Hà Tĩnh tiếp nối di sản của tiền nhân bằng khát vọng phát triển nhân văn, bền vững và giàu bản sắc

Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Duy Lâm trình bày diễn văn tại Lễ kỷ niệm 260 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du.

Kính thưa đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương;

Kính thưa các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương và lãnh đạo các địa phương;

Kính thưa các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo tỉnh qua các thời kỳ;

Kính thưa các vị khách quốc tế, các nhà khoa học, văn nghệ sĩ; đại diện dòng họ Nguyễn Tiên Điền, họ Trần Kinh Bắc;

Thưa quý vị đại biểu, khách quý và toàn thể Nhân dân!

Trong không khí toàn Đảng, toàn quân, toàn dân đang ra sức thi đua lập thành tích chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, với lòng thành kính và niềm tri ân sâu sắc đối với các bậc tiền nhân đã làm rạng rỡ non sông, đất nước; hôm nay, tỉnh Hà Tĩnh long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 260 năm Ngày sinh Danh nhân văn hóa thế giới, Đại thi hào Nguyễn Du (1765-2025).

Thay mặt Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân Hà Tĩnh, tôi trân trọng gửi đến đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương, cùng các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, quý vị đại biểu, khách quý, cùng toàn thể cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang và Nhân dân lời chúc mừng tốt đẹp nhất.

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và đại biểu tham dự buổi lễ.

Thưa quý vị đại biểu và toàn thể Nhân dân!

Trong dòng chảy văn hiến của dân tộc, Hà Tĩnh là vùng đất thấm đẫm trầm tích văn hóa và truyền thống lịch sử lâu đời; nơi sinh thành, nuôi dưỡng, hun đúc nên nhiều bậc hiền tài, anh hùng, hào kiệt, nhân sĩ, trí thức và các lãnh tụ cách mạng, những người đã có đóng góp to lớn, làm nên những giá trị trường tồn của dân tộc. Trong dòng chảy ấy, Đại thi hào Nguyễn Du tỏa sáng như một đỉnh cao kết tinh rực rỡ của trí tuệ, tâm hồn và bản sắc văn hóa Việt Nam.

Nguyễn Du, tự Tố Như, hiệu Thanh Hiên, sinh năm 1765 tại phường Bích Câu, kinh thành Thăng Long. Xuất thân từ dòng họ Nguyễn Tiên Điền Hà Tĩnh - một cự tộc lừng danh. Ông là kết tinh của sự giao thoa những mạch nguồn văn hóa dân tộc: Sự hào sảng, cương trực, uyên bác từ cha - Tể tướng Nguyễn Nghiễm, người con ưu tú của quê hương Hà Tĩnh; sự tinh tế, mềm mại, nền nã của mẹ - bà Trần Thị Tần, người con gái xứ quan họ Kinh Bắc. Hai mạch nguồn ấy, hòa quyện trong không gian văn hiến Thăng Long, Phú Xuân đã bồi đắp nên một nhân cách lớn, một thiên tài văn học.

Nguyễn Du sống trong một giai đoạn lịch sử đầy biến động cuối thế kỷ XVIII - đầu thế kỷ XIX. Gia đình và cá nhân ông trải qua nhiều thăng trầm, bão táp: 11 tuổi - cha mất, 13 tuổi - mẹ qua đời, 10 năm gió bụi lưu lạc, 18 năm lận đận chốn quan trường; từng bao phen nếm trải, Nguyễn Du đã thấu tận nỗi đau nhân thế, chứng kiến “những điều trông thấy mà đau đớn lòng”.

Chính những biến thiên của thời cuộc, cùng trái tim giàu lòng trắc ẩn và tài năng thiên bẩm đã hun đúc nên một tâm hồn nghệ sĩ mẫn cảm, nhân hậu, thôi thúc ngòi bút của ông thăng hoa, để lại cho hậu thế những di sản văn chương trác tuyệt như: Thanh hiên thi tập, Nam trung tạp ngâm, Bắc hành tạp lục, Văn chiêu hồn và đỉnh cao là Truyện Kiều - một kiệt tác văn học của mọi thời đại.

