Hà Nội và dấu son trong hành trình xây dựng nông thôn mới (Bài 1): Bước 'chuyển mình' mạnh mẽ, trở thành kiểu mẫu của cả nước

Bài 1 - Bước 'chuyển mình' mạnh mẽ, trở thành kiểu mẫu của cả nước

Hà Nội đã và đang viết nên hành trình chuyển mình mạnh mẽ, xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu của cả nước. (Ảnh: Thiện Tâm)

Dấu ấn 15 năm xây dựng nông thôn mới

Từ một địa phương có xuất phát điểm không đồng đều, Hà Nội đã kiên trì thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, huy động hiệu quả nguồn lực xã hội để đầu tư cho hạ tầng, sản xuất, đời sống và môi trường nông thôn. Hệ thống giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế… ở khu vực ngoại thành đã được cải thiện rõ rệt, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Các mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm được hình thành và nhân rộng, tạo động lực cho phát triển kinh tế nông thôn. Thu nhập bình quân đầu người tại nhiều địa phương tăng nhanh, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh.

Mới đây, ngày 22/6, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 1226/QĐ-TTg công nhận TP. Hà Nội hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới năm 2024. Như vậy, Hà Nội đã về đích trước một năm so với mục tiêu chương trình nông thôn mới đề ra đến năm 2025.

Theo ông Nguyễn Xuân Đại, Giám đốc Sở NN&MT Hà Nội, năm 2025, chương trình số 04-CTr/TU ngày 17/3/2021 của Thành ủy Hà Nội về "Đẩy mạnh thực hiện hiệu quả chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân giai đoạn 2021-2025" tiếp tục được chỉ đạo đồng bộ, kịp thời và đạt được kết quả tích cực.

Kết quả này có được là nhờ sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung, quyết liệt của cấp ủy, chính quyền từ thành phố đến cơ sở, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự đồng lòng, chung sức của người dân địa phương. Các chỉ tiêu chương trình đến nay đã đạt và cơ bản đạt. Hà Nội không còn hộ nghèo, chỉ tiêu này vượt trước một năm so với mục tiêu chương trình. Kết quả này đưa Hà Nội trở thành địa phương có số xã, số huyện đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu cao nhất của cả nước. Đặc biệt, Thành phố đã vượt mục tiêu chương trình đề ra trước 1 năm so với mục tiêu chương trình đề ra.

Việc hoàn thành xây dựng nông thôn mới năm 2024 cho thấy Hà Nội không chỉ thực hiện thắng lợi một chương trình mục tiêu quốc gia mà còn tạo tiền đề để nâng cao chất lượng phát triển nông thôn trong giai đoạn tiếp theo. Kết quả này có được nhờ sự chỉ đạo kịp thời, sâu sát của chính quyền địa phương 2 cấp, đồng thời phát huy vai trò chủ thể của người dân trong mọi hoạt động.

Hà Nội cũng tiên phong trong việc phát triển nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu, gắn với chuyển đổi số, bảo vệ môi trường và gìn giữ bản sắc văn hóa làng quê. Thành công của Hà Nội không chỉ là niềm tự hào của Thủ đô mà còn là kinh nghiệm quý cho các địa phương khác trong cả nước. Trong giai đoạn tới, Hà Nội đặt mục tiêu tiếp tục nâng cao chất lượng các tiêu chí, gắn kết xây dựng nông thôn mới với đô thị văn minh, hiện đại.

Với quyết tâm chính trị cao, sự đồng thuận của người dân và những bài học thực tiễn đã được đúc rút, Hà Nội tiếp tục khẳng định vai trò “đầu tàu” trong công cuộc phát triển nông thôn mới, góp phần xây dựng nông thôn Việt Nam ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Nhờ thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới nên đời sống vật chất và tinh thần của người dân trên địa bàn thành phố cũng được nâng cao và cải thiện rõ rệt. Đến hết năm 2024, Hà Nội không còn hộ nghèo (giảm 690/690 hộ nghèo), kết quả giảm nghèo đạt 182% so với chỉ tiêu giao của Thành phố (chỉ tiêu giảm nghèo đã về đích trước 1 năm kế hoạch đề ra giai đoạn 2021-2025). Khu vực nông thôn còn 9.570 hộ cận nghèo chiếm tỷ lệ 0,77%. Đến tháng 7/2025 có thêm 7 hộ thoát cận nghèo.

