau xử phạt, trừ khi công trình đáp ứng đủ điều kiện theo nghị quyết và pháp luật hiện hành. Chỉ có như vậy, nghị quyết mới phát huy hiệu quả răn đe, tránh hợp thức hóa sai phạm.

Ngoài ra, những nội dung liên quan đến lập và phê duyệt phương án phát triển vùng sản xuất nông nghiệp tập trung cũng cần làm rõ hơn. Thực tế, một doanh nghiệp hoặc HTX có thể thuê đất, liên kết góp vốn bằng đất của nhiều hộ dân ở 2–3 xã. Khi đó, phương án phát triển kinh doanh sẽ liên quan đến nhiều đơn vị hành chính. Nếu nghị quyết không quy định cụ thể, sẽ khó cho cả nhà đầu tư và cơ quan quản lý.

Khơi thông nguồn lực đất nông nghiệp là yếu tố quan trọng để Hà Nội tăng tốc độ tăng trưởng.

Kết luận hội nghị, bà Nguyễn Lan Hương, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP. Hà Nội, khẳng định trong quá trình xây dựng Nghị quyết, các ý kiến đóng góp sẽ được tiếp thu, chắt lọc và gửi đến HĐND Thành phố.

“Nghị quyết này không chỉ là một văn bản pháp luật, mà còn là công cụ để hiện thực hóa mục tiêu phát triển nông nghiệp sinh thái bền vững của Hà Nội, đồng thời cụ thể hóa Luật Thủ đô 2024”, bà Hương nhấn mạnh.

Theo Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP. Hà Nội, ngoài việc bám sát các quy định pháp luật, nghị quyết cần đặt người dân vào vị trí trung tâm. Điều này có nghĩa là mọi quy định phải thể hiện rõ quyền lợi, trách nhiệm của nông dân, để người dân yên tâm thực hiện, đồng thời thấy rõ trách nhiệm của xã, phường trong việc quản lý, giám sát.

Từ Nghị quyết đến hành động

Hiện, Hà Nội còn khoảng 197.428ha đất nông nghiệp, chiếm 58,8% diện tích tự nhiên của toàn thành phố. Đây là nguồn lực lớn để phát triển nông nghiệp hàng hóa, nông nghiệp công nghệ cao, gắn với chế biến và tiêu thụ. Song, muốn khai thác hiệu quả, thành phố cần hành lang pháp lý minh bạch để dung hòa nhu cầu sản xuất và yêu cầu quản lý.

Nếu được thông qua, nghị quyết sẽ tạo điều kiện cho các mô hình nông nghiệp sinh thái, du lịch trải nghiệm, nông nghiệp công nghệ cao phát triển mạnh hơn. Người dân có thể xây dựng công trình phụ trợ hợp pháp, yên tâm đầu tư dài hạn; doanh nghiệp, hợp tác xã có căn cứ pháp lý để mở rộng sản xuất; chính quyền cũng dễ dàng hơn trong quản lý, giám sát.

Không chỉ giải quyết nhu cầu trước mắt, nghị quyết còn góp phần hình thành nền nông nghiệp sinh thái đặc trưng của Thủ đô – nơi yếu tố môi trường, kinh tế, xã hội và văn hóa được gắn kết hài hòa. Đây cũng chính là hướng đi tất yếu để Hà Nội phát triển bền vững trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng và biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là nghị quyết, khi được thông qua, phải đi vào cuộc sống. Điều đó đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ngành, địa phương; sự công khai, minh bạch trong thủ tục; và sự vào cuộc chủ động của người dân, doanh nghiệp, HTX.

Hà Nội đang đặt ra mục tiêu không chỉ gỡ vướng về thủ tục, mà còn biến đất nông nghiệp thành nền tảng cho phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân. Để làm được, cần cơ chế khuyến khích, hỗ trợ nông dân liên kết sản xuất, hình thành chuỗi giá trị; đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, tránh biến đất nông nghiệp thành nơi xây dựng trái phép, gây lãng phí tài nguyên.

Với quyết tâm chính trị cao, cùng sự đồng thuận của người dân và sự vào cuộc của các chuyên gia, kỳ vọng nghị quyết mới sẽ mở ra một giai đoạn phát triển mới cho nông nghiệp Hà Nội: hiện đại, bền vững và gắn bó chặt chẽ với nông dân, nông thôn Thủ đô.

Đông Phong