Phần nghệ thuật của chương trình mang chủ đề “Đại thi hào Nguyễn Du - chữ tâm sáng mãi”, gồm bốn chương: Thuở ấu thơ, Mười năm gió bụi, Viết Kiều đất nước hóa thành văn và Đồng vọng với thời gian.

Kính thưa quý vị!

“Đoạn trường tân thanh” - Truyện Kiều được Đại thi hào Nguyễn Du sáng tác bằng chữ Nôm với thể thơ lục bát thuần Việt đã đạt đến đỉnh cao rực rỡ của nghệ thuật ngôn từ dân tộc. Với giá trị tư tưởng nhân văn sâu sắc cùng nghệ thuật thi ca bậc thầy, tác phẩm được xem là một tập đại thành của văn học Việt Nam. Trong Từ điển các tác phẩm của tất cả các thời đại và các xứ sở, xuất bản tại Paris năm 1953, đã ghi: “Hẳn trong kho tàng ngôn ngữ của nhân loại hiếm có hoặc chưa hề có một tác phẩm nào lại rất đỗi thân quen và sống mãi với nhân gian như Kim Vân Kiều”.

Giá trị nghệ thuật của Truyện Kiều là vẻ đẹp tuyệt vời của ngôn ngữ, là sự kết hợp giữa ngôn ngữ bác học với ngôn ngữ bình dân; giữa tính nhạc, tính nhịp điệu lay động lòng người của thơ ca và tính chân thực tài tình trong miêu tả nhân vật. Truyện Kiều đã phơi bày hiện thực bất công của xã hội phong kiến, đồng thời khẳng định giá trị nhân văn, lòng nhân ái và khát vọng tự do, giải phóng con người. Đặc biệt, Truyện Kiều là tác phẩm văn học duy nhất của dân tộc đã sinh ra xung quanh nó một văn hóa Kiều, trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các loại hình nghệ thuật: thi ca, nhạc, họa, điện ảnh, sân khấu và các hình thức diễn xướng dân gian như: ca dao, thành ngữ, lẩy kiều…

Đại biểu dự lễ kỷ niệm.

Truyện Kiều còn là một kho tàng văn hóa sống động, trong đó Nguyễn Du không chỉ kể một câu chuyện tình, ông còn nén cả một kho dữ liệu đồ sộ vào hơn ba ngàn câu lục bát, có sức sống mãnh liệt và sự lan tỏa sâu rộng đến mọi tầng lớp Nhân dân; có khả năng chuyển hóa, làm mới, nâng cao giá trị con người, góp phần hun đúc nên hồn cốt dân tộc Việt, phù hợp với giá trị nhân loại mà UNESCO đã khẳng định, đó là: khát vọng hòa bình, chủ nghĩa nhân văn, bình đẳng giới, giá trị văn hóa và giá trị gia đình.

Không chỉ được yêu mến trong nước, Truyện Kiều đã được dịch ra hơn 20 ngôn ngữ trên thế giới, trở thành biểu tượng tinh hoa của văn chương, văn hóa Việt Nam. Đặc biệt, nhiều lãnh đạo, chính khách quốc tế đã chọn cách lẩy Kiều trong các nghi lễ ngoại giao - một minh chứng sinh động về tầm vóc của văn hóa Việt Nam và sức mạnh của ngoại giao văn hóa.

Những giá trị vượt không gian và thời gian của Truyện Kiều đã khẳng định tài năng xuất chúng cùng giá trị văn hóa, tư tưởng mang tầm vóc quốc tế của Đại thi hào Nguyễn Du. Năm 1965, Hội đồng Hòa bình Thế giới quyết nghị tổ chức Kỷ niệm 200 năm Ngày sinh và hơn nửa thế kỷ sau, năm 2013, UNESCO đã ra nghị quyết, chính thức kỷ niệm 250 năm Ngày sinh Nguyễn Du vào năm 2015 trong tất cả các quốc gia thành viên. Những sự kiện có ý nghĩa đặc biệt đó đã khẳng định tầm vóc lớn lao, hiếm có của Đại thi hào; ghi nhận những đóng góp to lớn, bền vững của ông đối với kho tàng văn hóa nhân loại; thể hiện sự tri ân sâu sắc của dân tộc Việt Nam và cộng đồng quốc tế; đồng thời, khẳng định sức sống trường tồn, sự lan tỏa mạnh mẽ của văn hóa Việt Nam - Nền văn hóa của một dân tộc văn hiến, yêu chuộng hòa bình và giàu lòng nhân nghĩa.