Để tiếp tục phát huy những kết quả đạt được, trong thời gian tới Thành phố sẽ khuyến khích, hỗ trợ các địa phương phát triển kinh tế nông thôn, đổi mới mô hình sản xuất, với mục tiêu cuối cùng là không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân nông thôn.

Hạ tầng nông thôn Hà Nội ngày càng khang trang, giàu đẹp. (Ảnh: Minh Vân)

Bước chuyển mình ngoạn mục

Xây dựng nông thôn mới là một trong những chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân nông thôn. Từ những vùng quê thuần nông yên bình đến các vùng ven đô phát triển năng động, Hà Nội đã và đang viết nên hành trình chuyển mình mạnh mẽ, xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu của cả nước.

Theo Văn phòng Điều phối nông thôn mới Hà Nội, năm 2010, Thành phố bắt đầu thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trong bối cảnh vừa mở rộng địa giới hành chính (sáp nhập tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh và một phần Lương Sơn thuộc Hòa Bình).

Không gian rộng lớn tạo ra nhiều vận hội nhưng cũng đan xen nhiều thách thức đối với nông nghiệp, nông thôn Hà Nội khi phải đối mặt với khó khăn về hạ tầng, kinh tế và đời sống nông thôn. Khu vực nông thôn chiếm hơn 70% diện tích toàn thành phố và chiếm hơn 65% dân số nhưng hạ tầng còn nhiều thiếu thốn, người dân nông thôn chủ yếu là sản xuất nông nghiệp truyền thống.

Trước những thách thức đó, với quyết tâm cao và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, Hà Nội đã lựa chọn cách đi phù hợp: "Không nóng vội, nhưng quyết liệt - Không bằng mọi giá, mà bền vững lâu dài". Để tạo động lực phát triển nông nghiệp, nông thôn xứng với không gian, tầm vóc mới, trong 3 kỳ Đại hội của Thành phố, Thành ủy Hà Nội đều có Chương trình riêng về nông nghiệp, nông dân và nông thôn.

Ở nhiệm kỳ 2011 - 2015 và 2016 - 2020, Thành ủy Hà Nội đã ban hành 2 chương trình công tác trọng tâm toàn khóa đều lấy tên là Chương trình số 02 với nội dung trọng tâm về phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới và nâng cao đời sống nông dân.

Giai đoạn 2021 - 2025, Thành ủy tiếp tục ban hành Chương trình số 04 về đẩy mạnh thực hiện hiệu quả chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân.

Sau 15 năm nỗ lực bền bỉ cùng sự chỉ đạo quyết liệt, trực tiếp, sâu sát của cấp ủy, chính quyền các cấp; sự vào cuộc đồng bộ, thống nhất từ cấp cao nhất đến cơ sở tạo nên sức mạnh tổng hợp và tính bền vững trong tổ chức thực hiện, khu vực nông thôn Hà Nội đã có những chuyển mình ngoạn mục, từ cơ sở hạ tầng, kinh tế đến chất lượng cuộc sống và cảnh quan môi trường.

Hà Nội xác định rõ để thực hiện thành công xây dựng nông thôn mới, cần ưu tiên hoàn thiện đồng bộ thể chế, cơ chế chính sách và quy hoạch phù hợp với đặc thù Thủ đô, có tính khả thi cao, đồng thời, cụ thể hóa hệ thống tiêu chí quốc gia sát với điều kiện thực tế từng địa phương. Theo đó, HĐND TP. Hà Nội đã xem xét thông qua và ban hành một loạt nghị quyết chuyên đề về xây dựng nông thôn mới, quy hoạch phát triển nông nghiệp, thí điểm một số chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp, làng nghề và xây dựng hạ tầng nông thôn.

Thành phố đã tập trung hoàn thiện công tác quy hoạch xây dựng nông thôn mới gắn với quy hoạch phát triển vùng, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch sản xuất và ban hành nhiều cơ chế chính sách. Trong đó, thực hiện dồn điền đổi thửa được xem là "cuộc cách mạng" về đất đai trong nông nghiệp ở Hà Nội.

Dù không nằm trong bộ tiêu chí nhưng là khâu đột phá để Hà Nội thực hiện 19 tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011-2015 và là một trụ cột quan trọng góp phần vào thành công của chương trình nông thôn mới Hà Nội.

Hiện nay, Hà Nội tập trung vào các tiêu chí nâng cao, kiểu mẫu, tạo chiều sâu bền vững. Xây dựng nông thôn mới với các tiêu chí cao hơn theo hướng gắn với tiêu chí đô thị, đi liền với bảo tồn văn hóa, môi trường sinh thái và bản sắc địa phương, trở thành hình mẫu về phát triển nông thôn toàn diện. Nông nghiệp, nông thôn Hà Nội đã chuyển mình mạnh mẽ vì một nền nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại và nông dân văn minh.

Ngoài ra, chương trình OCOP của Hà Nội cũng dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm với trên 3.400 sản phẩm đã được đánh giá, phân hạng. Hai làng nghề đầu tiên của Hà Nội cũng như của Việt Nam là làng nghề gốm sứ Bát Tràng và lụa Vạn Phúc trở thành thành viên thứ 67 và 68 của Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo thế giới. Đặc biệt, tỷ lệ hộ nghèo toàn Thành phố xuống 0% theo chuẩn nghèo đa chiều TP. Hà Nội giai đoạn 2022-2025.

Giai đoạn 2021–2025, Hà Nội đã viết nên một dấu son mới trong hành trình xây dựng nông thôn mới. Hà Nội trở thành địa phương đứng đầu cả nước khi 100% huyện, thị xã đạt chuẩn hoặc hoàn thành nhiệm vụ nông thôn mới, hàng trăm xã đạt chuẩn nâng cao, kiểu mẫu.

Việc Hà Nội được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới không chỉ là niềm tự hào của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô, mà còn là nền tảng vững chắc để thành phố hướng tới mục tiêu phát triển nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu và thông minh trong giai đoạn tiếp theo.

TP. Hà Nội xác định xây dựng nông thôn mới chỉ có điểm khởi đầu, không có điểm kết thúc. Để tiếp tục giữ vững và nâng cao chất lượng nông thôn mới, thành phố sẽ tiếp tục có cơ chế, chính sách hỗ trợ khuyến khích các địa phương đổi mới mô hình sản xuất, phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao chất lượng sống cho người dân, xây dựng nông thôn trở thành những miền quê đáng sống.

Ngày 17/9, Tổng Bí thư Tô Lâm chủ trì buổi làm việc với Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ, đánh giá việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Tổng Bí thư lưu ý, phải nhận thức rõ phát triển đô thị và phát triển nông thôn là hai nhiệm vụ chiến lược bổ sung, hỗ trợ cho nhau, không thể tách rời. Vấn đề đô thị và vấn đề nông thôn không chỉ là vấn đề kinh tế - xã hội mà còn là vấn đề chính trị, văn hóa, an sinh của người dân. Đô thị hiện đại là văn minh, vừa là động lực của phát triển, đồng thời nông thôn giàu đẹp, văn hóa, bền vững là hậu phương vững chắc. Quan hệ đô thị, nông thôn phải được quy hoạch, bài bản, tạo nên một chỉnh thể thống nhất, phát triển cân bằng, hài hòa, bổ sung hỗ trợ lẫn cho nhau.

Đặc biệt, Tổng Bí thư yêu cầu các cơ quan nghiên cứu, thẩm định kỹ lưỡng những nội dung để trình, trong đó phải rõ những kết quả đạt được về phát triển đô thị, phát triển nông thôn, những mặt còn tồn tại, hạn chế và những yêu cầu phát triển mới, những quan điểm chỉ đạo mới để tiếp tục triển khai thực hiện hiệu quả các nghị quyết.

Tổng Bí thư khẳng định, đây là những vấn đề rất lớn, rất khó, có tính chất chiến lược, cần tập trung cao trí tuệ, huy động sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học và tham khảo kinh nghiệm quốc tế để tham mưu định hướng phát triển đô thị, nông thôn nước ta tương xứng với yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Bảo Thoa