Đại biểu tham dự lễ kỷ niệm.

Kính thưa quý vị!

Tiếp nối truyền thống vẻ vang của quê hương Đại thi hào Nguyễn Du cùng các bậc danh nhân văn hóa, lãnh tụ cách mạng qua các thời kỳ, Đảng bộ và Nhân dân Hà Tĩnh luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, ý thức sứ mệnh, quyết tâm tiếp bước xứng đáng với công lao của các bậc tiền nhân. Mặc dù còn nhiều khó khăn, thách thức, nhưng với sự quan tâm của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, sự hỗ trợ quý báu của các ban, bộ, ngành Trung ương và các địa phương trong cả nước, Đảng bộ và Nhân dân Hà Tĩnh đã đoàn kết, nỗ lực, quyết tâm vượt qua khó khăn, đạt được kết quả toàn diện trên các lĩnh vực, công tác xây dựng Đảng, hệ thống chính trị đạt nhiều dấu ấn quan trọng; kinh tế, xã hội chuyển biến rõ nét; an sinh xã hội được bảo đảm, đời sống của Nhân dân ngày càng được nâng cao. Quốc phòng - an ninh và đối ngoại được tăng cường, tạo nền tảng và động lực mới cho tỉnh phát triển nhanh và bền vững.

Những thành quả đạt được là lời khẳng định mạnh mẽ, Hà Tĩnh hôm nay đang tiếp nối di sản tinh thần của tiền nhân bằng một khát vọng phát triển nhân văn, bền vững và giàu bản sắc; là minh chứng sinh động cho sự tri ân sâu sắc của thế hệ hôm nay với Đại thi hào Nguyễn Du - Người suốt cuộc đời đau đáu về một xã hội ấm no, hạnh phúc, nghĩa tình, nơi con người được sống trong tự do và nhân ái.

Chương trình nghệ thuật do Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ tỉnh chỉ đạo nội dung; Sở VH- TT&DL chỉ đạo thực hiện; nhà văn Đức Ban viết kịch bản văn học; nhà viết kịch Vũ Hải phụ trách kịch bản dàn dựng và tổng đạo diễn.

Kính thưa quý vị đại biểu và toàn thể nhân dân!

Hôm nay, trong không khí trang nghiêm và xúc động, chúng ta thành kính tri ân Đại thi hào Nguyễn Du - người đã để lại cho dân tộc và nhân loại những giá trị tư tưởng nhân văn sâu sắc và nghệ thuật thi ca đặc sắc còn nguyên vẹn sức sống sau hơn hai thế kỷ. Dù đã đi xa, nhưng thông điệp về Tâm – Tài – Mệnh, về lòng nhân ái và tình thương con người trong tác phẩm của Ông vẫn còn mang tính thời sự sâu sắc được kết tinh trong lời nhắn gửi bất hủ: “Thiện căn ở tại lòng ta. Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”.

Với trách nhiệm và niềm tự hào là quê hương của Đại thi hào, Hà Tĩnh xác định rõ vai trò chủ thể trong bảo tồn, phát huy và lan tỏa giá trị di sản Nguyễn Du, qua đó khơi dậy động lực tinh thần, phát huy nguồn lực văn hóa nội sinh, tạo nền tảng cho sự phát triển nhanh, bền vững của quê hương, đất nước trong giai đoạn mới.

Tại buổi lễ trọng thể này, thay mặt Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân Hà Tĩnh, tôi trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới sự quan tâm của lãnh đạo Đảng, Nhà nước; sự đồng hành quý báu của các ban, bộ, ngành Trung ương, các địa phương, các nhà khoa học, các tổ chức quốc tế và Nhân dân cả nước trong hành trình bảo tồn, phát huy di sản Nguyễn Du và xây dựng quê hương Hà Tĩnh trong suốt thời gian qua.

Nhân dịp chuẩn bị bước sang năm mới 2026, xin kính chúc đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, quý vị đại biểu và toàn thể nhân dân mạnh khỏe, hạnh phúc, thành công.

Xin trân trọng cảm ơn!

P.V